Dochód utracony przez członka rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy lub po tym roku (art. 9 ust. 3 u.p.o.u.a.)

W świetle art. 9 ust. 3 u.p.o.u.a ustalając dochód rodziny nie uwzględnia się dochodu utraconego przez członka rodziny w roku kalendarzowym poprzedzającym okres świadczeniowy lub po tym roku,

Ustawodawca zdefiniował natomiast w art. 2 pkt 17 ustawy jak należy rozumieć utratę dochodu, stanowiąc że ilekroć w ustawie jest mowa o utracie dochodu – oznacza to utratę dochodu spowodowaną:

a) uzyskaniem prawa do urlopu wychowawczego,

b) utratą zasiłku lub stypendium dla bezrobotnych,

c) utratą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,

d) utratą zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, a także emerytury lub renty, renty rodzinnej, renty socjalnej lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu uzupełniającym (Dz. U. poz. 303),

e) wykreśleniem z rejestru pozarolniczej działalności gospodarczej lub zawieszeniem jej wykonywania w rozumieniu art. 16b ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2019 r. poz. 299 i 303) lub art. 36aa ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 300 i 303),

ea) utratą zasądzonych świadczeń alimentacyjnych w związku ze śmiercią osoby zobowiązanej do tych świadczeń,

f) utratą zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego lub zasiłku macierzyńskiego, przysługujących po utracie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,

g) utratą świadczenia rodzicielskiego,

h) utratą zasiłku macierzyńskiego, o którym mowa w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników,

i) utratą stypendium doktoranckiego określonego w art. 209 ust. 1 i 7 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. poz. 1668, 2024 i 2245 oraz z 2019 r. poz. 276 i 447).

Z konstrukcji cytowanego przepisu wynika, że przypadki utraty dochodu stanowią katalog zamknięty, ponieważ ustawodawca nie użył w tym przepisie jakichkolwiek sformułowań wskazujących na przykładowe wyliczenie, np. zwrotu "w szczególności" ani nie posłużył się formą otwartą poprzez odesłanie do innych przepisów lub innych rozwiązań w ramach wymienionych ustaw. Posłużenie się przez ustawodawcę definicją legalną pojęcia "utraty dochodu" wyklucza w tym zakresie uznaniowość po stronie organu (por. wyrok NSA z dnia 11 stycznia 2023 r., I OSK 324/22).

Skoro przepis art. 2 pkt 17 ustawy, wśród enumeratywnie wymienionych przypadków "utraty dochodu" nie przewidywał sytuacji uzyskania jednorazowej nagrody pieniężnej, przy trwającym stosunku pracy, to brak było podstaw do uwzględnienia takiej okoliczności, przy obliczaniu dochodu rodziny, jako dochodu utraconego. Podkreślić należy, że termin "utracony dochód" zdefiniowany w art. 2 pkt 17 lit. c ustawy został powiązany z utratą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, przy czym przez utratę zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej należy rozumieć brak możliwości faktycznych i prawnych osiągania bieżących dochodów. 

Gdy mowa o zatrudnieniu lub innej pracy zarobkowej oznacza to wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy o pracę nakładczą a także wykonywanie pracy lub świadczenie usług na podstawie umowy zlecenia czy też umowy o dzieło. Gdy z osobą wnioskującą o przyznanie świadczenia z funduszu alimentacyjnego rozwiązany zostanie stosunek pracy lub zostanie rozwiązana inna z wymienionych umów, tj. w sytuacji, gdy osoba ta utraci jedno ze źródeł dochodu mające umocowanie w określonym stosunku prawnym, to wówczas może odliczyć dochód utracony. Analiza przepisów ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów nie daje podstaw do uznania, że w przypadku wypłaty pracownikowi nagrody, a jej wypłata nie jest kontynuowana w okresie który należy brać pod uwagę przy ustaleniu sytuacji dochodowej, następuje utrata dochodu w rozumieniu art. 2 pkt 17 lit. c omawianej ustawy.

Wyrok WSA z dnia 13 marca 2024 r., I OSK 400/23

Standard: 84550 (pełna treść orzeczenia)

Dla potrzeb ustalenia prawa do świadczenia alimentacyjnego niedopuszczalne jest stosowanie wykładni rozszerzającej i kwalifikowanie do dochodu utraconego tych źródeł dochodu, których nie wymienia ten przepis.

Celem instytucji dochodu utraconego i dochodu uzyskanego, a jest nim urealnienie sytuacji dochodowej świadczeniobiorcy na dzień przyznawania, czy wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego. 

Wyrok NSA z dnia 11 stycznia 2023 r., I OSK 324/22

Standard: 84552 (pełna treść orzeczenia)