Wyrok z dnia 2013-02-18 sygn. II PK 164/12

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II PK 164/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lutego 2013 r. Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Beata Gudowska (przewodniczący)

SSN Romualda Spyt (sprawozdawca) SSN Krzysztof Staryk

w sprawie z powództwa W.C. przeciwko G. […] Sp. z o.o. w G.

o zapłatę nagrody jubileuszowej, dodatku stażowego, dodatku z tytułu administrowania, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 18 lutego 2013 r., skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego w O. z dnia 24 listopada 2011 r., sygn. akt V Pa […],

1. oddala skargę kasacyjną;

2. zasądza od powoda W.C. na rzecz pozwanego G. […] Sp. z o.o. w G. kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy - Sąd Pracy w K. wyrokiem z dnia 28 maja 2009 r. zasądził od G. […] Spółki z o.o. w G. na rzecz powoda W.C. kwotę 35.579,95 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 10 maja 2008 r. do dnia zapłaty, kwotę 3.147 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 września 2008 r. do dnia zapłaty, kwotę 6.294 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 września 2008 r. do dnia zapłaty.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 27 lutego 2003 r. strona pozwana zawarła z powodem umowę o pracę. Powód został zatrudniony na stanowisku prezesa zarządu. W § 2 umowy ustalono wynagrodzenie W.C. w wysokości 2,5-krotnego przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłaty z zysku i nadwyżki bilansowej w spółdzielniach z ostatniego kwartału według danych GUS, przyznano prawo do premii uznaniowej. W § 2 ust. 3 umowy ustalono, że na zasadach określonych w porozumieniu płacowym Spółki będzie przysługiwać powodowi prawo do nagrody jubileuszowej oraz odprawy emerytalno-rentowej. Pod pojęciem porozumienia płacowego strony rozumiały regulamin wynagradzania. W imieniu strony pozwanej umowa została podpisana przez przewodniczącego rady nadzorczej Spółki R.J.

W dniu 15 lipca 2003 r. miało miejsce zgromadzenie wspólników strony pozwanej, w trakcie którego zatwierdzono tekst jednolity umowy spółki. Paragraf 24 pkt 9 umowy przewidywał, jako jedną z kompetencji zgromadzenia wspólników, powoływanie i odwoływanie członków zarządu oraz ustalanie wynagrodzenia. Natomiast zgodnie z § 28 ust. 2 pkt 2 umowy, do kompetencji rady nadzorczej należało wykonywanie względem członków zarządu uprawnień wynikających ze stosunku pracy.

W dniu 2 stycznia 2006 r. strony sporządziły aneks do umowy o pracę z dnia 27 lutego 2003 r., zgodnie z którym z dniem 1 stycznia 2006 r. przyznano powodowi dodatek za wysługę lat w wysokości 10% wynagrodzenia zasadniczego. W imieniu strony pozwanej aneks został podpisany przez przewodniczącego rady nadzorczej Spółki R.M.

Uchwałą rady nadzorczej strony pozwanej nr 1/2007 przyznano powodowi z dniem 1 listopada 2007 r. dodatek w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego w związku z podpisaniem porozumienia z Gminą G. o przejęciu zarządzania nieruchomościami Gminy.

Dodatek stażowy oraz z tytułu zarządzania mieniem Gminy były wypłacane powodowi do kwietnia 2008 r. W dniu 30 maja 2008 r. wypowiedziano powodowi umowę o pracę.

U strony pozwanej obowiązuje regulamin wynagradzania. W jego § 16 postanowiono o nagrodach jubileuszowych, których wysokość po 40 latach pracy ustalono na 350% miesięcznego wynagrodzenia.

Sąd Rejonowy stwierdził, że istota sporu w rozpoznawanej sprawie sprowadzała się do zasadności roszczeń powoda o zapłatę nagrody jubileuszowej, dodatku stażowego oraz dodatku z tytułu administrowania mieniem gminnym, przy bezspornych okolicznościach faktycznych.

Sąd uznał, że w odniesieniu do żądania zapłaty nagrody jubileuszowej roszczenie można konstruować w oparciu o § 2 ust. 3 umowy o pracę z dnia 27 marca 2003 r., stanowiącego, że na zasadach określonych w porozumieniu płacowym Spółki przysługiwać będzie powodowi prawo do nagrody jubileuszowej. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że w rozpoznawanej sprawie nie miał zastosowania zakaz, o którym mowa w art. 241²⁶ § 2 k.p. w związku z art. 77² § 5 k.p., zgodnie z którym regulamin wynagradzania nie może określać warunków wynagradzania pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy w rozumieniu art. 128 § 2 pkt 2 k.p., oraz osób zarządzających zakładem pracy na innej podstawie niż stosunek pracy. Sposób skonstruowania umowy wskazuje, że źródłem roszczenia o zapłatę nagrody jubileuszowej jest umowa o pracę, a nie regulamin wynagradzania jako źródło prawa pracy. W umowie strony jedynie odesłały do zasad ustalania wysokości świadczenia sprecyzowanych w regulaminie wynagradzania. Zasady te tym samym stały się niejako częścią umowy. Takie odesłanie w akcie będącym źródłem stosunku pracy, jakim jest umowa o pracę, do aktu płacowego nie jest niedopuszczalne. Co więcej nie narusza ono ratio legis zakazu z art. 241²⁶ § 2 k.p. w związku z art. 77² § 5 k.p.

Sąd Rejonowy wskazał, że kreowanie określonych zasad wynagradzania pracowników może następować w dwojaki sposób - w umowie o pracę lub akcie płacowym. Dopuszczalne jest także odesłanie w umowie o pracę do aktu płacowego, co nie zmienia tego, że źródłem roszczenia pozostaje umowa. Przeciwny pogląd byłby nie do zaakceptowania choćby z punktu widzenia zakazu dyskryminacji płacowej pracowników wynikającego z art. 18^3a i następnych k.p. Celem art. 241²⁶ § 2 k.p. w związku z art. 77² § 5 k.p. jest wyeliminowanie możliwości samowolnego przyznawania świadczeń np. członkom zarządu spółki kapitałowej na podstawie ich autonomicznej decyzji (np. w regulaminie pracy). Autonomii takiej jednakże brak, gdy świadczenie jest przyznane w umowie o pracę przez pracodawcę (precyzyjnie rzecz ujmując, przez organ reprezentujący pracodawcę - w tym przypadku radę nadzorczą). Skoro zatem pracodawca (organ) zgadza się na przyznanie określonego świadczenia i na odesłanie do aktu płacowego w części dotyczącej zasad jego ustalania, nie można skutecznie bronić poglądu, iż jest to niezgodne z art. 241²⁶ § 2 k.p. w związku z art. 77² § 5 k.p. Powyższe rozważania odnoszą się także do roszczeń o dodatek stażowy, co do którego źródłem jest aneks z dnia 2 stycznia 2006 r. oraz uchwała nr 1 /2007.

Zdaniem Sądu Rejonowego, zarzut strony pozwanej, co do reprezentacji Spółki wobec członka zarządu także był bezzasadny. Zgodnie z § 24 pkt 9 umowy spółki, do kompetencji zgromadzenia wspólników należy powoływanie i odwoływanie członków zarządu oraz ustalanie wynagrodzenia. Tymczasem § 28 ust. 2 pkt 2 wskazuje, że do kompetencji rady nadzorczej należy wykonywanie w stosunku do członków zarządu uprawnień ze stosunku pracy. To ostatnie postanowienie umowy pozostaje w związku z art. 210 § 1 k.s.h., zgodnie z którym w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza. Nie ulega wątpliwości, iż kompetencje zgromadzenia wspólników dotyczą sfery stosunku korporacyjnego łączącego członka zarządu ze spółką, czyli wynikającego z samego tytułu członkostwa w zarządzie spółki. Obok tego pozostaje stosunek pracy, w którego zakresie pracodawcę reprezentuje rada nadzorcza. W tym znaczeniu wszelkie czynności dotyczące stosunku pracy wykonywał w stosunku do powoda właściwy organ spółki - rada nadzorcza.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w O. – w wyniku apelacji strony pozwanej - wyrokiem z dnia 24 listopada 2011 r. zmienił zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że oddalił powództwo.

W uzasadnieniu Sąd drugiej instancji wskazał, że apelacja zasługuje na uwzględnienie, jakkolwiek z innych przyczyn niż w niej podniesione. Zdaniem Sądu Okręgowego, powyższy spór nie mógł być prawidłowo rozstrzygnięty bez uwzględnienia uregulowań zawartych w ustawie z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz. U. Nr 26, poz. 306, zwanej dalej także ustawą „kominową”) oraz w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 21 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowego wykazu świadczeń dodatkowych, które mogą być przyznane osobom kierującym niektórymi podmiotami prawnymi, oraz trybu ich przyznawania (Dz. U. Nr 14, poz. 139), które to akty prawne zostały przez Sąd pierwszej instancji całkowicie pominięte.

Sąd drugiej instancji wskazał, że pozwana Spółka jest jednostką organizacyjną wymienioną w art. 1 pkt 4 ustawy „kominowej”, a powód jako jej prezes pełnił funkcję określoną w art. 2 pkt 1 ustawy, a zatem podlegał wynikającym z ustawy i powołanego rozporządzenia ograniczeniom co do wysokości wynagrodzenia miesięcznego i możliwości przyznania mu innych świadczeń. Mając na względzie treść powołanych wyżej przepisów, Sąd przyjął, że powodowi z tytułu zatrudnienia u pozwanego mogło przysługiwać wynagrodzenie miesięczne ustalone przez właściwy organ, a ze świadczeń dodatkowych - nagroda jubileuszowa, jednak tylko na zasadach określonych w regulaminie wynagradzania (porozumieniu płacowym) obowiązującym w dacie zawarcia umowy o pracę pod warunkiem, iż taka nagroda zostałaby mu przyznana przez właściwy organ, w tym wypadku organ reprezentujący Gminę G., która utworzyła pozwaną Spółkę i zarazem jest jej jedynym wspólnikiem. Domaganie się przez powoda nagrody na zasadach i w wysokości wynikających z postanowień regulaminu wynagradzania wprowadzonym w okresie późniejszym nie jest uprawnione. W odniesieniu do pozostałych dwóch świadczeń, jakich domaga się powód, czyli dodatku za wysługę lat i dodatku z tytułu zarządzania mieniem gminnym Sąd stwierdził, że w ogóle nie mieszczą się one w katalogu świadczeń dodatkowych określonych w art. 11 ust. 1 ustawy „kominowej” oraz w rozporządzeniu wykonującym ustawę, a zatem nie mogły być powodowi przyznane.

Powód zaskarżył ten wyrok skargą kasacyjną w całości, zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego: art. 5 ust. 2 w związku z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi, przez błędną wykładnię wyrażającą się w przyjęciu, że katalog świadczeń dodatkowych wskazanych w art. 11 ust. 1 ustawy jest zamknięty, a co za tym idzie, w skład świadczeń dodatkowych nie wchodzą inne świadczenia związane z zatrudnieniem - nagroda jubileuszowa; art. 5 ust. 1 ustawy „kominowej”, przez błędną wykładnię wyrażającą się w przyjęciu, że żądany przez powoda dodatek stażowy oraz dodatek z tytułu administrowania mieniem gminnym nie wchodzą w skład wynagrodzenia miesięcznego, o którym mowa w powyższym przepisie, a co za tym idzie, nie wymagają zatwierdzenia przez organy samorządu terytorialnego, naruszenie prawa materialnego art. 6 ust. 1 ustawy „kominowej” w związku z „art. 201 § 1 k.s.h.”, przez błędną wykładnię wyrażającą się w przyjęciu, że jednostka samorządu terytorialnego działająca poprzez swoje organy nie wyraziła zgody i nie zatwierdziła dodatków za staż i administrowanie mieniem gminnym wchodzącymi w skład wynagrodzenia miesięcznego i dodatkowych świadczeń należnych powodowi w sytuacji, kiedy jest ona jedynym udziałowcem Spółki i jako zgromadzenie wspólników umocowała w umowie radę nadzorczą do regulowania kwestii wynagrodzenia pracowników objętych ustawą, w tym powoda, a także naruszenie przepisów prawa procesowego - art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 382 k.p.c., mające istotny wpływ na treść orzeczenia, przez niewzięcie pod uwagę faktu umocowania rady nadzorczej G. […] Spółki z o.o. do przyznawania stosownych dodatków przez organy jednostki samorządu terytorialnego oraz nieprzeprowadzeniu na tę okoliczność postępowania dowodowego, odnoszącego się w szczególności do uprawnienia rady nadzorczej, o którym mowa wyżej oraz o braku reakcji właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego na powyższe działania organu spółki - rady nadzorczej.

W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwany wniósł o jej oddalenie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna jest nieuzasadniona. W pierwszej kolejności podkreślić należy, że zarzut naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. w związku art. 382 k.p.c. wypełniony zostały nieadekwatną treścią. W jego ramach skarżący podnosi, że Sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego na okoliczność uprawnienia rady nadzorczej pozwanej Spółki do wykonywania czynności ze stosunku pracy oraz zatwierdzenia wynagrodzenia i dodatkowych świadczeń przez organ jednostki samorządu terytorialnego chociażby przez milczące przyzwolenie (akceptowanie podjętych przez radę nadzorczą decyzji w tym zakresie), co wynika z zeznań „świadków burmistrzów Gminy G.- A.K., K.J.”, złożonych w sprawie karnej, w której powód został prawomocnie uniewinniony od zarzutu działania na szkodę Spółki (art. 585 § 1 k.s.h.), który między innymi obejmował kwestie związane z nagrodą jubileuszową i dodatkiem za wysługę lat. Jak wskazuje skarżący, „z treści tych ze zeznań wprost wynika, że organy gminy wiedziały i aprobowały zarówno miesięczne wynagrodzenie powoda jak i fakt przyznania mu świadczeń dodatkowych - nagrody jubileuszowej”. „Ponadto w aktach sprawy karnej, wskazanej powyżej, znajdują się również uchwały organów gminy, które ustalały wysokość wynagrodzeń i innych świadczeń będących również przedmiotem niniejszego postępowania”.

O naruszeniu art. 316 § 1 k.p.c. (w związku z art. 391 § 1 k.p.c., którego skarżący nie powołał) można mówić wówczas, gdy sąd drugiej instancji, wydając orzeczenie, nie uwzględnia zmiany stanu faktycznego bądź prawnego zaistniałej w toku postępowania apelacyjnego. Umocowanie rady nadzorczej G. […] Spółki z o.o. przez organy jednostki samorządu terytorialnego do przyznania powodowi dodatków za staż pracy i za administrowanie mieniem gminnym, ewentualnie dorozumiana zgoda tego organu (przez milczącą akceptację) na takie działania rady nie są okolicznościami zaistniałymi w toku postępowania apelacyjnego, lecz wcześniej - w czasie trwającego stosunku pracy. W istocie za pomocą tego zarzutu skarżący powołuje się na nowe fakty i dowody, co w postępowaniu kasacyjnym jest niedopuszczalne z mocy art. 398¹³ § 2 k.p.c.

Niezrozumiałe jest też twierdzenie skarżącego, że został zaskoczony zmianą wyroku Sądu pierwszej instancji przez Sąd drugiej instancji i zmianą podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Od początku bowiem postępowania spór dotyczył tego, który organ Spółki - rada nadzorcza czy zgromadzenie wspólników - mógł ustalić powodowi sporne składniki wynagrodzenie za pracę. Kwestię tę rozstrzygał więc już Sąd pierwszej instancji strony, opowiadając się za kompetencją rady nadzorczej, co było kwestionowane w apelacji strony pozwanej. Zasadnicza jej argumentacja sprowadzała się do stwierdzenia, że w obu przypadkach - przyznania przez radę nadzorczą dodatku stażowego i dodatku za administrowania mieniem gminnym - zgromadzenie wspólników nie podejmowało żadnych uchwał.

Przechodząc do zarzutów naruszenia prawa materialnego, Sąd Najwyższy nie podziela stanowiska Sądu Okręgowego, że dodatek stażowy i dodatek za administrowanie mieniem gminnym nie stanowią „wynagrodzenia miesięcznego” w rozumieniu art. 5 ust. 1 i art. 8 ustawy „kominowej”. Ustawodawca nie zastrzegł bowiem, że wynagrodzenie miesięczne ma być wynagrodzeniem jednoskładnikowym. Pojęcie „wynagrodzenie” nie ma w tej ustawie innego znaczenia niż ustalone przez doktrynę i orzecznictwo. Obejmuje więc wypłacane okresowo świadczenie ze stosunku pracy o charakterze przysparzająco-majątkowym, należne pracownikowi od pracodawcy za wykonaną pracę, odpowiednio do jej rodzaju, ilości i jakości. Tak pojmowane wynagrodzenie jest kategorią zbiorczą, obejmującą różne składniki i nie może być ograniczane do wynagrodzenia zasadniczego (por. między innymi M. Seweryński: Wynagrodzenie za pracę. Pojęcie, regulacja, ustalanie, Warszawa 1981, w szczególności s. 63-139; B. Wagner [w]: Kodeks pracy. Komentarz pod red. L. Florka, Warszawa 2005, s. 509-515). Zwrot „miesięczne” konkretyzuje (określa) to wynagrodzenie wyłącznie jako świadczenie wypłacane pracownikowi raz w miesiącu (art. 85 § 1 k.p.). Należy też zauważyć, że w art. 5 ust. 1 i art. 8 ustawy „kominowej” ustawodawca nie bez przyczyny posługuje się pojęciem „wynagrodzenie miesięczne”, a nie „wynagrodzenie zasadnicze”. Wynagrodzenie zasadnicze jest pojęciem stosowanym powszechnie w prawie pracy - w aktach określających zasady wynagradzania i oznacza wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania pracownika, które określa się stawką godzinową lub miesięczną. Obok wynagrodzenia zasadniczego do elementów miesięcznego wynagrodzenia za pracę należą też różnego rodzaju dodatki np. stażowy, funkcyjny. Gdyby więc ustawodawca wyłączył te dodatki z wynagrodzenia miesięcznego przysługującego pracownikom objętym ustawą „kominową”, posłużyłby się terminem „wynagrodzenie zasadnicze”. Uregulowania komentowanej ustawy jednoznacznie wskazują, że jej celem jest chęć wyeliminowania wygórowanych, a przez to niesprawiedliwych i nieproporcjonalnych wynagrodzeń osób zatrudnionych w szeroko pojętym sektorze publicznym. Biorąc więc pod uwagę cel ustawy, nie jest istotne to, z jakich składników składa się wynagrodzenie miesięczne, ale to, aby nie przekroczyło ustalonego pułapu.

Powyższe stanowisko nie prowadzi jednakże do uwzględnienia zarzutu skargi opartego na naruszeniu art. 5 ust. 1 ustawy „kominowej”. Artykuł 6 ust. 1 tej ustawy stanowi, że „organem właściwym do ustalania wynagrodzenia miesięcznego osób, o których mowa w art. 2 pkt 1, 5 i 7, w podmiotach wymienionych w art. 1 pkt 1-4, pkt 8-10 i 12, oraz osób, o których mowa w art. 2 pkt 10, jest organ założycielski lub organ właściwy do reprezentowania Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego w podmiocie albo organ, który utworzył lub nadzoruje dany podmiot, albo któremu podlega podmiot wymieniony w art. 1 pkt 1-4, 8-10 i 12, lub osoba, o której mowa w art. 2 pkt 10”. Oznacza to, że w spółkach, w których gmina jest jedynym udziałowcem, wynagrodzenie miesięczne prezesa zarządu (art. 5 ust. 1 ustawy „kominowej”) ustala organ właściwy do reprezentowania jednostki samorządowej, a więc jej organ wykonawczy (prezydent, burmistrz lub wójt) – art. 26 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.). W jednoosobowych spółkach komunalnych funkcje zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) pełnią organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego (art. 12 ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej, jednolity tekst: Dz. U. z 2011 r. Nr 45, poz. 236). W istocie zatem odpowiednio prezydent, burmistrz lub wójt jest jednocześnie organem spółki komunalnej (zgromadzeniem wspólników).

Zgodnie z art. 210 § 1 k.s.h., w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Z wzajemnych relacji między tym przepisem (lex generalis) a przywołanym wyżej unormowaniem ustawy „kominowej” (lex specialis), wynika, że rada nadzorcza zachowuje uprawnienie do reprezentowania spółki wobec prezesa zarządu (składania oświadczeń woli za spółkę), nie może jednak samodzielnie ustalać wynagrodzenia, bo tego uprawnienia pozbawiły jej przepisy kompetencyjne ustawy „kominowej”. W konsekwencji zawarcie umowy o pracę z prezesem zarządu, poprzedzać musi akt podjęty odpowiednio przez prezydenta, burmistrza lub wójta (pełniących jednocześnie funkcję zgromadzenia wspólników w spółce komunalnej) określający jego wynagrodzenie, którym rada nadzorcza jest związana. Uznać należy, że decyzja ta może zapaść bądź w formie zarządzenia organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego bądź przybrać postać uchwały zgromadzenia wspólników. Dotyczy to także wszelkich zmian warunków płacowych. W zgodzie z tymi unormowaniami pozostawały postanowienia umowy spółki z dnia 15 lipca 2003 r., bowiem jej § 24 pkt 9 przewidywał, jako jedną z kompetencji zgromadzenia wspólników, powoływanie i odwoływanie członków zarządu oraz ustalanie wynagrodzenia. Natomiast zgodnie z § 28 ust. 2 pkt 2 umowy, do uprawnień rady nadzorczej należało wykonywanie względem członków zarządu uprawnień wynikających ze stosunku pracy, czyli składanie oświadczeń woli w imieniu spółki w zakresie warunków płacy członków zarządu na podstawie wcześniejszej uchwały zgromadzenia wspólników.

Ustawa „kominowa” przewiduje nieważność z mocy prawa postanowień umów o pracę oraz innych aktów stanowiących podstawę nawiązania stosunku pracy albo umów cywilnoprawnych ustalających wynagrodzenie miesięczne, nagrodę roczną, odprawę oraz wartość świadczeń dodatkowych, w wysokości wyższej niż maksymalna dopuszczona ustawą (art. 13), nie reguluje natomiast skutków przyznania wynagrodzenia przez nieuprawniony podmiot. W związku z tym mają zastosowanie przepisy dotyczące czynności prawnych, a w tym art. 58 § 1 k.c., zgodnie z którym czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Sprzeczność z ustawą oznacza sprzeczność z bezwzględnie obowiązującymi przepisami zarówno Kodeksu cywilnego, jak i ustaw szczególnych. Sprzeczność czynności z ustawą polega na tym, koliduje ona z normą generalną i abstrakcyjną wynikającą z ustawy. Sprzeczność taka występuje zwłaszcza wtedy, gdy czynność nie respektuje zakazu ustawowego oraz gdy nie zawiera elementów objętych nakazem wynikającym z normy prawnej. Nakaz ustawowy określający organy uprawnione do ustalania wynagrodzenia - wynikający z art. 6 ust. 1 ustawy „kominowej” - należy do norm o charakterze iuris cogentis, a więc dokonanie czynności prawnej z jego naruszeniem powoduje ich bezskuteczność. Z tych przyczyn oświadczenie woli (w imieniu Spółki) przewodniczącego rady nadzorczej (bez uprzedniej decyzji burmistrza G.) przewidujące dwukrotne podwyższenie wynagrodzenia powoda o dodatek za wysługę - w wysokości 10% wynagrodzenia zasadniczego (1 stycznia 2006 r.) i o dodatek za administrowanie mieniem gminnym - w wysokości 20% wynagrodzenia zasadniczego (1 listopada 2007 r.) były nieważne z mocy prawa.

W odniesieniu do nagrody jubileuszowej kluczową kwestię w ocenie tego roszczenia stanowi to, czy jego podstawę prawną może stanowić postanowienie umowy o pracę z dnia 27 lutego 2003 r. (poprzedzonej stosowną uchwałą zgromadzenia wspólników), zawarte w jej § 2 ust. 3. Przewidziano w nim prawo powoda do nagrody jubileuszowej na zasadach określonych w porozumieniu płacowym Spółki (regulaminie wynagradzania). Na tej podstawie powód domaga się nagrody jubileuszowej według wysokości i zasad określonych regulaminem wynagradzania, który nie obowiązywał w dacie zawarcia umowy o pracę (wszedł w życie później – w czasie, kiedy powód pełnił obowiązki prezesa zarządu).

Stosownie do art. 77² § 5 k.p. w związku z art. 241²⁶ § 2 k.p., regulamin wynagradzania nie może określać warunków wynagradzania pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, w rozumieniu art. 128 § 2 pkt 2 k.p., oraz osób zarządzających zakładem pracy na innej podstawie niż stosunek pracy.

W nowszym orzecznictwie (por. wyroki Sądu Najwyższego z 7 marca 2001 r., I PKN 284/00, OSNAPiUS 2002 nr 23, poz. 568; z 9 września 2004 r., I PK 423/03, OSNP 2005 nr 6, poz. 83; z 11 lutego 2005 r., I PK 167/04, OSNP 2005 nr 20, poz. 316; z 11 kwietnia 2006 r., I PK 172/05, Monitor Prawa Pracy 2006 nr 12; z 15 września 2006 r., I PK 49/06, niepublikowany) można uznać za utrwalony pogląd uznający nagrodę jubileuszową za składnik wynagrodzenia, a co za tym idzie, zasady jej nabycia wchodzą w zakres zasad wynagradzania w rozumieniu art. 77² § 5 k.p.

Z powyższego wynika, że warunki wynagradzania za pracę pracowników zarządzających zakładem pracy w imieniu pracodawcy powinny być ustalane w umowie o pracę, na podstawie woli stron stosunku pracy. Ustalenie takie może dotyczyć także składników wynagrodzenia regulowanych w układzie zbiorowym pracy np. nagrody jubileuszowej (zob. uzasadnienia wyroków Sądu Najwyższego z: 11 kwietnia 2006 r., I PK 172/05, OSNP 2007 nr 7-8, poz. 95 i 25 września 2007 r., I PK 105/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 309) oraz w regulaminie wynagradzania. Nie ma też przeszkód, aby ustalenie to zostało dokonane przy wykorzystaniu techniki odesłania do aktu prawnego regulującego określone składniki wynagrodzenia i zasady ich przyznawania, w tym do zakładowego układu zbiorowego pracy (także regulaminu wynagradzania). W takim bowiem przypadku określenie warunków wynagrodzenia następuje wolą stron stosunku pracy, a nie wolą stron układu zbiorowego lub na podstawie regulaminu wynagradzania, ustalanego przez pracodawcę, podobnie jak byłoby to w przypadku, gdyby zamiast zastosowania tej techniki ustalono zasady przysługiwania danego składnika wynagrodzenia przez przepisanie stosownych postanowień układu czy regulaminu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2009 r., I PK 49/09, Monitor Prawa Pracy 2010 nr 2, s. 88-900). W tym przypadku w grę może wchodzić jednakże tylko odesłanie do aktu prawnego (układu zbiorowego, regulamin wynagradzania) obowiązującego w dacie zawierania umowy o pracę, co oznacza przyznanie określonego składnika wynagrodzenia na warunkach i w wysokości obowiązującej w tej dacie, niepodlegającego dalszym automatycznym modyfikacjom związanym ze zmianą regulaminu wynagradzania. W istocie bowiem prowadziłoby to do sytuacji, w której pracownik zarządzający zakładem pracy sam decydowałby o podwyżce wynagrodzenia, modyfikując postanowienia regulaminu w sposób odpowiadający jego interesom (czego nie sposób nie dostrzec w niniejszej sprawie). Ratio legis art. 241²⁶ § 2 k.p. wyjaśnił Sąd Najwyższy, wskazując, że „pracownicy zarządzający zakładem pracy są podmiotami aktywnie uczestniczącymi w tworzeniu zakładowych układów zbiorowych pracy i podpisują ten układ w imieniu pracodawcy będącego jednostką organizacyjną” (art. 241²³ w związku z art. 3¹ k.p.)  W art. 241²⁶ § 2 k.p. chodzi więc o to, aby tacy pracownicy nie podejmowali decyzji o przysługujących im świadczeniach wynagrodzeniowych (wyrok z 11 lutego 2005 r., I PK 167/04, OSNP 2005 nr 20, poz. 316). Podobnie rzecz się ma z regulaminem wynagradzania, który ustala pracodawca (art. 77² § 4 k.p.), a więc w istocie pracownik zarządzający zakładem pracy w imieniu pracodawcy. Trafnie zatem przyjął Sąd drugiej instancji, że domaganie się przez powoda nagrody na zasadach i w wysokości wynikającej z postanowień regulaminu wynagradzania wprowadzonego (podpisanego w imieniu pracodawcy przez powoda) w okresie późniejszym niż dzień zawarcia umowy o pracę nie jest uprawnione. W rezultacie zarzut naruszenia art. 11 ust. 1 ustawy kominowej okazał się nieuzasadniony.

Jeśli zaś chodzi i zarzut naruszenia art. 6 ust. 1 ustawy „kominowej” w związku z art. 201 § 1 k.s.h. i twierdzenie skarżącego, że jednostka samorządu terytorialnego działająca poprzez swoje organy wyraziła zgodę i zatwierdziła dodatki za staż i administrowanie mieniem gminnym przez dorozumianą (milczącą) akceptację wypłacanego wynagrodzenia, to postawiony on został na podstawie okoliczności faktycznych nieznajdujących potwierdzenia w podstawie faktycznej zaskarżonego wyroku. Nie wynika z nich bowiem, aby organ wykonawczy gminy akceptował przyznanie powodowi spornych dodatków. W tym kontekście podkreślić też trzeba najistotniejszą kwestię. Mianowicie organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego jedynie ustala wynagrodzenie miesięczne prezesa zarządu spółki komunalnej, przyznaje je natomiast – w ustalonej wysokości - rada nadzorcza. Milcząca akceptacja organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego wypłaty wynagrodzenia w wysokości ustalonej przez nieuprawnioną do tego radę nadzorczą nie może więc być rozpatrywana w kategoriach dorozumianego oświadczenia woli spółki (pracodawcy) wobec pracownika w zakresie jego warunków płacowych. Nie sanuje też ona bezwzględnej nieważności czynności rady nadzorczej, która wywiera skutek ex tunc. Skoro czynność prawna jest nieważna od początku - od chwili jej dokonania, to nie ma możliwości jej potwierdzenia. W chwili podpisywania stosownych aneksów do umowy o pracę objęte nimi wynagrodzenie nie znajdowało oparcia w decyzji uprawnionego do tego organu, z tą więc chwilą czynności prawne rady nadzorczej stały się nieważne.

Mając powyższe na względzie, na podstawie art. 398¹⁴ k.p.c., orzeczono jak w sentencji wyroku. O kosztach postępowania kasacyjnego rozstrzygnięto na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 6 pkt 5 w związku z § 13 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. Nr 163 poz. 1348 ze zm.).