Wyrok z dnia 2021-11-25 sygn. II OSK 2634/21

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Paweł Miładowski Sędziowie sędzia NSA Tomasz Zbrojewski (spr.) sędzia del. WSA Jan Szuma po rozpoznaniu w dniu 25 stycznia 2023 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej J. G. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 26 maja 2021 r., sygn. akt II SA/Bd 85/21 w sprawie ze skargi J. G. na decyzję Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 10 listopada 2020 r., nr WSOC.I.6231.2.2020.EM w przedmiocie odmowy wydania odpisu aktu małżeństwa 1. uchyla zaskarżony wyrok i zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w [...] z dnia 18 września 2020 r., znak: WSO.USC.5362.1118.2020, 2. zasądza od Wojewody Kujawsko-Pomorskiego na rzecz J. G. kwotę 1037 (jeden tysiąc trzydzieści siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 26 maja 2011 r., sygn. akt II SA/Bd 85/21, oddalił skargę J. G. na decyzję Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 10 listopada 2020 r., nr WSOC.I.6231.2.2020.EM, w przedmiocie odmowy wydania odpisu aktu małżeństwa.

Wyrok został podjęty w następującym stanie faktycznym i prawnym sprawy:

J. G. wnioskiem z dnia 6 lipca 2020 r., powołując się na art. 45 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 2020 r. poz. 463 ze zm., zwana dalej: "p.a.s.c."), zwrócił się do Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w [...] o wydanie odpisu aktualnego aktu małżeństwa zawartego przez A. K. z M. K., z naniesioną adnotacją o rozwodzie (wskazując wyrok Sądu Okręgowego w [...], [...] Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w [...] z dnia 22 grudnia 2011 r., sygn. akt [...] C 410/11) celem załączenia go do wniosku o dokonanie wpisu ½ udziału w prawie własności każdego z małżonków w księdze wieczystej nr [...] i wykreślenie wpisu informującego, że nieruchomość wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków. Wnioskodawca powołał się na nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym przeciwko A. K. z dnia 18 października 2013 r., sygn. akt V Gnc 3231/13 wydany przez Sąd Rejonowy w [...], V Wydział Gospodarczy i prowadzone na jego podstawie postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi przez komornika sądowego. W toku tego postępowania komornik ustalił, że w skład majątku dłużnika wchodzi nieruchomość objęta wskazaną księga wieczystą, w której w dziale II widnieje informacja, że nieruchomość znajduje się we wspólności majątkowej małżeńskiej. Wnioskodawca wskazał, że wspólność ta ustała w wyniku rozwodu orzeczonego ww. wyrokiem Sądu Okręgowego w [...]. W tej sytuacji wnioskodawca - jako wierzyciel dąży do ujawnienia w księdze wieczystej, że jego dłużnik jest właścicielem ½ udziału w prawie własności przedmiotowej nieruchomości. Ma to w założeniu umożliwić przeprowadzenie egzekucji ze wskazanego udziału. Przeprowadzenie egzekucji z nieruchomości znajdującej się we wspólności majątkowej wymaga uzyskania przez wierzyciela klauzuli wykonalności również przeciwko małżonkowi, co z uwagi na brzmienie art. 787 k.p.c., nie będzie możliwe. Dodatkowo wnioskodawca wyjaśnił, że właściwy sąd okręgowy odmówił mu wydania odpisu wyroku rozwodowego z klauzulą prawomocności ze względu na ochronę danych wrażliwych, polecając jednocześnie uzyskanie odpisu skróconego aktu małżeństwa z adnotacją o rozwodzie.

Pismem z dnia 24 lipca 2020 r. organ wezwał skarżącego do uzupełnienia wniosku poprzez doręczenie dokumentów potwierdzających interes prawny w uzyskaniu wnioskowanych danych, który winien być konkretny i aktualny, a nie przewidywalny w przyszłości i hipotetyczny. W odpowiedzi skarżący wskazał, że załączył do wniosku wszelkie wymagane dokumenty potwierdzające istnienie po jego stronie interesu prawnego (istnienie wierzytelności, prowadzenie egzekucji oraz braku ujawnienia w księdze wieczystej aktualnego stanu prawnego nieruchomości), w tym pismo Sądu Okręgowego wskazujące na możliwość uzyskania odpisu aktu małżeństwa.

W piśmie z dnia 25 sierpnia 2020 r. organ podtrzymał swoje stanowisko, wzywając jednocześnie o doręczenie organowi poświadczonej za zgodność z oryginałem kserokopii wniosku o wpis w księgach wieczystych z datą wpływu do właściwego sądu, albo pisma o oddaleniu wniosku lub o uzupełnieniu braków formalnych.

W odpowiedzi skarżący podtrzymał stanowisko wskazując, że składanie do sądu wniosku podlegającego oddaleniu byłoby niecelowe.

Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego [...] decyzją z dnia 18 września 2020 r., nr WSO.USC.5362.1118.2020, na podstawie art. 104 § 1 i 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2020 r. poz. 256 ze zm.) w zw. z art. 45 p.a.s.c., odmówił wydania odpisu aktu małżeństwa zawartego pomiędzy A. K. i M. K. Organ po przywołaniu stanu faktycznego stwierdził, że skarżący winien wykazać aktualny interes prawny, tymczasem nie jest takim stwierdzenie skarżącego, że zgodnie z art. 6262 § 3 k.p.c. do wniosku o wpis w księdze wieczystej należy dołączyć dokumenty stanowiące podstawę tego wpisu. Zdaniem organu, odpis aktu małżeństwa nie jest dokumentem stanowiącym podstawę wpisu w księdze wieczystej. Podstawą do wpisu pewnego stanu prawnego nieruchomości jest orzeczenie sądu lub inny odpowiedni dokument, co wynika z art. 31 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 219 r. poz. 2204, zwana dalej: "u.k.w.h."). Organ przywołał uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2001 r., sygn. akt III CZP 16/01 oraz z dnia 15 października 1962 r., sygn. akt I CO 22/62, w których za podstawę wpisu w księdze wieczystej współwłasności i w częściach ułamkowych na rzecz byłych współmałżonków wskazano prawomocny wyrok rozwodowy.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył J. G.

Wojewoda Kujawsko-Pomorski powołaną na wstępie decyzją z dnia 10 listopada 2020 r., na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 k.p.a. oraz art. 11 ust. 2 w zw. z art. 45 p.a.s.c., utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji. Organ odwoławczy, powołując się na treść art. 45 p.a.s.c. potwierdził, że skarżący nie wykazał istnienia aktualnego, obiektywnie istniejącego interesu prawnego uprawniającego do uzyskania wnioskowanego odpisu aktu stanu cywilnego. Nie jest nim - w ocenie organu odwoławczego - sam zamiar wszczęcia postępowania o wpis w księdze wieczystej nieruchomości udziału w prawie własności każdego z byłych małżonków, których akt ten dotyczy. Organ odwoławczy dostrzegł, że skarżący jest bezsprzecznie wierzycielem wobec A. K. - właściciela nieruchomości, co do której zachodzi niezgodność stanu prawnego zapisanego w księdze wieczystej ze stanem faktycznym. Wskazał w związku z tym, że w obliczu odmowy wydania odpisu wyroku rozwodowego przez Sąd Okręgowy skarżący może zwrócić się do sądu wieczystoksięgowego o dokonanie wpisu zgodnego ze stanem rzeczywistym i po wezwaniu tego sądu o uzupełnienie wniosku wystąpić do kierownika USC o wydanie odpisu przedmiotowego aktu małżeństwa.

J. G. zaskarżył powyższą decyzję organu odwoławczego do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy, zarzucając naruszenie art. 45 ust. 1 p.a.s.c. w zw. z art. 6262 § 3 k.p.c., poprzez błędne uznanie, że wierzyciel nie posiada interesu prawnego w uzyskaniu odpisu aktu małżeństwa dokumentującego rozwód dłużnika i jego małżonka, celem wykorzystania go jako podstawę wpisu ½ udziału w prawie własności każdego z małżonków w księdze wieczystej i wykreślenia wpisu informującego, że nieruchomość wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków, ponieważ interes ten aktualizuje się dopiero w momencie wszczęcia postępowania wieczystoksięgowego, podczas gdy sąd wieczystoksięgowy nie wzywa do uzupełnienia dokumentów stanowiących podstawę wpisu, a brak taki spowoduje oddalenie wniosku, co oznacza, że wnioskodawca zmuszony jest uzyskać dokument stanowiący podstawę wpisu przed wszczęciem postępowania wieczystoksięgowego, co w sposób oczywisty świadczy o istnieniu interesu prawnego.

W odpowiedzi na skargę organ wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko w sprawie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy oddalając skargę wskazał, że spór w niniejszej sprawie dotyczy tego, czy podnoszony przez skarżącego zamiar złożenia do sądu wieczystoksięgowego wniosku o wpis w księdze wieczystej usuwający niezgodność stanu prawnego z faktycznym na nieruchomości wchodzącej uprzednio (do czasu rozwiązania małżeństwa) w skład majątkowej wspólności małżeńskiej dłużnika (wpis o ½ udziału w prawie własności tej nieruchomości każdego z małżonków), by z jego części egzekwować swą wierzytelność, świadczy o posiadaniu interesu prawnego w uzyskaniu odpisu aktu stanu cywilnego dotyczącego osób trzecich, w rozumieniu art. 45 ust. 1 p.a.s.c. Sąd Wojewódzki jako prawidłowe ocenił stanowisko organów obu instancji w kwestii braku istnienia po stronie skarżącego interesu prawnego. O ile bowiem skarżący jest wierzycielem wobec osoby będącej właścicielem nieruchomości o stanie prawnym, dokumentowanym księgą wieczystą, niezgodnym z rzeczywistym stanem prawnym (relacja materialnoprawna), to nie istnieje aktualnie substrat materialnoprawny aktualizujący po stronie skarżącego interes prawny w konkretnym postępowaniu administracyjnym prowadzonym w oparciu o art. 45 p.a.s.c., a niezależnym od statusu skarżącego jako wierzyciela względem dłużnika. Innymi słowy, z punktu widzenia przepisu art. 45 ust. 1 p.a.s.c. obojętnym jest, czy skarżący jest wierzycielem, czy nie, wobec osoby, której dotyczy wnioskowany odpis aktu stanu cywilnego. Interes prawny w postępowaniu prowadzonym w oparciu o art. 45 ust. 1 p.a.s.c. istniałby za to w takiej sytuacji, w której skarżący realnie (aktualnie) kształtuje swoją sytuację prawną w oparciu o możliwość uzyskania przedmiotowego odpisu. Do tego zaś - jak konsekwentnie wskazywały organy - wymagane byłoby wystąpienie jako strona postępowania prowadzonego przed sądem wieczystoksięgowym o wpis w KW, którego to postępowania los zależałby z kolei od uzyskania konkretnie odpisu aktu stanu cywilnego (jako "odpowiedniego dokumentu" dla podstawy wpisu w księdze wieczystej zgodnie z art. 31 ust. 2 u.k.w.h.). W toku postępowania administracyjnego skarżący nie wykazywał aby złożył wniosek o wpis KW udziału w prawie własności każdego z byłych małżonków, nie istniała zatem - w czasie rozstrzygania przez organy obu instancji - relacja materialnoprawna pomiędzy jego sytuacją prawną, a uzyskaniem wnioskowanego odpisu. Nadto, Sąd I instancji podkreślił, że z niespornych ustaleń faktycznych w sprawie wynika, że małżeństwo A. K. z M. K. zostało rozwiązane przez rozwód w grudniu 2011 r. Tym samym w dacie uzyskania przez skarżącego tytułu egzekucyjnego przeciwko A. K. (nakaz zapłaty Sądu Rejonowego w [...] Wydział V Gospodarczy z dnia 18 października 2013 r.), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności 14 stycznia 2014 r. - dłużnik nie pozostawał już w związku małżeńskim. Z tego powodu wierzyciel nie mógłby w tej sprawie z pewnością ubiegać się chociażby o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonce dłużnika na podstawie art. 787 k.p.c. Przepis ten stanowi bowiem, że tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika. Z kolei w myśl art. 785 k.p.c., jeżeli od uzyskania klauzuli wykonalności potrzebne jest zaświadczenie lub dokument, które według ustawy organy państwowe obowiązane są wydać dłużnikowi, wierzyciel może również żądać ich wydania. Gdy wierzyciel nie może uzyskać zaświadczenia lub dokumentu albo gdy chodzi o nadanie klauzuli z urzędu, wydanie ich zarządza sąd. Odnosząc się do argumentacji skarżącego, że złożenie wniosku o wpis bez wymaganego dokumentu (aktu małżeństwa z adnotacją o orzeczonym jego rozwiązaniu) wiązało się z oddaleniem takiego wniosku a limine na podstawie art. 6269 k.p.c. bez wezwania o uzupełnienie braków formalnych wniosku, Sąd stwierdził, że okoliczność ta nie ma wpływu na podstawowe i zasadnicze dla sprawy ustalenie kwestii istnienia po stronie skarżącego interesu prawnego w rozumieniu art. 45 ust. 1 p.a.s.c. Stanowisko skarżącego w tym zakresie dotyczy uwarunkowań procedury cywilnej, nieobejmowanej zakresem kognicji sądu orzekającego, który orzeka o zgodności z prawem konkretnego rozstrzygnięcia administracyjnego. Dostrzegając jednak specyficzną sytuację towarzyszącą skarżącemu Sąd zauważył, że w przypadku, gdy z załączonych do wniosku dokumentów wynikałaby zmiana w prawie własności (a taka konstatacja wynikałaby niewątpliwie z dokumentacji załączonej do wniosku o wpis wskazującej na ustanie małżeńskiej wspólności majątkowej obejmującej przedmiotową nieruchomość) wniosek taki, o ile podlegałby zwrotowi bez wzywania o jego uzupełnienie, spowodowałby wpis z urzędu sądu wieczystoksięgowego ostrzeżenia o niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym zgodnie z art. 62613 k.p.c. To z kolei, zgodnie z art. 10 ust. 1 u.k.w.h. i w świetle uchwały SN z dnia 15 marca 2006 r., sygn. III CZP 106/05, aktualizowałoby po stronie skarżącego roszczenie o usunięcie ww. niezgodności. Sąd Wojewódzki zauważył także, że skarżący wnioskował o wydanie odpisu zupełnego aktu małżeństwa dłużnika ze wzmianką o rozwodzie. Zgodnie z art. 44 ust. 2 p.a.s.c., odpis zupełny aktu stanu cywilnego stanowi dosłowne powtórzenie treści aktu stanu cywilnego oraz treści dołączonych wzmianek dodatkowych. Odpis skrócony aktu stanu cywilnego zawiera treść aktu stanu cywilnego uwzględniającą treść dołączonych wzmianek dodatkowych (ust. 3). W art. 48 ust. 3 ustawodawca określił treść odpisu skróconego aktu małżeństwa, w tym w pkt 7: "adnotację o ustaniu małżeństwa, jego unieważnieniu, ustaleniu nieistnienia małżeństwa, separacji, zniesieniu separacji, oznaczenie sądu, sygnaturę akt sprawy, datę uprawomocnienia się orzeczenia oraz oznaczenie aktu zgonu." Wobec treści powyższych przepisów skarżący nie wykazał jakkolwiek interesu prawnego w uzyskaniu wnioskowanego zupełnego odpisu aktu małżeństwa dłużnika. Ponadto, Sąd I instancji wskazał, że zgodnie z art. 6262 § 3 k.p.c. do wniosku o wpis należy dołączyć dokumenty, stanowiące podstawę wpisu w księdze wieczystej. Z przepisów k.p.c., u.k.w.h. (w tym art. 31 ust. 2), a tym bardziej kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie wynika, aby sam tylko odpis aktu małżeństwa z adnotacją o jego rozwiązaniu stanowić miał podstawę tak dalekiej ingerencji w treść księgi wieczystej jak dokonanie wpisu (wykreślenia) prawa współwłasności. Przeciwnie to wyrok rozwodowy jest tego typu orzeczeniem, które stanowić może podstawę takiego wpisu w księdze wieczystej, a co istotne może w jakikolwiek sposób odnosić się do kwestii majątkowych. Aczkolwiek możliwe są też inne rozporządzenia majątkowe byłych małżonków. W orzecznictwie od dawna utrwalone jest stanowisko o dopuszczalności dokonania wpisu w księdze wieczystej w trybie art. 31 ust. 2 u.k.w.h. współwłasności w częściach ułamkowych w miejsce ujawnionej tam dotąd współwłasności bez udziałowej małżonków na podstawie prawomocnego wyroku orzekającego rozwód. U podstaw tego poglądu leży konstatacja, że bezpośrednim skutkiem rozwiązania małżeństwa przez rozwód jest wynikająca z art. 42 i art. 43 § 1 k.r.o. zmiana sytuacji prawnej przedmiotów objętych dotychczas bezudziałową wspólnością majątkową, polegającą na tym, że stają się one odtąd współwłasnością rozwiedzionych małżonków w częściach ułamkowych, które z mocy prawa są co do zasady równe. Możliwość odmiennego ukształtowania tej sytuacji orzeczeniem sądu, także odrębny orzeczeniem ze skutkiem ex tunc, jak się przyjmuje nie dezawuuje wyroku rozwodowego jako dokumentu mogącego być podstawą wpisu w księdze wieczystej prawa współwłasności na rzecz rozwiedzionych małżonków.

Z tych względów Sąd, na podstawie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm., zwana dalej: "p.p.s.a."), oddalił skargę.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożył J. G., wnosząc o jego uchylenie oraz o uchylenie zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji organu I instancji, jak również o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zaskarżonemu orzeczeniu skarżący kasacyjnie zarzucił naruszenie:

1) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a., poprzez oddalenie skargi w przypadku gdy zaskarżona decyzja naruszyła art. 45 ust. 1 p.a.s.c., poprzez jego nieprawidłową wykładnię polegającą na uznaniu, iż wierzyciel nie posiada interesu prawnego w uzyskaniu odpisu skróconego aktu małżeństwa dłużnika, z naniesioną adnotacją o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód, celem załączenia go do wniosku o wpis w księdze wieczystej współwłasności w częściach ułamkowych w miejsce wpisu o wspólności ustawowej małżeńskiej, co w założeniu pozwolić ma na przeprowadzenie egzekucji z udziału w prawie własności przysługującemu dłużnikowi, przy jednoczesnym uznaniu, iż taki interes prawny może wystąpić dopiero po złożeniu wniosku o wpis, podczas gdy zgodnie z art. 6262 § 3 k.p.a. sąd wieczystoksięgowy nie wzywa do uzupełnienia dokumentów stanowiących podstawę wpisu, a brak załączenia dokumentu do wniosku powoduje jego oddalenie, co oznacza, iż wnioskodawca zmuszony jest pozyskać dokument stanowiący podstawę wpisu przed wszczęciem postępowania wieczystoksięgowego, co w sposób oczywisty świadczy o istnieniu interesu prawnego;

2) art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) p.p.s.a., poprzez oddalenie skargi w przypadku gdy zaskarżona decyzja naruszyła art. 31 ust. 1 u.k.w.h. (autorowi zapewne chodziło o ust. 2 - uzasadnienie środka zaskarżenia), poprzez jego nieprawidłową wykładnię polegającą na uznaniu, iż odpis skrócony aktu małżeństwa potwierdzający rozwód nie może stanowić podstawy wpisu w księdze wieczystej.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 182 § 2 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje skargę kasacyjną na posiedzeniu niejawnym, gdy strona, która ją wniosła, zrzekła się rozprawy, a pozostałe strony, w terminie czternastu dni od dnia doręczenia skargi kasacyjnej, nie zażądały przeprowadzenia rozprawy. Ponieważ w rozpoznawanej sprawie strona skarżąca kasacyjnie złożyła stosowny wniosek, któremu druga strona nie sprzeciwiła się, Sąd rozpoznał kasację poza rozprawą.

Stosownie do art. 183 § 1 p.p.s.a. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod uwagę jedynie nieważność postępowania. Jeżeli w sprawie nie wystąpiły przesłanki nieważności postępowania wymienione w art. 183 § 2 powołanej ustawy, a taka sytuacja ma miejsce w przedmiotowej sprawie, to Sąd rozpoznający sprawę związany jest granicami kasacji.

Skarga kasacyjna jest zasadna.

Istotą sporu w niniejszej sprawie, jak słusznie zauważył Sąd I instancji, jest odpowiedź na pytanie, czy podnoszony przez skarżącego zamiar złożenia do sądu wieczystoksięgowego wniosku o wpis w księdze wieczystej usuwający niezgodność stanu prawnego z faktycznym na nieruchomości wchodzącej uprzednio (do czasu rozwiązania małżeństwa) w skład majątkowej wspólności małżeńskiej dłużnika (wpis o ½ udziału w prawie własności tej nieruchomości każdego z małżonków), by z jego części egzekwować swą wierzytelność, świadczy o posiadaniu interesu prawnego w uzyskaniu odpisu aktu stanu cywilnego dotyczącego osób trzecich, w rozumieniu art. 45 ust. 1 p.a.s.c. Na tak postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi twierdzącej.

Zgodnie z dyspozycją analizowanego przepisu art. 45 ust. 1 p.a.s.c., odpis aktu stanu cywilnego i zaświadczenie o zamieszczonych lub niezamieszczonych w rejestrze stanu cywilnego danych dotyczących wskazanej osoby wydaje się m.in. osobie, która wykaże w tym interes prawny. Aktualne pozostają spostrzeżenia wyrażone na tle art. 82 ust. 2 ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. nr 36, poz. 180 ze zm.), którego odpowiednikiem jest obecnie obowiązujący art. 45 ust. 1 p.a.s.c., że użyte sformułowanie "interes prawny" odnosi się do związku między sferą indywidualnych praw i obowiązków określonego podmiotu, a sprawą w której może nastąpić konkretyzacja tych praw i obowiązków. Jego podstawą mogą być wszystkie normy, istniejące w obowiązującym stanie prawnym, w oparciu o które można wywieść obowiązek uzyskania informacji znajdujących się w aktach stanu cywilnego. Konkretyzacja ta nie musi przy tym nastąpić wyłącznie w postępowaniu administracyjnym ale również w innych postępowaniach, w tym w postępowaniu cywilnym. Wykazanie interesu prawnego w uzyskaniu odpisu aktu stanu cywilnego, ma polegać na wskazaniu okoliczności, które w świetle przepisów prawa materialnego kreują ten interes prawny, a nie na wskazaniu przepisu z którego wprost wynikałby obowiązek przedłożenia aktu stanu cywilnego. Jakkolwiek interes ten ma charakter materialnoprawny to może on urzeczywistniać się poprzez zastosowanie norm mających głównie charakter procesowy. Przez normy prawa materialnego należy bowiem rozumieć normy zawarte w przepisach prawa powszechnie obowiązującego, które określają treść praw i obowiązków tych podmiotów do których w ramach danego stosunku prawnego przepisy te mogą mieć zastosowanie. Przy tak pojmowanym interesie prawnym będzie go posiadał również podmiot, który wnioskowany odpis aktu stanu cywilnego chce dołączyć jako dowód wynikających z niego zdarzeń do wniosku uruchamiającego postępowanie w innej sprawie, w tym w sprawie cywilnej. Interes prawny w postępowaniu nieprocesowym (np. wieczystoksięgowym) ma inne znaczenie niż w procesie, wynika nie z naruszenia lub zagrożenia sfery prawnej, lecz z pewnych zdarzeń prawnych, które wywołują konieczność uregulowania wiążących się z nimi stosunków prawnych i stwarzają obiektywną potrzebę wszczęcia postępowania lub wzięcia w nim udziału. Ewentualna możliwość zwrócenia się przez sąd o wydanie odpisu z akt stanu cywilnego nie pozbawia osoby mającej w tym interes prawnym do samodzielnego starania się o jego uzyskanie. Zawodne są także próby ścisłego zdefiniowania pojęcia "interesu prawnego", które byłoby adekwatne do wszystkich wypadków, gdyż w każdym wypadku wchodzą w grę nieco inne aspekty interesu prawnego i na czym innym on polega (zob. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 17 listopada 2010 r., sygn. akt II SA/Gl 644/10; wyrok WSA w Krakowie z dnia 27 czerwca 2007 r., sygn. akt III SA/Kr 121/07; J. Jodłowski [w:] Kodeks postępowania cywilnego z komentarzem, red. J. Jodłowski, K. Piasecki, t. 1, Warszawa 1989, s. 177; uchwała SN z dnia 19 lutego 1981 r., sygn. akt III CZP 2/81, OSNCP 1981/8, poz. 144).

Przenosząc te ogólne uwagi na grunt rozpatrywanej sprawy należy stwierdzić, że skoro wierzyciel jednego z małżonków po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej może "prowadzić egzekucję" z udziału tego małżonka we własności nieruchomości wchodzącej poprzednio w skład majątku wspólnego, a nie może tego skutecznie przeprowadzić, gdyż przeszkodę stanowi wpis w księdze wieczystej zawierający informację o istnieniu współwłasności na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej, to ma on interes prawny, aby uzyskać z akt stanu cywilnego określony dokument, który może być podstawą uregulowania stanu faktycznego i prawnego w aktach wieczystoksięgowych (zob. uchwała SN z dnia 17 kwietnia 2015 r., sygn. akt III CZP 9/15). Sąd w składzie obecnie orzekającym nie podziela zapatrywania, że relacja materialnoprawna pomiędzy sytuacją prawną skarżącego, a uzyskaniem wnioskowanego odpisu urzeczywistniłaby się dopiero w momencie złożenia wniosku o wpis w księdze wieczystej. Interesu prawnego w postępowaniu prowadzonym w oparciu o art. 45 ust. 1 p.a.s.c. należy upatrywać w potrzebie leżącej po stronie wnioskodawcy usunięcia niezgodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, bez realizacji której nie może on skorzystać z przysługującego mu uprawnienia, w tym przypadku dochodzenia egzekucji z udziału nieruchomości. W tym miejscu należy zauważyć, że skarżący kasacyjnie zbyt dużą wagę przywiązuje do okoliczności, jaką jest możliwość oddalenia wniosku o wpis w księdze wieczystej w przypadku nie załączenia potrzebnych do dokonania wpisu dokumentów. Jakkolwiek należy przyznać rację stronie, że ich niezłożenie albo niekompletność może uprawniać sąd do oddalenia wniosku, choć w tym zakresie orzecznictwo sądów wieczystoksięgowych, a także Sądu Najwyższego, jest niejednolite, to z samej możliwości oddalenia wniosku nie można wyprowadzać interesu prawnego do wystąpienia z żądaniem wydania dokumentu (zob. M. Z. Sondej, Niezłożenie wraz z wnioskiem wieczystoksięgowym wszystkich dokumentów wymaganych do jego dokonania, LEX/el. 2018). Zgodnie z art. 31 ust. 2 u.k.w.h. wpis potrzebny do usunięcia niezgodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym może nastąpić, gdy niezgodność będzie wykazana orzeczeniem sądu lub innymi odpowiednimi dokumentami. W orzecznictwie wskazuje się, na to także powołuje się Sąd Wojewódzki, że to wyrok rozwodowy może być podstawą wpisania do księgi wieczystej byłych małżonków jako współwłaścicieli w częściach ułamkowych w miejsce ujawnionej tam dotąd współwłasności bezudziałowej, jednakże nie niweczy to uznania, że podstawą taką może być także skrócony odpis aktu małżeństwa zawierający wzmiankę o rozwodzie (zob. uchwała SN z dnia 21 czerwca 2001 r., sygn. akt III CZP 16/01). Za powyższym zapatrywaniem przemawia analiza m.in. przywołanego przez Sąd I instancji postanowienia Sądu Okręgowego w [...] z dnia 27 marca 2018 r., sygn. akt [...] Ca 379/18, w którym Sąd ten wskazał, że "bezpośrednim skutkiem rozwiązania małżeństwa przez rozwód jest wynikająca z art. 42 i art. 43 § 1 k.r.o. zmiana sytuacji prawnej przedmiotów objętych dotychczas bezudziałową wspólnością majątkową, polegająca na tym, że stają się one odtąd współwłasnością rozwiedzionych małżonków w częściach ułamkowych, które z mocy prawa są co do zasady równe. (...) Nie zmienia tego okoliczność, że w przypadkach określonych w art. 43 § 2 k.r.o. prawa małżonków mogą zostać orzeczeniem sądu ex tunc odmiennie ukształtowane i choć taka możliwość osłabia pewność stanu prawnego będącego na mocy art. 43 § 1 k.r.o. skutkiem orzeczenia rozwodu, to jednak nie jest to argument wystarczający do zdezawuowania wyroku rozwodowego jako dokumentu mogącego być podstawą wpisu w księdze wieczystej prawa współwłasności na rzecz rozwiedzionych małżonków". Można więc postawić znak równości pomiędzy wyrokiem rozwodowym, a adnotacją o rozwodzie zawartą w skróconym odpisie aktu małżeństwa. Dodatkowo można odwołać się do stanowiska wyrażonego w piśmie Sądu Okręgowego w [...] [...] Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w [...] z dnia 9 czerwca 2020 r., sygn. akt [...] C 410/11, w którym Sąd ten wskazał, że "wierzyciel może uzyskać urzędowy odpis aktu małżeństwa dłużnika z naniesioną adnotacją o rozwodzie, który powinien być wystarczającą podstawą do uzyskania odpowiedniego wpisu w księdze wieczystej" oraz okoliczności wynikającej z przedłożonego do skargi kasacyjnej wydruku z księgi wieczystej nr [...], z którego wynika, że na podstawie odpisu skróconego aktu małżeństwa wydanego w dniu 20 października 2020 r. przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego [...] dokonano wykreślenia uprzednio widniejącego rodzaju wspólności - ustawowej majątkowej małżeńskiej. Czym innym natomiast jest, czy dokument na który powołuje się wnioskodawca może stanowić podstawę skutecznego wpisu w księdze wieczystej. Dokonanie szczegółowej analizy "dokumentu", co do zasady, leży po stronie sądu wieczystoksięgowego w toku prowadzonego postępowania. Na marginesie, Sąd Wojewódzki w swoich rozważaniach poszedł zbyt daleko, czyniąc je w zakresie realności uzyskania klauzuli wykonalności nakazu zapłaty przeciwko małżonce dłużnika. Konkludując, skarżący kasacyjnie niewątpliwie miał interes prawny aby uzyskać odpis skrócony aktu małżeństwa (w toku postępowania administracyjnego nie wyjaśniono, co należy rozumieć przez "odpis aktualny aktu małżeństwa"), celem zainicjowania postępowania przed sądem wieczystoksięgowym.

W tym stanie rzeczy, uznając zasadność skargi kasacyjnej oraz to, że istota sprawy jest dostatecznie wyjaśniona, Naczelny Sąd Administracyjny, na podstawie art. 188, art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) w zw. z art. 45 ust. 1 p.a.s.c. i art. 31 ust. 2 u.k.w.h oraz art. 135 p.p.s.a., uchylił zaskarżony wyrok, zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu pierwszej instancji. Ponownie rozpatrując sprawę organ administracji weźmie pod uwagę stanowisko wyrażone w uzasadnieniu niniejszego wyroku, ewentualnie uwzględni okoliczność wynikającą z analizy istniejących wpisów w księdze wieczystej nr [...] i wyda stosowne rozstrzygnięcie. O zwrocie kosztów postępowania sądowego orzeczono na podstawie art. 203 pkt 1 w zw. z art. 200 i art. 205 § 2 p.p.s.a.