Wyrok z dnia 2020-10-14 sygn. IV SA/Wa 946/20

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Wojciech Rowiński, Sędziowie sędzia WSA Katarzyna Golat (spr.), sędzia WSA Anna Sękowska, Protokolant st. ref. Karolina Jóźwik, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 października 2020 r. sprawy ze skargi P. S. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia [...] lutego 2020 r. nr [...] w przedmiocie unieważnienia aktu małżeństwa oddala skargę

Zaskarżoną decyzją z dnia [...] lutego 2020 r. Nr [...], Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, działając na podstawie art. 138 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. - Dz. U. z 2020 r., poz. 256, dalej: Kpa), po rozpatrzeniu odwołania z dnia 2 grudnia 2019 r., wniesionego przez Pana P. S. oraz odwołania z dnia 2 grudnia 2019 r. wniesionego przez Panią H. Z., Pana H. S. oraz Pana H. S., reprezentowanych przez radcę prawnego Pana P. B., od decyzji Wojewody [...] z dnia [...] listopada 2019 r. nr [...], orzekającej o unieważnieniu aktu małżeństwa nr [...], sporządzonego przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w G. w dniu [...] sierpnia 2019 r., stwierdzającego zawarcie w dniu [...] listopada 1931 r. w G. związku małżeńskiego przez P. S. oraz H. S., utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ wskazał, że z przekazanej dokumentacji wynika, że Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego w G. pismem nr [...] z dnia [...] sierpnia 2019 r. wystąpił do Wojewody [...] o unieważnienie jednego z dwóch aktów małżeństwa, tj. aktu nr [...], dotyczącego małżeństwa P. S. i H. S., zawartego w dniu [...] listopada 1931 r. w G. oraz aktu nr [...] dotyczącego małżeństwa P. S. i H. S., zawartego dnia [...] listopada 1931 r. w G., stosownie do art. 39b ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jednolity Dz. U. z 2020 r. poz. 463, określanej dalej jako dalej: ustawa Prawo o aktach stanu cywilnego).

W wyniku powyższego zawiadomienia, Wojewoda [...] wszczął z urzędu, zgodnie z art. 61 Kpa, na podstawie art. 127 ust. 4 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego, postępowanie kierując stosowne zawiadomienia do dzieci osób wstępujących w związek małżeński o konieczności unieważnienia jednego z dwóch ww. aktów małżeństwa. Ze złożonych przez strony postępowania wyjaśnień wynika, że zgodnie żądają oni unieważnienia aktu nr [...], sporządzonego na podstawie decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej z dnia [...] listopada 1961 r. i pozostawienie w obrocie prawnym aktu nr [...], który został sporządzony w rejestrze stanu cywilnego w dniu [...] sierpnia 2019 r. przez Kierownika Urzędu stanu Cywilnego w G.w efekcie odtworzenia w trybie art. 133 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego.

Po zakończeniu postępowania, Wojewoda [...] decyzją nr [...] orzekł na podstawie art. 127 ust. 3 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego o unieważnieniu aktu małżeństwa nr [...], sporządzonego przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w G. w dniu [...] sierpnia 2019 r. Decyzja ta została przekazana przez organ I instancji do Pana H. S., Pani H. Z. oraz - za pośrednictwem pełnomocnika Pana P. S. - do Pana H. S. Z akt sprawy wynika ponadto, że Wojewoda [...] nie uznał Pana P. S., jako strony postępowania, ponieważ nie wykazał on wg organu I instancji, posiadania interesu prawnego, który upoważniałby go do uczestnictwa w tej sprawie.

Organ pierwszej instancji w ww. decyzji przedstawił istotę i wykładnię art. 127 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego. Wskazał, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdza, iż pomimo istnienia w badanych aktach małżeństwa różnicy, przedmiotem rejestracji w obu aktach było to samo zdarzenie. W tej sytuacji stwierdził, że skoro akt z 1961 r., sporządzony w Urzędzie Stanu Cywilnego w G. pod nr [...], zawiera więcej danych, w tym w zakresie imion i nazwisk rodziców osób zawierających małżeństwo, należy unieważnić akt małżeństwa figurujący pod nr [...], gdyż jest on aktem niepełnym, zawierającym istotne braki danych, które obecnie są gromadzone w rejestrze stanu cywilnego.

Dodatkowo organ I instancji zwrócił uwagę na fakt, iż akt małżeństwa z 1961 r. funkcjonował przez wiele lat w obrocie prawnym oraz był podstawą - w zakresie danych tam zawartych - sporządzania innych aktów stanu cywilnego oraz wydania dokumentów tożsamości, co ma istotny wpływ na ocenę jego mocy dowodowej.

Nie zgadzając się z powyższym rozstrzygnięciem, P. S. 2 grudnia 2019 r. wniósł w imieniu własnym odwołanie, w którym zarzucił decyzji Wojewody [...] naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów, zawartej w art. 80 kpa oraz zasady prawdy obiektywnej wyrażonej w art. 7 kpa.

Dodatkowo odwołujący wskazał, iż jako zstępny (wnuk) osób, których akty stanu cywilnego są przedmiotem postępowania prowadzonego przez Wojewodę, posiada legitymację do udziału w tym postępowaniu. Wskazał przy tym, iż posiada interes prawny na gruncie prawa administracyjnego oraz cywilnego, tj. art. 35 ust. 1 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego oraz art. 23 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jednolity Dz. U. z 2019 r. poz. 1145, ze zm.).

Pani H. Z., Pan H. S. oraz Pan H. S., reprezentowani przez radcę prawnego Pana P. B., w swoim odwołaniu z dnia 2 grudnia 2019 r. powołali się na naruszenie przez Wojewodę [...] art. 127 ust. 3 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego oraz błędną wykładnię i niezastosowanie art. 39b ust. 1 tej ustawy. Ponadto, zarzucając naruszenie art. 7 i 80 kpa, wnieśli o uchylenie zaskarżonej decyzji i unieważnienie aktu małżeństwa nr [...].

Przedstawiając w odwołaniu rys historyczny sporządzenia obu badanych aktów małżeństwa stwierdzili, że akt małżeństwa z 1961 r. nr [...], odtworzony z zeznań świadków 30 lat po zdarzeniu, ma mniejszą moc dowodową i wiarygodność niż akt sporządzony w dacie zawarcia małżeństwa, którego odpis zupełny stanowił podstawę sporządzenia w 2019 r. aktu małżeństwa nr [...].

W odwołaniu wskazano również na błędne zastosowanie w zaskarżonej decyzji art. 127 ust. 3 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego. Według odwołujących się, zastosowanie miał art. 39b ust. 1 tej ustawy, ponieważ pod pojęciem "rejestracji stanu cywilnego" należy rozumieć pierwotne zarejestrowanie zdarzenia podlegającego rejestracji - w rozpatrywanym przypadku było to zawarcie małżeństwa dnia [...] listopada 1931 r., bowiem w tej dacie sporządzono akt małżeństwa w księdze stanu cywilnego.

Przedmiotowej decyzji Wojewody [...] zarzucono również brak uwzględnienia stanu prawnego, jaki istniał w 1961 r., a więc w czasie sporządzenia aktu nr [...] pod kątem przesłanek dopuszczalności odtworzenia aktu. Jednocześnie - tak samo jak w odwołaniu Pana P. S. - poddano w wątpliwość moc dowodową aktu stanu cywilnego nr [...], ponieważ zawiera wiele wzmianek dodatkowych prostujących dane w treści aktu.

Dnia 23 grudnia 2019 r. Pan P. S., w ślad za swoim odwołaniem z dnia 2 grudnia 2019 r., wystąpił do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z wnioskiem o przeprowadzenie - w postępowaniu odwoławczym - dowodu w postaci postanowienia Sądu Rejonowego w G. z dnia [...] listopada 2019 r. sygn. akt [...]. Pismem z dnia [...] stycznia 2020 r. sygn. akt [...] Sąd Rejonowy w G. poinformował, że akta sprawy sygn. akt [...] wobec apelacji uczestnika postępowania zostały przesłane Sądowi Okręgowemu w O. w dniu [...] stycznia 2020 r. Następnie, w dniu 21 stycznia 2020 r. Pan P. S. wystąpił kolejny raz do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji informując, że ww. postanowienie stało się prawomocne w zakresie pkt I sentencji, tj. w zakresie sprostowania aktu urodzenia Pana P. S. i wnosząc o wzięcie pod uwagę tej okoliczności.

Po rozpatrzeniu powyższych odwołań, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji decyzją nr [...] z dnia [...] lutego 2020 r. utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję Wojewody [...].

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji uznał, że Wojewoda [...] nie wykazał, aby Panu P. S. nie przysługiwał status strony w badanym postępowaniu i nie sfinalizował powyższego w stosowny sposób.

Dodatkowo, zważając na wniosek Pana P. S. o przeprowadzenie dowodu w postępowaniu odwoławczym wyjaśnił, że analiza postanowienia Sądu Rejonowego w G. z dnia [...] listopada 2019 r. sygn. akt [...] wskazała na jego nieprawomocność poza pkt I. Uwzględniając natomiast treść odpisu postanowienia Sądu Rejonowego w G. z dnia [...] listopada 2019 r. sygn. akt [...], zawierającą pieczęć Sądu Okręgowego w O. o prawomocności orzeczenia w zakresie pkt 1, dotyczącego sprostowania aktu urodzenia Pana P. S. stwierdził, że powyższe pozostaje bez wpływu na przedmiotowe postępowanie.

W ocenie organu odwoławczego, Wojewoda [...] eliminując akt małżeństwa nr [...] i pozostawiając w obiegu prawnym akt małżeństwa nr [...] postąpił prawidłowo.

Minister SWiA wskazał, że porównanie danych zamieszczonych w przedmiotowych aktach małżeństwa, mimo różnic występujących w ich treści prowadzi do wniosku, iż przedmiotem rejestracji w każdym z dwóch aktów jest małżeństwo tych samych osób. Uwzględniając powyższe oraz zasady rejestracji stanu cywilnego, zgodnie z którymi zdarzenie z zakresu rejestracji stanu cywilnego dotyczące określonej osoby może być odzwierciedlane poprzez sporządzenie jednego aktu stanu cywilnego, uznał za konieczne wyeliminowanie zaistniałego chaosu, wynikającego z istnienia w obrocie prawnym więcej niż jednego aktu stanu cywilnego potwierdzającego to samo zdarzenie, a w efekcie wyeliminowanie "nadmiarowego" aktu stanu cywilnego. Organ II instancji wskazał ponadto, iż stan faktyczny w niniejszej sprawie, powstały w wyniku sporządzenia w dniu [...] sierpnia 2019 r. - w trybie art. 133 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego - aktu małżeństwa nr [...], uzasadniał zastosowanie art. 127 ust. 3 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego. W takim przypadku, z mocy powołanego przepisu, powinnością właściwego organu jest unieważnienie jednego z aktów.

Uzasadniając swoją decyzję organ podkreślił, że na przestrzeni blisko 60 lat funkcjonowania aktu małżeństwa nr [...] w obrocie prawnym jako jedynego aktu w kraju dotyczącego małżeństwa Pana P. S. i Pani H. S., niewątpliwie wielokrotnie był wykorzystywany w celu potwierdzenia faktu zawarcia małżeństwa przez osoby, których dotyczy oraz skutków jakie wiążą się z tym zdarzeniem w różnych dziedzinach życia. Minister SWiA podkreślił, że osoby których akt ten dotyczy nie żyją (co istotne, nie ma także w zgromadzonym aktach przedmiotowego postępowania dokumentów wskazujących, że osoby te podejmowały działania kwestionujące dane w nim figurujące). Zwrócił także uwagę na fakt, że akt unieważniany zawiera mniej danych, w relacji do aktu małżeństwa z 1961 r., co obiektywnie czyni go aktem mniej kompletnym.

W dniu 7 marca 2020 r. do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji wpłynęła - za pośrednictwem platformy ePUAP - skarga skierowana do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie złożona przez Pana P. S. na decyzję Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji nr [...] z dnia [...] lutego 2014 r., utrzymującą w mocy decyzję Wojewody [...] z dnia [...] listopada 2019 r. Nr [...], orzekającą o unieważnieniu aktu małżeństwa nr [...] sporządzonego przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w G. w dniu [...] sierpnia 2019 r. stwierdzającego zawarcie w dniu [...] listopada 1931 r. w G. związku małżeńskiego przez P. S. oraz H. S.

Skarżący zarzucił Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji naruszenie zasady prawdy obiektywnej oraz zasady swobodnej oceny dowodów (art. 7 oraz 80 Kpa). Dodatkowo wskazując na błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 127 ust. 3 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego oraz błędną wykładnię i niezastosowanie art. 39b ust. 1 tej ustawy wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji i poprzedzającej ją decyzji Wojewody [...].

Niezależnie od powyższego, na podstawie art. 61 § 2 pkt 1 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, wniósł o wstrzymanie przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji wykonania zaskarżonej decyzji w całości.

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, uwzględniając wniosek Skarżącego, wydał w dniu [...] marca 2020 r. postanowienie nr [...] o wstrzymaniu wykonania swojej decyzji z dnia [...] lutego 2020 r. utrzymującej w mocy decyzję Wojewody [...] z dnia [...] listopada 2019 r., orzekającą o unieważnieniu aktu małżeństwa nr [...], sporządzonego przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w G. w dniu [...] sierpnia 2019 r. stwierdzającego zawarcie w dniu [...] listopada 1931 r. w G. związku małżeńskiego przez P. S. oraz H. S.

W odpowiedzi na skargę Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wskazał, że nie są one zasadne. Organ podtrzymał argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:

Skarga okazała się niezasadna.

Zgodnie z brzmieniem art. 1 § 1 i § 2 ustawy z 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2167, ze zm.) oraz art. 3 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 2325, ze zm.), określanej dalej "Ppsa", uprawnienia wojewódzkich sądów administracyjnych sprowadzają się do kontroli działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem, tj. kontroli zgodności zaskarżonego aktu z przepisami postępowania administracyjnego, a także prawidłowości zastosowania i wykładni norm prawa materialnego. Sąd dokonując kontroli zgodności zaskarżonej decyzji z przepisami postępowania administracyjnego, a także prawidłowości zastosowania i wykładni norm prawa materialnego uznał, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie. Sąd nie stwierdził, aby w kontrolowanym postępowaniu dopuszczono się uchybień, wskazanych w skardze, jak również innych naruszeń przepisów prawa materialnego i procesowego, które Sąd ma obowiązek uwzględnić z urzędu, nie będąc związany wnioskami i zarzutami skargi oraz powołaną w niej podstawą prawną, zgodnie z art. 134 § 1 P.p.s.a.

Kwestią sporną w sprawie jest prawidłowość zastosowania art. 127 ust. 3 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego jest odpowiednikiem art. 29 ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 212, poz. 1264, z późn. zm.) do unieważnienia aktu małżeństwa nr [...], sporządzonego przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w G. w dniu [...] sierpnia 2019 r.

II. Analiza regulacji normatywnych ustawy – Prawo o aktach stanu cywilnego prowadzi do wniosku, iż generalną zasadą odnośnie do stwierdzenia nieważności aktów stanu cywilnego, jest właściwość sądów powszechnych w tego typu sprawach. Jedynie o ile wadliwość aktu wynika z faktu, iż potwierdza on to samo zdarzenie co akt inny, stwierdzenie nieważności jednego z dwu aktów dokonywane jest w ramach postępowania administracyjnego a właściwym w sprawie jest organ administracji.

Z powyższej konstatacji wynika, iż skoro w pewnych – wskazanych przez prawodawcę – przypadkach, sądowa droga stwierdzenia nieważności aktu urodzenia jest zamknięta, ochrona interesu prawnego osoby zainteresowanej stwierdzeniem nieważności jednego z dwu istniejących aktów, dotyczących tego samego zdarzenia może być realizowana jedynie w ramach jej udziału w postępowaniu administracyjnym.

Po pierwsze wskazać należy, że działanie organu zdeterminowane było zakresem dopuszczalnym przez prawo. Zakres ten jest o tyle istotny, że ustawodawca dokonał ścisłego rozdziału kompetencji między organy administracji publicznej i organy sądowe. Podział właściwości merytorycznej jest dychotomiczny i rozdzielny, bez możliwości zamiennego stosowania. Konieczność ścisłej wykładni art. 127 ust. 3 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego zdeterminowana jest jego treścią.

Przestrzeganie ustanowionych w przedstawionym zakresie zasad kompetencyjnych należy do tej kategorii obowiązków organów, które gwarantują stronom zapewnienie zasady praworządności. Dlatego ustawodawca w art. 19 Kpa zobowiązał organy administracji do przestrzegania z urzędu ich właściwości rzeczowej i miejscowej, obwarowując to wymaganie sankcją nieważności decyzji (zgodnie z art. 156 par. 1 pkt 1 Kpa). W związku z tym każdy organ prowadzący postępowanie jest zobowiązany podporządkować się tej regule. Konsekwencją takiego stanu prawnego jest to, że żaden organ nie może dowolnie stosować przepisów, dotyczących właściwości, które podlegają ścisłej wykładni. Kodeks postępowania administracyjnego określa zasady ustalania właściwości organów administracji w art. 20-23. Zgodnie z tymi regulacjami właściwość rzeczową organów ustala się według przepisów o zakresie ich działania (art. 20 Kpa), a właściwość miejscową według reguł, zawartych w art. 21 Kpa. Przepisy o właściwości podlegają ścisłej wykładni, o ich naruszenie, jako niezgodne z zasadą praworządności, stanowi rażące naruszenie prawa, nawet jeżeli decyzja pod innymi względami byłby prawidłowa. Kwestia ta jest jednolicie, od dawna traktowana w judykaturze (por. np. uchwała składu Pięciu Sędziów NSA, z dnia 19 listopada 1997 r., FPK 9/97). Zgodnie bowiem z art. 7 Konstytucji RP organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, z czego wynika zakaz domniemania kompetencji, wszystkie działania organów powinny być oparte na konkretnym przepisie, zawierającym normę kompetencyjną. W orzecznictwie TK (por. uchwała TK z 10 maja 1994 r., W 7/94, OTK 1994, nr 1, poz. 23; wyrok TK z 27 maja 2002 r., K 20/01, OTK 2002, nr 3, poz. 34; wyrok NSA z 11 stycznia 2010 r., I OSK 1453/09) wskazuje się, iż z konstytucyjnej zasady legalności (art. 7 Konstytucji RP), jak również z zasady demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji RP) wynika jednoznaczny wniosek, że w przypadku, gdy normy prawne nie przewidują wyraźnie kompetencji organu państwowego, kompetencji tej nie wolno domniemywać i w oparciu o inną rodzajowo kompetencję przypisywać ustawodawcy zamiaru, którego nie wyraził. Przepis kompetencyjny "podlega zawsze ścisłej wykładni literalnej, domniemanie objęcia upoważnieniem materii w nim niewymienionych w drodze np. wykładni celowościowej nie może wchodzić w rachubę" (por. wyrok NSA z dnia 27 października 2017 r. II OSK 347/16, wyrok NSA z 21 lutego 2008 r., II OSK 54/07, Lex nr 519743; wyrok NSA z 3 czerwca 2008 r., II OSK 590/07, Lex nr 484998; wyrok WSA w Lublinie z 20 maja 2010 r., II SA/Lu 616/09, Lex nr 706029; wyrok NSA z 15 lutego 2012 r., II OSK 2135/10, Lex nr 1426707; wyrok NSA z 12 lutego 2013 r., II OSK 1897/11, Lex nr 1358451; wyrok NSA z 25 lutego 2013 r., II OSK 2037/11, Lex nr 1354927).

Przepis na którym organ się oparł, tj. art. 127 ust. 3 powoływanej wcześniej ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego jest odpowiednikiem art. 29 ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego, zgodnie z którym: "Akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych, ich niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym". Przepis ten był rozpoznawany, z uwzględnieniem regulacji art. 4 tej ustawy, zakładającego kompetencję sądów powszechnych, tak jak się to dzieje obecnie. Dopuszczalność drogi administracyjnej unieważnienia aktów stanu cywilnego, która wyznaczona była w odpowiedniku z ustawy z 1986 r., tj. w art. 29 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego, ograniczona jest do unieważnienia aktu stanu cywilnego z przyczyn formalnych. Unieważnienie z przyczyn materialnych, czyli z powodu niezgodności z prawdą, zastrzeżone jest wyłącznie, zgodnie z art. 30 ustawy o aktach stanu cywilnego, dla drogi sądowej przed sądem powszechnym (tak NSA w wyrokach z dnia 14 czerwca 2016 r., sygn. akt II OSK 2420/14, z dnia 6 października 2015 r., sygn. akt II OSK 317/14, WSA w Warszawie w wyroku z dnia 18 lutego 2010 r. IV SA/Wa 2088/09, CBOSA).

Pierwszy przepis ma zastosowanie, gdy wydano więcej niż jeden akt rejestrujący to samo prawnie istotne zdarzenie, natomiast wyłącznie na podstawie drugiego przepisu można dochodzić unieważnienia aktu, z powodu jego niezgodności z prawdą. Ma to miejsce nie przed organem, lecz sądem powszechnym.

Taka sama konstrukcja obowiązuje obecnie. Na podstawie obowiązującej ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego, unieważnienie z przyczyn materialnych, nie może dotyczyć postępowania przed organem. W związku z tym argumentacja, wywodząca "który akt odpowiada prawdzie", nie jest przesłanką rozpatrywaną w postępowaniu przed organem, lecz ex lege poruczona jest dla sądu. Taka konstatacja, stanowiąca konsekwencję rozdzielenia kompetencji była i jest powszechnie uznawana w orzecznictwie. Gwoli przykładu Sąd przytacza stanowisko Sądu, zgodnie z którym: "w postępowaniu administracyjnym nie ma kompetencji do prowadzenia postępowania, mającego na celu wyjaśnienie, który z tych aktów stwierdza zdarzenie niezgodne z prawdą" (por. wyrok NSA z 1 kwietnia 2009 r. sygn. akt II OSK 1055/08, CBOSA).

To stanowisko implikuje kolejne. Nie można bowiem wyprowadzić naruszenia przepisów postępowania przez organ administracji publicznej co do rozpoznania sprawy, która nie podlega rozpoznaniu na drodze postępowania administracyjnego. W związku z tym argumenty skargi, dotyczące konieczności przesądzenia, który akt jest bliższy stanowi rzeczywistemu i uprzednio wyrażane w postępowaniu administracyjnym, nie mogły być przedmiotem badania organu, w aspekcie materialnej prawdziwości.

Ścisła wykładnia art. 127 ust. 3 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego wynika również z charakteru tego przepisu. W judykaturze uznaje się bowiem, że przedmiotowy, obecnie obowiązujący przepis, tak jak jego odpowiednik z ustawy z 1986 r., jest wyjątkiem od zasady, że kompetencja do unieważnienia aktów stanu cywilnego z przyczyn merytorycznych należy do sądów powszechnych. Oznacza to, że właściwość wojewody do wydania decyzji unieważniającej akt stanu cywilnego (jako wyjątek od zasady) jest ściśle ograniczona do przypadku, określonego w tym przepisie. Zatem tylko w sytuacji, gdy istnieją dwa akty stwierdzające to samo zdarzenie, właściwy organ administracji państwowej wyższego stopnia dla kierownika stanu cywilnego, który sporządził akt późniejszy ma obowiązek unieważnić jeden z nich.

Odnosząc się do treści wypowiedzi skarżącego podczas rozprawy dnia 14 października 2020 r. Sąd wskazuje, że z przedstawionych powodów względy polityczne, rodzinne czy jakiekolwiek inne, które dla skarżącego mogą być subiektywnie uzasadnione, a nawet elementy sprawy, którym obiektywnie, chociaż nie są stricte jurydyczne, można przypisać istotne znaczenie, nie stanowią prawnego uzasadnienia dla odstąpienia od stosowania się do zasady praworządności. Tym samym organ nie może "wchodzić" w kompetencje sądu i dublować jego kompetencji.

III. Unieważnienie jednego z dwóch aktów stanu cywilnego, stwierdzających to samo zdarzenie, może dotyczyć zarówno aktu sporządzonego na podstawie zgłoszenia, jak i aktu sporządzonego na podstawie orzeczenia sądowego (por. wyrok NSA z 30 listopada 2006 r., sygn. akt II OSK 47/06, ONSAiWSA 2007/5/123). Jak trafnie podkreślono w tym wyroku - akt stanu cywilnego, sporządzony na podstawie orzeczenia, określony w doktrynie jako "akt-rejestracja orzeczenia" (J. Litwin: Prawo o aktach stanu cywilnego, Komentarz, Warszawa 1961 r.; K. Gondarek, A. Ustowska: Prawo o aktach stanu cywilnego z komentarzem, Warszawa 1991 r.; A. Czajkowska, E. Pachniewska: Prawo o aktach stanu cywilnego, Komentarz, Warszawa 2005 r.) jest aktem, który od chwili wpisania do księgi stanu cywilnego ma byt samodzielny i jest takim samym aktem, jakim jest akt sporządzony w trybie zwykłym. Źródło powstania aktu nie jest zatem przesądzające dla możliwości jego unieważnienia.

IV. Odnosząc się do kwestii nie wzięcia pod uwagę przez organ odwoławczy stanu prawnego, który obowiązywał w dacie sporządzenia aktu małżeństwa nr [...], tj. przepisów dekretu z dnia 8 czerwca 1955 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz. U. Nr 25, poz. 151, ze zm.) prawidłowo organ wywodził, że zarzuty te nie są zasadne, bowiem stan faktyczny przedmiotowej sprawy, z którego wynika, że są sporządzone dwa akty małżeństwa, zaistniał na gruncie przepisów obecnie obowiązującej ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego. Przedmiotem postępowania określonego w art. 127 ust. 3 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego jest unieważnienie w trybie administracyjnym aktu stanu cywilnego (aktów stanu cywilnego). W związku z tym, nie mają zastosowania przywołane w skardze przepisy ww. dekretu, obowiązujące w dacie wydania decyzji Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w G. nr [...] z [...] listopada 1961 r. Nie wskazywały one na unieważnianie aktu, odtworzonego w sytuacji gdy został ujawniony wypis aktu stanu cywilnego sporządzony w księdze utraconej.

V. Zasadnie Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji powołał jako powód, którym kierował się w swej decyzji, że akt małżeństwa nr [...], funkcjonując przez wiele lat w obrocie prawnym (przez blisko 60 lat), stanowił podstawę - w zakresie danych tam zawartych - do sporządzania innych, późniejszych aktów stanu cywilnego oraz wydawania dokumentów tożsamości. Słusznie Minister stwierdził, że powyższe nie pozostawało bez wpływu na ocenę sprawy, bowiem na przestrzeni blisko 60 lat funkcjonowania tego aktu stanu cywilnego w obrocie prawnym jako jedynego aktu w kraju dotyczącego małżeństwa Pana P. S. i Pani H. S., niewątpliwie wielokrotnie był wykorzystywany w celu potwierdzenia faktu zawarcia małżeństwa przez osoby, których dotyczy oraz skutków jakie wiążą się z tym zdarzeniem w różnych dziedzinach życia. Wszak akty stanu cywilnego, stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych, ich niezgodność może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym. Oznacza to, że do chwili wydania orzeczenia przez sąd o unieważnieniu aktu stwierdzającego zdarzenie niezgodne z prawdą, nikt nie może podważyć jego ważności. Nie jest to możliwe nawet wtedy, gdy ta niezgodność z prawdą jest oczywista dla kierownika urzędu stanu cywilnego, innych organów państwowych oraz dla stron (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 18 lutego 2010 r., sygn. akt IV SA/Wa 2088/09, LEX nr 621177).

Nawet interpretacja, że organ powinien dokonać sui generis sprawdzenia wiarygodności aktu, zawężała się do zakresu działania z art. 29 ustawy. NSA w uzasadnieniu wyroku z dnia 3 grudnia 2001 r., sygn. akt V SA 1385/01, Lex nr 157865 zawarł bowiem następujące twierdzenie: "Po ustaleniu stanu faktycznego należy dokonać jego oceny w kontekście powołanego art. 29 Prawa o aktach stanu cywilnego. Nie przesądzając ewentualnego rozstrzygnięcia okazać się może iż akt późniejszy wierniej dokumentuje zdarzenie. (zob. tekst M. Albiniak, A. Czajkowska,: Prawo o aktach stanu cywilnego z objaśnieniami, Warszawa 1989, s. 31)".

VI. Prawidłowo organ powołał się na wzgląd na skutki, wywołane aktem dłużej obowiązującym przy wyborze który akt należy unieważnić. Przepisy nie dają w tym zakresie jednoznacznej wskazówki, a – jak wyżej powiedziano – zakres działania organu należy traktować ściśle, nie naruszając kompetencji Sądu. W związku z powyższym wskazać należy, że uwzględnieniu podlegała, mająca wymiar konstytucyjny, zasada ochrony praw nabytych. W tym zakresie organ zrealizował również inną zasadę postępowania, sytuująca się wśród podstawowych, tj. ochrony interesu strony (art. 7 Kpa).

Sąd podkreśla, że o wadze zasady ochrony praw nabytych świadczy m.in. fakt, że traktowana jest w orzecznictwie przedmiotowo szeroko. Zapewnia bowiem ochronę praw podmiotowych, zarówno publicznych, jak i prywatnych, nabytych w drodze skonkretyzowanych decyzji, jak i praw nabytych in abstracto, a także ekspektatyw maksymalnie ukształtowanych, tj. takich, które spełniają wszystkie zasadnicze przesłanki ustawowe nabycia praw pod rządami danej ustawy bez względu na stosunek do nich późniejszej ustawy (tak Trybunał Konstytucyjny: orzeczenie z 11 lutego 1992 r., K 14/91 i wyroki z: 23 listopada 1998 r., SK 7/98, 22 czerwca 1999 r., K 5/99, 30 marca 2005 r., K 19/02, 25 lipca 2006 r., P 24/05, 18 września 2006 r., SK 15/05, 8 grudnia 2011 r., P 31/10). Ochronie mogą podlegać zarówno prawa nabyte wskutek skonkretyzowanego aktu stosowania prawa (wyroku czy decyzji), jak i prawa nabyte in abstracto na podstawie ustawy, przed zgłoszeniem wniosku o ich przyznanie. Wynika z tego, że zasada ochrony praw słusznie nabytych nie jest uzależniona od wszczęcia postępowania, mającego na celu aktualizację uprawnienia (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 25 listopada 2010 r., K 27/09).

VII. W orzecznictwie wyraźnie podkreśla się, że zastosowanie obecnie obowiązującego przepisu, podobnie jak art. 29 ustawy możliwe jest tylko w przypadku istnienia dwóch aktów stwierdzających to samo zdarzenie. Oba akty muszą konkretyzować to zdarzenie w taki sposób, iż nie może być wątpliwości, że przedmiotem rejestracji w każdym z aktów jest ten sam fakt, przy czym nie jest konieczne, aby treść obu aktów była identyczna, gdyż wystarczy, że ewentualne różnice treści aktu nie uzasadniają, iż może chodzić o różne zdarzenia (por. postanowienie SN z dnia 9 sierpnia 1962 r., II CR 273/62, OSNC 1963/11/241). Ilość wzmianek, nota bene kwestionowana przez organ, nie może mieć zatem – wbrew treści skargi - decydującego znaczenia dla wyboru unieważnianego aktu. Wzmianka dodatkowa dołączona do aktu stanu cywilnego, nie wpływa na obniżenie jego mocy dowodowej ("aktualizuje" zwykle jego treść). W kwestionowanej decyzji, w kontekście ilości wzmianek dodatkowych Minister wskazał, że akt małżeństwa nr [...] zawiera tylko jedną wzmiankę dodatkową, dotyczącą sprostowania.

VIII. Słusznie Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji ocenił, że akt małżeństwa sporządzony w 2019 r. pod nr [...] zawiera mniej danych, niż akt małżeństwa z 1961 r., co obiektywnie czyni go aktem mniej kompletnym. W tym kontekście za niezasadny należy uznać zarzut Skarżącego w zakresie nieuwzględnienia w przedmiotowym postępowaniu, możliwości uzupełnienia aktu małżeństwa nr [...] przez Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w G. z dwóch powodów. Po pierwsze z uwagi na fakt, że postępowanie to w dacie wydania zaskarżonej decyzji, nie zostało sfinalizowane oraz w efekcie nie nastąpiło dołączenie do ww. aktu małżeństwa wzmianki dodatkowej o uzupełnieniu aktu, tym samym nie zmienił się stan faktyczny przedmiotowego postępowania. Po drugie z racji tego, że w ramach prowadzonego przez organ odwoławczy postępowania w przedmiocie unieważnienia jednego z dwóch/kilku aktów stanu cywilnego, nie jest możliwa ingerencja w trwające postępowanie innego organu, tj. kierownika urzędu stanu cywilnego.

IX. (..)  art. 127 ust. 1 i 2 dotyczy sytuacji związanych z przeniesieniem aktu stanu cywilnego sporządzonego w księdze stanu cywilnego do rejestru stanu cywilnego (art. 124 ust. 1 ustawy). Przepis ten dotyczy więc eliminacji błędów, powstałych w toku dokonywania zmiany z formy prowadzenia dotychczasowej księgi aktu stanu cywilnego na rejestr stanu cywilnego" (tak NSA w wyroku z dnia 19 maja 2017 r., sygn. akt II OSK 2342/15, CBOSA). Sąd w składzie orzekającym podziela to stanowisko, jako stanowiące wyraz przyjęcia literalnej wykładni przepisu, mającej pierwszeństwo w procesie interpretacji. Akt małżeństwa nr [...] został sporządzony w rejestrze stanu cywilnego w wyniku migracji (przeniesienia) aktu z księgi papierowej. Przepis art. 39b ww. ustawy nie ma zastosowania w sytuacji, gdy jeden z aktów został sporządzony w efekcie przeniesienia (migracji) do rejestru stanu cywilnego.

X. Sąd nie znalazł innych, niż wymienione w skardze naruszeń prawa zarówno procesowego, jak i materialnego. Zachowany został wymóg z art. 107 § 3 Kpa, wobec czego Sąd, działając na podstawie art. 151 Ppsa, orzekł jak w sentencji.