Wyrok z dnia 2022-05-17 sygn. II SA/Rz 50/22

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie w składzie następującym: Przewodniczący SWSA Magdalena Józefczyk Sędziowie WSA Paweł Zaborniak WSA Maciej Kobak /spr./ Protokolant specjalista Anna Mazurek - Ferenc po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 maja 2022 r. sprawy ze skargi S. S. na decyzję Wojewody z dnia [...] grudnia 2021 r. nr [...] w przedmiocie odmowy uzupełnienia aktu urodzenia I. uchyla zaskarżoną decyzję i decyzję Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego z dnia [...] grudnia 2021 r. nr [...]; II. zasądza od Wojewody na rzecz skarżącego S. S. kwotę 100 zł /słownie: sto złotych/ tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Przedmiotem skargi S. S. (dalej w skrócie: "skarżący") jest decyzja Wojewody (dalej w skrócie: "Wojewoda") z dnia [...] grudnia 2021 r. nr [...] utrzymująca w mocy decyzję Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w [...] (dalej w skrócie: "Kierownik USC") z dnia [...] grudnia 2021 r. nr [...] o odmowie uzupełnienia aktu urodzenia.

Stan faktyczny i prawny sprawy ze skargi na powyższą decyzję przedstawia się następująco.

W dniu 28 października 2021 r. do Urzędu Stanu Cywilnego w [...] wpłynął wniosek skarżącego o uzupełnienie aktu urodzenia jego dziadka – K. L. w zakresie wpisania następujących danych: data i miejsce urodzenia ojca, data i miejsce urodzenia matki. Skarżący wywiódł interes prawny w uzupełnieniu przedmiotowego aktu z treści art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (t. j. Dz. U. z 2021 r., poz. 709 z poźn. zm. – dalej w skrócie: "p.a.s.c."). Kierownik USC uznając, że wskazany przez skarżącego przepis nie stanowi interesu prawnego do uzupełnienia aktu urodzenia, wezwał skarżącego do jego wykazania w przedmiotowej sprawie. W odpowiedzi na wezwanie skarżący złożył pisemne oświadczenie, w którym wskazał, że konieczność uzupełnienia aktu urodzenia dziadka wynika z prawa do kultu pamięci zmarłego członka rodziny.

Decyzją z dnia [...] grudnia 2021 r. nr [...] Kierownik USC działając na podstawie art. 104, art. 107 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t. j. Dz. U. z 2021 r. poz. 735 z poźn. zm. – dalej w skrócie: "k.p.a.") oraz art. 37 ust. 3 i art. 45 ust. 1 w zw. z art. 12 ust. 1 p.a.s.c. odmówił uzupełnienia aktu urodzenia o numerze [...] nr historyczny [...] (wtóropis z księgi parafialnej 1912-1945 miejscowości [...]) sporządzonego dnia [...] marca 1959 r. w Urzędzie Stanu Cywilnego w [...], dotyczącego zmarłego K. L.

W uzasadnieniu decyzji Kierownik USC stwierdził, że w kontekście realizacji prawa do kultywowania pamięci o zmarłym członku rodziny nie można wskazać interesu prawnego, który uzasadniałby konieczności uzyskania uzupełnionego aktu urodzenia, ponieważ skarżący jest już w posiadaniu danych, o które wnioskuje, aby zostały ujęte w uzupełnionym akcie urodzenia jego dziadka. Tym samym źródłem interesu prawnego skarżącego nie może być art. 23 w zw. z art. 24 Kodeksu cywilnego.

Po rozpoznaniu odwołania skarżącego, Wojewoda decyzją z dnia [...] grudnia 2021 r. nr [...] utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję.

W uzasadnieniu decyzji Wojewoda wyjaśnił, że kierownik urzędu stanu cywilnego zobowiązany jest w pierwszej kolejności do ustalenia, czy osoba wnioskująca o uzupełnienie aktu stanu cywilnego jest upoważniona do wystąpienia z takim wnioskiem. W przypadku, gdy wnioskodawcą nie jest osoba, której stan cywilny został w akcie stwierdzony, wymagane są dokumenty, które potwierdzą interes prawny osoby wnioskującej.

Dalej Wojewoda wyjaśnił, że o przysługiwaniu interesu prawnego nie decyduje wyłącznie wola podmiotu zainteresowanego prowadzeniem konkretnego postępowania. Interes prawny w postępowaniu administracyjnym oznacza ustalenie powszechnie obowiązującego przepisu prawa, na podstawie którego formułuje się żądania i obowiązki. Tylko taki przepis prawa, stanowiąc podstawę interesu prawnego, stwarza dla określonego podmiotu legitymację procesową w postępowaniu administracyjnym. Od interesu prawnego odróżnić należy interes faktyczny, który charakteryzuje się tym, że podmiot jest bezpośrednio zainteresowany sposobem rozwiązania danej sprawy, nie może on jednak wskazać normy prawa materialnego, której naruszenie spowodowało naruszenie jego interesu prawnego.

Zdaniem Wojewody, wywodzenie interesu prawnego oparte na motywach odnoszących się do kultu pamięci osoby zmarłej jest błędne. Postępowanie administracyjne dotyczy interesu prawnego konkretnej osoby wówczas, gdy w postępowaniu tym wydaje się decyzję, która rozstrzyga o prawach i obowiązkach tej osoby, lub decyzję, która rozstrzyga o prawach i obowiązkach innego podmiotu, wpływającą jednak na prawa i obowiązki tej osoby. W przedmiotowej sprawie skarżący nie wykazał, że uzupełnienie aktu urodzenia jego dziadka, może mieć wpływ na jego sytuację na gruncie administracyjnoprawnym. Przepisy art. 23 i art. 24 Kodeksu cywilnego nie odnoszą się do indywidualnej sytuacji prawnej skarżącego, nie przyznają mu żadnego uprawnienia, ani też nie nakładają żadnego indywidualnego obowiązku.

Wojewoda stwierdził, że przytoczony przez skarżącego wyrok WSA w Krakowie z dnia 25 października 2021 r., sygn. akt III SA/Kr 706/21 został wydany w indywidualnej sprawie i nie ma mocy wiążącej. Nie można stanowiska sądu wyrażonego w powołanym wyroku traktować jako ujednoliconej wykładni przepisów prawa. Nadto, wyrok ten został wydany w sprawie, której przedmiotem była zupełnie inna czynność organu administracji.

Wojewoda podkreślił, że ingerencja w treść aktu urodzenia nie może być dowolna, w tym zaś przypadku jest wprost ograniczona przepisami art. 37 ust. 3 p.a.s.c., który jasno wskazuje, kto może wystąpić z wnioskiem o uzupełnienie takiego aktu. Również pojęcie wskazane w art. 51 ust. 4 Konstytucji RP, tj. cyt. "każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą" nie odnosi się do przedmiotowej sprawy.

W ustawowym terminie skarżący wniósł skargę na powyższą decyzję, zaskarżając ją w całości. Skarżący zarzucił naruszenie art. 23 w zw. z art. 24 ust. 1 Kodeksu cywilnego oraz art. 51 ust. 4 Konstytucji RP i wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i poprzedzającej jej decyzji Kierownika USC oraz o zobowiązanie Kierownika USC do dokonania czynności materialno-technicznej polegającej na uzupełnieniu aktu urodzenia K. L., a także o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skargi na poparcie swojego stanowiska skarżący przytoczył wyrok WSA w Krakowie z dnia 25 października 2021 r., sygn. akt III SA/Kr 706/21. Skarżący wskazał również, że zgodnie z art. 37 ust. 1 p.a.s.c., uzupełnienia aktu, który nie zawiera wszystkich wymaganych danych, kierownik USC dokonuje obligatoryjnie.

W odpowiedzi na skargę Wojewoda podtrzymał swoje stanowisko i wniósł o jej oddalenie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny Rzeszowie rozważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie, albowiem organy błędnie zastosowały przepisy prawa materialnego - art. 37 ust. 3 w zw. z art. 2 ust. 6 p.a.s.c.

Rejestr stanu cywilnego stanowi publiczne i urzędowe medium, w którym gromadzi się informacje o sytuacji prawnej osób fizycznych, która jest wyrażana przez cechy indywidualizujące osobę, kształtowane przez zdarzenia naturalne, czynności prawne lub orzeczenia sądów, lub decyzje organów. Rejestracji stanu cywilnego dokonuje się w rejestrze stanu cywilnego w formie aktów stanu cywilnego. Aktem stanu cywilnego jest wpis o urodzeniu, małżeństwie albo zgonie w rejestrze stanu cywilnego wraz z treścią późniejszych wpisów wpływających na treść lub ważność tego aktu – art. 2 p.a.s.c. Systemowym założeniem jest, aby akta stanu cywilnego były kompletne i zgodne ze stanem faktycznym. Wyrazem tego założenia są ustawowe obowiązki zgłaszania zdarzeń kształtujących stan cywilny, przede wszystkim urodzenia, małżeństwa i śmierci. Jeżeli akta stanu cywilnego zawierają błędy, są niekompletne lub stwierdzają zdarzenie niezgodne ze stanem faktycznym podlegają odpowiednio – sprostowaniu, uzupełnieniu lub unieważnieniu – art. 35, art. 37, art. 39 p.a.s.c. Co istotne, wszystkie te postępowania wszczyna się z urzędu lub na wniosek osoby, której akt dotyczy, osoby mającej w tym interes prawny lub prokuratora – art. 35 ust. 3, art. 37 ust. 3, art. 39a ust. 3 p.a.s.c. Dowodzi to tego, że prawidłowość informacji kształtujących stan cywilny jednostek leży tak w interesie publicznym, jak i w interesach indywidualnych osób, które mają w tym interes prawny.

Na gruncie niniejszej sprawy Sąd nie może zgodzić się z organami, że skarżący, jako wnuk K. L. musi wykazywać się interesem prawnym, ograniczającym się wyłącznie do wykazania konkretnego stosunku prawnego, w ramach którego, nie można prawidłowo ukształtować jego sytuacji prawnej, z uwagi na niekompletność aktu urodzenia dziadka. Jest to rozumowanie zawężone i przez to wadliwe. Pokrewieństwo w linii prostej w stopniu drugim – art. 61[7] KRiO – jest szczególnym rodzajem więzi prawnej, która ma swoje refleksy normatywne w licznych stosunkach prawnych regulowanych normami prawa cywilnego i administracyjnoprawnego. Z tego względu, w ocenie Sądu, krewny w linii prostej, już z samego faktu pokrewieństwa, zawsze będzie miał interes prawny w uzupełnieniu aktu urodzenia swojego przodka, bez konieczności powoływania się na konkretną relację prawną, w ramach której konieczne jest legitymowanie się kompletnym aktem stanu cywilnego. Art. 37 ust. 3 p.a.s.c. należy intepretować w ujęciu systemowym, a w szczególności z uwzględnieniem art. 45 ust. 1 p.a.s.c., [w] którym ustawodawca, jako podmioty uprawnione do uzyskania odpisu aktu stanu cywilnego kategorialnie wyodrębnił, wstępnych, zstępnych i osoby posiadając interes prawny. Przyjął zatem, że sam fakt pokrewieństwa w linii prostej wyłącza konieczność wykazywania interesu prawnego w uzyskaniu odpisu aktu stanu cywilnego. W ocenie Sądu w analogicznych uwarunkowaniach normatywnych należy intepretować obowiązek wykazania interesu prawnego w procedurze uzupełnienia aktu stanu cywilnego. Interes prawny nie ma charakteru matrycowego, identycznego w każdej procedurze, w której jest weryfikowany. W ocenie Sądu nie ma żadnych przeciwskazań, aby interes prawny krewnego w linii prostej w uzupełnieniu aktu stanu cywilnego swojego zmarłego wstępnego wywodzić z przepisów Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, z których wynika charakter relacji pomiędzy krewnymi, w tym między innymi obowiązek troski i dbania o członków rodziny – art. 617 § 1 w zw. z art. 128 KRiO, przepisów prawa cywilnego regulujących dobro osobiste, jakimi są kult po osobie zmarłej – art. 23 i 24 KC, oraz przepisów p.a.s.c. regulujących cel i funkcje rejestru aktów stanu cywilnego oraz zakres informacji, jakie te akty mają odzwierciedlać – art. 2 i art. 60, art. 88, art. 95 p.a.s.c. Jeżeli akta stanu cywilnego mają zawierać dane identyfikujące i indywidualizujące osoby fizyczne, to w przypadku, gdy dane te są niepełne, osoba której dotyczą ma prawo żądać ich uzupełnienia. Jeżeli natomiast osoba ta nie żyje, prawo takie przysługuje krewnym w linii prostej, albowiem niepełny zakres informacji dotyczących stanu cywilnego wstępnego wpływa na brak kompletności danych o pochodzeniu zstępnego. Istotne jest również i to, że kompletność danych odzwierciedlających stan cywilny jednostek leży także w interesie publicznym; skoro obowiązuje ustawowy nakaz publicznego gromadzenia określonych danych, to ich kompletność pozostaje tak w interesie publicznym, jak i w interesie podmiotów, których te dane dotyczą. Z tej perspektywy, brak pełnych danych wymaganych w akcie urodzenia dziadka skarżącego, jeżeli organ dysponuje materiałem źródłowym, który pozwala te dane uzupełnić, powinien być usunięty tak na wniosek skarżącego, jak i z urzędu.

Uwzględniając podane oceny, Sąd uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję ją poprzedzającą – art. 145 § 1 pkt 1 lit. a w zw. z art. 134 i art. 135 P.p.s.a. Przyczyną uwzględnienia skargi było błędne zastosowanie prawa materialnego – art. 37 ust. 3 w zw. z art. 2 ust. 6 p.a.s.c.

W ponownie prowadzonym postępowaniu organu oceniając interes prawny skarżącego w złożeniu wniosku o uzupełnienie aktu urodzenia jego dziadka uwzględnią uwagi Sądu poczynione w części zważającej niniejszego uzasadnienia.

W kwestii merytorycznej zasadności wniosku skarżącego Sąd się nie wypowiada, albowiem nie było to przedmiotem rozstrzygnięcia kwestionowanej skargą decyzji.