Postanowienie z dnia 2011-11-23 sygn. V KK 220/11

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KK 220/11

P O S T A N O W I E N I E

Dnia 23 listopada 2011 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący)

SSN Kazimierz Klugiewicz

SSN Michał Laskowski (sprawozdawca)

Protokolant Joanna Sałachewicz

przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Krzysztofa Parchimowicza

w sprawie S. J.

skazanego z art. 157 § 2 k.k. i art. 155 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 57 a § 1 k.k.

po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 23 listopada 2011 r., kasacji, wniesionych przez obrońców skazanego od wyroku Sądu Apelacyjnego w […] z dnia 22 grudnia 2010 r., sygn. akt II AKa […] zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w J. z dnia 17 września 2010 r., sygn. akt III K […]

1. oddala kasację,

2. obciąża skazanego kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

S. J. oskarżony został o to, że w dniu 1 maja 2010 r. w L., poprzez uderzenie łokciem K. K., a następnie spowodowanie upadku doprowadził do powstania u pokrzywdzonego obrażeń ciała w postaci stłuczenia głowy, wstrząśnienia mózgu, krwiaka podtwardówkowego nad płatami czołowymi i skroniowymi po stronie prawej uciskających mózgowie, stłuczenia płata skroniowego prawego w warstwach podskórnych 27x45 mm, obrzęku i zasinienia wargi górnej, krwawienia z lewego przewodu nosowego, skutkujących jego zgonem, czym działał na szkodę wymienionego pokrzywdzonego, przy czym dokonał umyślnego zamachu na zdrowie oraz nietykalność cielesną pokrzywdzonego, działając publicznie, bez powodu i okazując przy tym lekceważenie dla porządku prawnego, to jest o czyn z art. 156 § 3 k.k. w zw. z art. 57a k.k.

Sąd Okręgowy w J. , wyrokiem z dnia 17 września 2010 r., sygn. III K […], uznał S. J. za winnego tego, że w nocy 1 maja 2010 r. w L., działając publicznie, bez powodu i okazując rażące lekceważenie porządku prawnego, a także mogąc przewidzieć skutek w postaci śmierci K. K. uderzył go ręką w twarz, powodując obrażenia w postaci podbiegnięcia krwawego i obrzęku wargi górnej, jakie naruszyły funkcję narządów ciała pokrzywdzonego na czas poniżej 7 dni oraz upadek K. K., na skutek którego doznał on stłuczenia mózgowia, pourazowego obrzęku mózgowia i porażenia ośrodka oddechowego skutkujących jego zgonem w dniu 8 maja 2010 r., to jest przestępstwa z art. 157 § 2 k.k. i art. 155 k.k. w zw. z art. 57a § 1 k.k. i za to na podstawie art. 155 k.k. wymierzył mu karę 3 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Apelacje od tego wyroku wnieśli prokurator i obrońcy oskarżonego.

Prokurator zarzucił wyrokowi obrazę przepisów prawa materialnego – art. 11 § 2 i 3 k.k., polegającą na ich niezastosowaniu, wyrażającą się w prezentowanym przez Sąd poglądzie, iż czyn oskarżonego S. J. opisany w wyroku wypełnia jedynie znamiona ustawowe przestępstwa z art. 157 § 2 k.k. i art. 155 k.k. w zw. z art. 57a § 1 k.k., podczas gdy prawidłowa ocena zebranego materiału dowodowego prowadzić powinna do wniosku, iż do czynu sprawcy wykraczającego swoim zasięgiem poza ustawowe znamiona jednego z przepisów ustawy karnej konieczne jest zastosowanie kumulatywnej kwalifikacji prawnej z art. 11 k.k., czego jednakże Sąd nie uwzględnił, pomijając ten przepis w części dyspozytywnej oraz w części dotyczącej wymiaru kary, co spowodowało w konsekwencji przyjęcie błędnej kwalifikacji prawnej.

Prokurator wniósł o zmianę wyroku przez przyjęcie, iż czyn S. J. wyczerpuje ustawowe znamiona przestępstwa z art. 157 § 2 k.k. i art. 155 k.k. w zw. z art. 57a § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., a podstawą wymierzenia kary oskarżonemu stanowi art. 155 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k.

Obrońca oskarżonego adwokat G. J. zaskarżył wyrok w całości i zarzucił:

1. obrazę prawa materialnego, to jest art. 155 k.k., polegającą na błędnej interpretacji należącego do znamion strony przedmiotowej związku między zachowaniem sprawcy a ujętym w ustawowej typizacji skutkiem śmiertelnym, stanowiącego podstawę obiektywnego (prawnokarnego) przypisania owego skutku, a wyrażającej się w zdezauowaniu znaczenia błędów w postępowaniu lekarskim, w szczególności zaś w stwierdzeniu, że nawet w przypadku przyjęcia założenia, że negatywne następstwa dla prowadzonego leczenia, zmierzającego do uratowania życia K. K. – nie spowodowałyby zmiany oceny prawnej zachowania oskarżonego,

2. obrazę prawa materialnego, to jest art. 115 § 21 k.k. przez błędną jego wykładnię i uznanie, że uderzenie w twarz w miejscu publicznym bez powodu lub z błahego powodu jest wystarczające dla przyjęcia chuligańskiego charakteru czynu,

3. rażącą niewspółmierność orzeczonej kary pozbawienia wolności.

Obrońca ten wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i wyeliminowanie z opisu art. 155 k.k. w zw. z art. 57a § 1 k.k. oraz obniżenie orzeczonej kary, ewentualnie zaś o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Obrońcy oskarżonego adwokaci R. W. i A. G. także zaskarżyli wyrok Sądu okręgowego w J. w całości i zarzucili:

1. naruszenie przepisu prawa materialnego, a to art. 11 § 1-3 k.k. przez jego niezastosowanie, polegające na przyjęciu przez sąd pierwszej instancji popełnienia przez oskarżonego dwóch występków, podczas gdy działanie oskarżonego stanowiło w istocie jeden czyn,

2. naruszenie przepisów postępowania, które mogły mieć wpływ na treść orzeczenia, to jest:

- art. 4 k.p.k. i art. 7 k.p.k. przez przekroczenie swobodnej oceny dowodów i brak obiektywizmu w ich ocenie,

- art. 399 § 1 k.p.k. w zw. z art. 6 k.p.k. przez błędne pouczenie o możliwości zmiany kwalifikacji z art. 156 § 3 k.k. w zw. z art. 57a § 1 k.k. wskazanej w akcie oskarżenia na art. 157 § 2 k.k. i art. 155 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k., co spowodowało, że obrońca – współautor apelacji – w mowie końcowej nie wypowiedział się odnośnie chuligańskiego charakteru zarzuconego czynu, a Sąd przyjął, że oskarżony swoim działaniem wypełnił znamiona występku określonego w art. 115 § 21 k.k.,

- art. 424 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. przez niewskazanie podstawy sprawstwa i winy nieumyślnego występku z art. 155 k.k., w tym adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy uderzeniem w twarz a upadkiem K. K., bez uwzględnienia ewentualnego przerwania związku przyczynowego przez błąd w sztuce lekarskiej,

3. błąd w ustaleniach faktycznych przez błędne przyjęcie chuligańskiego charakteru czynu,

4. rażącą niewspółmierność orzeczonej kary.

Autorzy apelacji wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, a ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku przez wyeliminowanie przepisów art. 57a § 1 k.k. i art. 155 k.k. i stosowną korektę opisu czynu oraz wymierzenie kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania.

Sąd Apelacyjny w […], wyrokiem z dnia 22 grudnia 2010 r., sygn. II AKa […], po rozpoznaniu apelacji zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uzupełnił podstawę skazania przypisanego S. J. czynu o art. 11 § 2 k.k., a podstawę wymiaru kary o art. 11 § 3 k.k. W pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymany został w mocy.

Dwie kasacje od tego wyroku wnieśli obrońcy skazanego.

Autor pierwszej z kasacji – adwokat G. J. zarzucił wyrokowi:

1. rażącą obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 433 § 2 k.p.k., przez nienależyte odniesienie się w uzasadnieniu wyroku do zarzutu obrazy prawa materialnego, w konsekwencji czego, Sąd Apelacyjny w […] nie podał w pełni czym kierował się wydając wyrok oraz dlaczego zarzut ten, a w konsekwencji wniosek apelacji uznał za zasadny lub niezasadny,

2. obrazę prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 115 § 21 k.k., polegającą na uznaniu, że dla przyjęcia chuligańskiego charakteru czynu wystarczające jest ustalenie faktu uderzenia w twarz w miejscu publicznym bez powodu lub z oczywiście błahego powodu i nie ma potrzeby ustalania czy zamiarem sprawcy było jedynie uderzenie, czy też sprawcy chodziło też o okazanie przez to uderzenie rażącego lekceważenia porządku prawnego.

Podnosząc te zarzuty obrońca wniósł o uchylenie zaskarżonego kasacją wyroku oraz utrzymanego nim w mocy wyroku Sądu Okręgowego w J. i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania (w kasacji sformułowano przy tym końcowy wniosek o przekazanie sprawy „do ponownego rozpoznania Sądowi II instancji”, co jednak uznać zapewne należy za oczywistą omyłkę).

W kasacji drugiego obrońcy skazanego – adwokata S. W., zarzucono wyrokowi:

1. rażącą obrazę przepisów prawa materialnego, a w szczególności przyjęcie przez sąd odwoławczy, iż w sprawie S. J. zachodzi kumulatywny zbieg przepisów z art. 157 § 2 k.k., art. 155 k.k., podczas gdy zdaniem obrony brak jest przesłanek dla stosowania kumulatywnego zbiegu występków z art. 157 § 2 k.k. (czyn umyślny) i z art. 155 k.k. (czyn nieumyślny);

2. rażącą obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 155 k.k. w związku z art. 157 § 2 k.k. w związku z art. 57a § 1 k.k., poprzez przyjęcie wadliwej wykładni sprowadzającej się do przyjęcia kumulatywnego zbiegu przepisów z art. 157 § 2 k.k., art. 155 k.k. oraz art. 57a § 1 k.k., podczas gdy z zasad logicznego rozumowania wynika, iż taki zbieg przepisów jest de lege lata niedopuszczalny;

3. rażącą obrazę przepisów prawa procesowego, mającą wpływ na wynik sprawy, to jest art. 438 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 399 § 1 k.p.k. poprzez brak uchylenia zaskarżonego orzeczenia, w sytuacji gdy sąd meriti na rozprawie w dniu 16 września 2010 r. pouczył o możliwości zmiany kwalifikacji zarzucanego oskarżonemu czynu w następującej postaci: „na podstawie art. 399 § 1 k.p.k. uprzedzić strony o możliwości zakwalifikowania czynu oskarżonego z art. 157 § 2 k.k. i art. 155 k.k. w związku z art. 11 § 2 k.k.”, zaś ostatecznie Sąd Okręgowy w J. przyjął do zmienionego opisu czynu kwalifikację prawną z art. 157 § 2 k.k. i art. 155 k.k. w zw. z art. 57a § 1 k.k. i na podstawie art. 155 k.k. wymierzył oskarżonemu karę, co jednocześnie naruszyło prawo do obrony oskarżonego.

W kasacji wniesiono o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego w […] i poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego w J. i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W pisemnej odpowiedzi na kasacje obrońców Prokurator Apelacyjny w […] wniósł o uwzględnienie tych kasacji. W toku rozprawy kasacyjnej prokurator Prokuratury Generalnej wniósł jak w pisemnej odpowiedzi na kasację, podkreślając, iż jedynie w części podziela argumentację zawartą w tej odpowiedzi.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Obie kasacje okazały się niezasadne. Ustosunkowując się w pierwszej kolejności do zarzutów zawartych w kasacji obrońcy adw. G. J. podkreślić na wstępie trzeba, iż za chybiony uznać należało zarzut nienależytego odniesienia się w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w […] do apelacyjnego zarzutu obrazy prawa materialnego, to jest obrazy przepisu art. 155 k.k., polegającej na błędnej interpretacji należącego do znamion strony przedmiotowej związku między zachowaniem sprawcy, a ujętym w ustawowej typizacji skutkiem śmiertelnym. Lektura uzasadnienia zaskarżonego kasacją wyroku prowadzi do wniosku, że sąd odwoławczy ocenie tego zarzutu poświęcił należytą uwagę, przedstawiając tok swego rozumowania na stronach 14 –15. O ile rozumieć można, że obrońca skazanego nie podziela wywodów sądu odwoławczego, to nie sposób stwierdzić, aby sąd odwoławczy dopuścił się rażącej obrazy przepisów art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 433 § 2 k.p.k. Zarzut apelacji tego obrońcy potraktowany bowiem został w sposób spełniający wymogi określone w tych przepisach. Co więcej podzielić należy pogląd Sądu Apelacyjnego w […], iż ewentualne mankamenty w procesie leczenia pokrzywdzonego nie przerywają pierwotnego związku przyczynowo skutkowego łączącego uderzenie zadane przez skazanego, ze śmiercią K. K. W treści uzasadnienia wyroku wskazano wnioski opinii biegłego dotyczące tej kwestii oraz stwierdzenia lekarza przeprowadzającego operację pokrzywdzonego. Nie wykluczając zatem ewentualnej odpowiedzialności innych osób za zaniedbania w procesie leczenia pokrzywdzonego, stwierdzić trzeba, że doznane przez K. K. stłuczenie mózgu nastąpiło w wyniku jego upadku na podłoże, po uderzeniu zadanym przez skazanego. Gdyby nie działanie skazanego nie doszłoby do upadku pokrzywdzonego, stwierdzonych u niego obrażeń ciała, które zagrażały życiu i w efekcie do jego śmierci. Zauważyć przy tym trzeba, że w odniesieniu do podobnych zdarzeń sądy powszechne uznają, że ewentualne zaniedbania w postaci niepodjęcia w porę odpowiednich zabiegów lekarskich nie przerywają związku przyczynowego (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 kwietnia 2006 r., II AKa 89/06, LEX nr 196126; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 23 września 2009 r., II AKa 64/09, LEX nr 550472). W tej sytuacji trudno przypisać sądowi odwoławczemu rażące naruszenie prawa opisane w zarzucie kasacji.

Nietrafny jest także drugi zarzut kasacji autorstwa adwokata G. J. Ocena charakteru czynu skazanego przeprowadzona została w sposób wnikliwy zarówno przez sąd pierwszej instancji, jak i przez sąd ad quem (s. 12 uzasadnienia Sądu Okręgowego i s. 10 – 11 uzasadnienia Sądu Apelacyjnego). Sądy, biorąc pod uwagę ustalone okoliczności faktyczne sprawy analizowały je w odniesieniu do definicji chuligańskiego charakteru czynu zawartej w art. 115 § 21 k.k. Wywody te, wbrew twierdzeniom kasacji są wyczerpujące i kompletne. Sąd odwoławczy wskazał także dlaczego uznał działanie skazanego za demonstrujące rażące lekceważenie porządku prawnego (s. 11 uzasadnienia). Wniosek taki wynikał z kompleksowej oceny okoliczności zdarzenia i zachowania skazanego. Tak właśnie oceniać należy spełnienie tej przesłanki z art. 115 § 21 k.k. Strona podmiotowa czynu z reguły znajduje swe odbicie w zachowaniu sprawcy. Ewentualne deklaracje skazanego, co do motywów działania i celów, jakie chciał osiągnąć, są tylko jednym z elementów, który brany powinien być pod uwagę w procesie oceny, czy sprawca swym zachowaniem okazał rażące lekceważenie porządku prawnego. Biorąc pod uwagę rodzaj wywodów sądów obu instancji w tej materii, nie można uznać, aby sąd odwoławczy dopuścił się w tym zakresie rażącego naruszenia prawa, o którym mowa w art. 523 § 1 k.p.k.

Przechodząc do omówienia zarzutów zawartych w kasacji drugiego z obrońców skazanego adwokata S. W. stwierdzić należy, że zarzuty obrazy prawa materialnego tej kasacji dotykają interesujących problemów prawa karnego materialnego.

W pierwszym zarzucie obrońca skazanego zakwestionował możliwość kumulatywnej kwalifikacji czynu, wyczerpującego znamiona występku umyślnego i nieumyślnego. Dotyczy to sytuacji tożsamości czynu i różnic w stronie podmiotowej typów czynów zabronionych określonych w zbiegających się przepisach. W rozpoznawanej sprawie mamy bowiem do czynienia z jednym czynem skazanego w rozumieniu pewnej naturalnej, historycznej całości. Skazany ograniczył się do zadania jednego uderzenia. Ten jeden czyn wywołał różne skutki, w części objęte umyślnością – podbiegnięcie krwawe i obrzęk wargi górnej, w części zaś nieumyślnością – obrażenia powstałe w wyniku uderzenia przez pokrzywdzonego głową w wybrukowany chodnik, skutkiem tych objętych nieumyślnością obrażeń była śmierć K. K.

Uznać należy, że możliwe jest stosowanie kumulatywnej kwalifikacji w stanach faktycznych, w których sprawca tym samym działaniem wywołuje różne skutki stypizowane w ustawie, z których tylko część objęta jest zamiarem (umyślnością) sprawcy, część zaś objęta jest nieumyślnością (zob. m. in. K. Daszkiewicz, Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu. Rozdział XIX Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 2000, s. 285 – 286; J. Majewski, w: Zbieg przepisów oraz zbieg przestępstw w polskim prawie karnym, Toruń 2006, s. 56; tamże A. Zoll, s. 88 – 89; W. Górowski, Charakter prawny aberratio ictus, Państwo i Prawo 2006, z. 11, s. 80; A. Spotowski, Pomijalny (pozorny) zbieg przepisów ustawy i przestępstw, Warszawa 1976, s. 142). Podzielając poglądy wymienionych autorów uznać trzeba, że obecnie, w nauce prawa karnego, nie budzi sprzeciwu uznanie, że sprawca, który działając umyślnie, niejako na uboczu powoduje skutek objęty nieumyślnością i tym samym realizuje jeden czyn, którego kwalifikacja, oparta na kumulatywnym zbiegu przepisów ustawy, jest złożona. Strona podmiotowa takiego czynu ma charakter mieszany.

Podobny pogląd prezentowany jest w orzeczeniach sądów apelacyjnych wydawanych w odniesieniu do podobnych zdarzeń (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 23 lutego 2004 r., II Aka 21/04, Prokuratura i Prawo 2004, nr 11 –12, dodatek Orzecznictwo, s. 12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 30 marca 2006 r., II Aka 42/06, LEX nr 183569; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 kwietnia 2006 r., II Aka 89/06, Krakowskie Zeszyty Sądowe 2006, z. 11, s. 57). Możliwość taką dopuszczają też autorzy komentarzy do kodeksu karnego (zob. T. Bojarski, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2011, s. 324; M. Budyn – Kulik, Kodeks karny. Praktyczny komentarz, red. M. Mozgawa, Warszawa 2010, tezy 2 i 4 do art. 155; M. Filar, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2008, s. 45; A. Wąsek, Kodeks karny, komentarz. Tom I, Gdańsk 2005, s. 172 – 173; A. Zoll, Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz. Tom II, Warszawa 2008, s. 294 – 295;), a na tle innych czynów akceptuje ją Sąd Najwyższy (zob. uchwała 7 sędziów – zasada prawna z dnia 15 listopada 1972 r., VI KZP 59/72, OSNKW z 1973 r., z. 1, poz. 1: samą możliwość kumulatywnego zbiegu Sąd Najwyższy dopuścił także w postanowieniu z dnia 3 stycznia 2006 r., II KK 80/05, OSNKW z 2006 r., z. 4, poz. 38).

Różnica zdań na temat zakresu działania reguły konsumpcji (pochłaniania) w odniesieniu do zbiegu przepisów ustawy dotyczących nieumyślnego spowodowania śmierci i naruszenia nietykalności cielesnej lub spowodowania lekkich obrażeń ciała znajduje odbicie w piśmiennictwie i orzecznictwie od wielu lat (zob. A. Spotowski, op. cit., s. 153 – 156). Część autorów oraz część sądów podkreśla, że przyjęcie w podobnej do zaistniałej w rozpoznawanej sprawie sytuacji kwalifikacji z art. 155 k.k. powoduje, że przepis ten pochłania uprzednie umyślne naruszenie nietykalności cielesnej, a także spowodowanie poprzez uderzenie w twarz, przynajmniej lekkich obrażeń ciała (zob. B. Michalski, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz do art. 117 – 221. Tom I, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, Warszawa 2010, s. 335 –336; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 26 kwietnia 2006 r., II Aka 59/06, Krakowskie Zeszyty Sądowe 2006, z. 5, poz. 36)

Inni (zob. wyroki i literatura wymienione we wcześniejszej części uzasadnienia) postulują jednak przyjmowanie w podobnych sytuacjach kwalifikacji kumulatywnej, uznając że tylko ona oddaje złożoność sytuacji, która w danej sprawie występuje. Celem kumulatywnej kwalifikacji czynu w przypadku zbiegu przepisów ustawy jest odzwierciedlenie pełnej kryminalnej zawartości bezprawia. Stosowanie reguły konsumpcji (pochłaniania) powinno mieć miejsce w razie krzyżowania się zakresów obu przepisów, gdy zachodzi wyraźna i duża dysproporcja stopnia społecznej szkodliwości poszczególnych typów czynów zabronionych. Uznać jednak równocześnie trzeba, że o stosowaniu reguły konsumpcji nie decydują raczej relacje logiczne lecz przede wszystkim względy natury teleologicznej, czyli celowościowej (zob. J. Giezek, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 2007, s. 98 – 99).

W tej sytuacji nie można przypisać Sądowi Apelacyjnemu w […] dopuszczenia się rażącego naruszenia prawa poprzez przyjęcie kwalifikacji czynu S. J. z art. 157 § 2 k.k. i art. 155 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. Przyznając, iż zagadnienie to może budzić i budzi kontrowersje w orzecznictwie i doktrynie stwierdzić trzeba, że wielu wymienionych autorów oraz sądy w cytowanych orzeczeniach kwalifikację taką przyjmują za zasadną. Uznać trzeba, że kwalifikacja taka jest dopuszczalna, choć nie można jej stosować automatycznie w odniesieniu do każdego czynu podobnego do czynu przypisanego skazanemu. Konieczna jest każdorazowa, indywidualna ocena okoliczności zdarzenia. Takiej oceny dokonały sądy obu instancji w tej sprawie w szczególności zaś sąd odwoławczy i w związku z tym omawiany zarzut kasacji nie może być uznany za zasadny. Odwołanie do indywidualnych ocen i względów natury celowościowej powoduje jednocześnie, iż w sprawie brak podstaw do formułowania tzw. pytania prawnego, które albo odnosiłoby się do okoliczności faktycznych sprawy albo miało charakter abstrakcyjny, takich pytań natomiast Sąd Najwyższy formułować procesowo nie może. Nie umknęło natomiast z pola uwagi Sądu Najwyższego to, że zastosowanie reguły konsumpcji i przyjęcie kwalifikacji prawnej czynu wyłącznie z art. 155 k.k. albo przyjęcie kwalifikacji kumulatywnej obejmującej występki umyślny i nieumyślny, a więc wybór jednej z rysujących się możliwości rodzi różne i doniosłe konsekwencje związane z faktem, iż przypisano sprawcy przestępstwo nieumyślne albo, przynajmniej w części, umyślne. Są to m. in. kwestie związane z powrotem do przestępstwa i kwalifikowaniem czynu w związku z art. 64 § 1 k.k., wykonaniem kary zawieszonej, odwołaniem warunkowego zwolnienia. Jednym z tych zagadnień jest także możliwość uznania czynu przypisanego skazanemu za czyn o charakterze chuligańskim.

Przechodząc tym samym do kolejnego zarzutu kasacji związanego z przyjętą przez Sąd Apelacyjny w […] kwalifikacją czynu przypisanego S. J. stwierdzić trzeba, że chuligański charakter, o którym mowa w art. 57a § 1 k.k. i art. 115 § 21 k.k. odnosi się w sposób oczywisty do czynu – występku przypisanego sprawcy, a nie do części składowych kwalifikacji prawnej tego czynu. Czyn S. J., co podkreślono już we wcześniejszych fragmentach uzasadnienia, był jeden, mimo, że wypełnił znamiona różnych występków stypizowanych w ustawie. W tym stanie rzeczy za możliwe uznać należało zakwalifikowanie go w związku z art. 57a § 1 k.k.

Za chybiony uznano także trzeci zarzut kasacji drugiego z obrońców skazanego adwokata S. W., to jest zarzut nienależytego rozpoznania apelacyjnego zarzutu obrazy art. 399 § 1 k.p.k. W tej materii podzielić należy wywody Sądu Apelacyjnego w […]. Przepis art. 399 § 1 k.p.k. służy realizacji zasady lojalności procesowej wobec stron. Jeżeli sąd dojdzie do przekonania, że czyn należy zakwalifikować inaczej niż uczynił to oskarżyciel, zobowiązany jest uprzedzić o tym strony, jako że może to mieć znaczenie dla prezentowanej przez nie argumentacji, w szczególności zaś dla obrony oskarżonego (zob. P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postępowania karnego. Tom II. Komentarz do artykułów 297 – 467, Warszawa 2007, s. 493). Tymczasem kwalifikacja czynu przyjęta w tej sprawie w akcie oskarżenia była kwalifikacją uwzględniającą chuligański charakter zarzucanego S. J. występku. Ta część kwalifikacji prawnej nie ulegała zmianie i nie mogła stanowić zaskoczenia dla oskarżonego i jego obrońców. Można wprawdzie w podobnych sytuacjach postulować podawanie pełnej kwalifikacji, która stanowi przedmiot rozważań sądu, niemniej sposób, w jaki doszło do uprzedzenia o zmianie kwalifikacji prawnej w tej sprawie nie może być uznany za wadliwy i to w stopniu rażącym.

Wobec powyższego obie kasacje uznane zostały za niezasadne.