Wyrok z dnia 2012-05-07 sygn. V KK 449/11

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KK 449/11

W Y R O K

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 maja 2012 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Henryk Gradzik (przewodniczący)

SSN Barbara Skoczkowska

SSA (del. do SN) Dariusz Kala (sprawozdawca)

Protokolant Joanna Sałachewicz

przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Zbigniewa Siejbika w sprawie J.G.

skazanego za przestępstwo z art. 244 k.k. po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 7 maja 2012 r.

kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego od wyroku Sądu Rejonowego w O.

z dnia 29 kwietnia 2012 r., sygn. akt II K […]

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w O. do ponownego rozpoznania.

U Z A S A D N I E N I E

J. G. został oskarżony o to, że w okresie od dnia 28 marca 2009 r. do dnia 24 lutego 2010 r. w M. na ul. Z., rejonu o., prowadził działalność gospodarczą S. […] pomimo orzeczonego wobec niego postanowieniem Sądu Rejonowego w W. sygn. akt VIII Gzd […], obowiązującego od dnia 28.03.2009 r. do dnia 28.03.2014 r. na okres 5 lat, zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz pełnienia funkcji członka rady nadzorczej, reprezentanta lub pełnomocnika w spółce handlowej, przedsiębiorstwie państwowym, spółdzielni, fundacji i stowarzyszeniu tj. o czyn z art. 244 k.k.

Sąd Rejonowy w O. wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2011 r. (sygn. akt II K […]) uznał oskarżonego J.G. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu opisanego w części wstępnej wyroku tj. czynu z art. 244 k.k. i za to na podstawie art. 244 k.k. wymierzył mu karę 3 miesięcy pozbawienia wolności. Na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawiesił oskarżonemu wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności na okres dwóch lat. Na podstawie art. 41 § 1 k.k. sąd orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek na okres 5 lat. Wskazanym wyrokiem rozstrzygnięto także o kosztach sądowych.

Powyższy wyrok nie został zaskarżony przez żadnego z uczestników procesu i uprawomocnił się z upływem 6 maja 2011 r.

Kasację od prawomocnego wyroku Sąd Rejonowego w O. z dnia 29 kwietnia 2011 r. (sygn. akt II K […]) – zaskarżając go w całości na korzyść oskarżonego – wniósł Prokurator Generalny. Autor nadzwyczajnego środka zaskarżenia zarzucił w nim „rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 343 § 7 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k., polegające na rozpoznaniu sprawy przeciwko oskarżonemu na posiedzeniu i uwzględnieniu wadliwego wniosku prokuratora o skazanie bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, w wyniku czego doszło do naruszenia prawa karnego materialnego, a mianowicie art. 41 § 2 k.k. polegającego na orzeczeniu wobec J.G. środka karnego w postaci zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek przez okres 5 lat, podczas gdy przepis ten przewiduje możliwość orzeczenia takiego zakazu jedynie w odniesieniu do określonej działalności gospodarczej”.

Odwołując się do tak sformułowanego zarzutu Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w O. do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Kasacja Prokuratora Generalnego – istotnie wniesiona na korzyść oskarżonego – okazała się zasadna zarówno w części wskazującej na zaistniałe rażące naruszenia przepisów prawa karnego materialnego i procesowego, mające istotny wpływ na treść wyroku, jak też w części domagającej się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Przed przystąpieniem do rozważań szczegółowych odnoszących się do realiów rozpatrywanej sprawy trzeba przypomnieć, że konsensualna instytucja skazania bez przeprowadzenia rozprawy (art. 335 k.p.k. w zw. z art. 343 k.p.k.), została wprowadzona do kodeksu postępowania karnego z 1997 r. jako sposób na uproszczenie i przyspieszenie postępowania, przy jednoczesnym racjonalnym ograniczeniu kosztów wymiaru sprawiedliwości. Oczywiste jednak jest, iż wniosek prokuratora kierowany do sądu w trybie art. 335 § 1 k.p.k., stanowiący pochodną uzgodnień poczynionych między tym organem a oskarżonym w odniesieniu do sfery prawnokarnych konsekwencji czynu przestępnego, musi respektować regulacje prawa karnego materialnego w zakresie kar i środków karnych. Wniosek ten podlega kontroli sądu m.in. na tej właśnie płaszczyźnie, zaś w sytuacji istnienia niezgodności pomiędzy wnioskiem prokuratora a treścią przepisów prawa karnego materialnego, sąd nie może uwzględnić tego wniosku i wydać korelującego z nim wyroku skazującego. W takim wypadku organ sądowy zobowiązany jest do rozpoznania sprawy na zasadach ogólnych, chyba, że dojdzie na posiedzeniu do skorygowania wniosku w sposób zgodny z przepisami prawa karnego materialnego (zob. szerzej wyrok Sądu Najwyższego z 26.10.2011 r., IV KK 283/11, Prok.i Pr. [wkł.] 2012/2/9).

W realiach przedmiotowej sprawy prokurator wniósł o orzeczenie przez sąd wobec oskarżonego m.in. środka karnego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek na okres 5 lat. Podkreślenia wymaga to, że zgodnie z art. 41 § 2 k.k. (analogicznie w tej kwestii stanowi także art. 39 pkt 2 k.k.), sąd w ramach tego środka karnego może orzec jedynie zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej. Wobec tego – co oczywiste – prokurator wnioskując w trybie art. 335 § 1 k.p.k. o wydanie wyroku skazującego w formule konsensualnej, nie mógł zignorować stanowczej treści art. 41 § 2 k.k. i domagać się całkowitego wyłączenia aktywności gospodarczej J.G. Tymczasem w realiach tej sprawy tak właśnie się stało, zaś Sąd Rejonowy w O. z naruszeniem art. 41 § 2 k.k. orzekł wobec oskarżonego J.G. zakaz prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek na okres 5 lat.

W judykaturze Sądu Najwyższego i w doktrynie wskazuje się, iż konsekwencją ustawowego wymogu skonkretyzowanego w art. 41 § 2 k.k. („sąd może orzec zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej”) jest konieczność wskazania przy orzekaniu tego środka karnego konkretnej działalności gospodarczej, a tym samym wykluczona jest możliwość orzekania ogólnie zakazu prowadzenia takiej działalności (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 21 lipca 2011 r., III KK 169/11, LEX nr 860611; z dnia 20 lutego 2006 r., IV KK 18/06, OSN Prok. i Pr. 2006, z. 6, poz. 6; z dnia 24 kwietnia 2007 r., IV KK 114/07, OSN Prok. i Pr. 2007, z. 9, poz. 2; z dnia 4 sierpnia 2008 r., IV KK 206/08, LEX 445505; z dnia 4 stycznia 2009 r., V KK 245/08, OSN Prok. i Pr. 2009, z. 6, poz. 3; A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2010, s. 138).

W realiach niniejszej sprawy Sąd Rejonowy w O., akceptując wadliwy w powyższym zakresie wniosek prokuratora o skazanie bez rozprawy i orzeczenie m.in. środka karnego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek oraz orzekając ten środek bez określenia rodzaju działalności gospodarczej, dopuścił się rażącego naruszenia przepisu prawa karnego materialnego (art. 41 § 2 k.k.) oraz przepisów prawa karnego procesowego (art. 343 § 7 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k.). Sprawa niniejsza powinna zostać skierowana do rozpoznania na zasadach ogólnych (wobec braku korekty wniosku prokuratora w tym zakresie w trakcie posiedzenia), jednak tak się nie stało. Przypomnieć w tym miejscu trzeba, że z rażącym naruszeniem prawa mamy do czynienia wówczas, gdy ma ono charakter niewątpliwy i oczywisty, przy czym chodzi tutaj nie tyle o łatwość stwierdzenia danego uchybienia, ile o jego rangę i natężenie stopnia nieprawidłowości (W. Grzeszczyk, Kasacja w sprawach karnych, Warszawa 2001, s. 128-129). Powyższy stan rzeczy zaktualizował się w niniejszej sprawie.

Wskazane naruszenia przepisów prawa – uwzględniając rodzaj naruszonych regulacji – miały realny i istotny wpływ na treść wyroku. Wobec powyższego w niniejszej sprawie zaktualizowała się podstawa kasacyjna o jakiej stanowi art. 523 § 1 k.p.k.

Na marginesie trzeba jeszcze nadmienić, że Sąd Rejonowy w O. dopuścił się także naruszenia przepisu prawa materialnego, wskazując art. 41 § 1 k.k. jako podstawę orzeczenia środka karnego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek. Przepis ten stanowi jednoznacznie o środku karnym zakazu zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu. Nie może on więc stanowić podstawy orzeczenia zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej, o którym to środku traktuje art. 41 § 2 k.k. Także i w tym wypadku mamy do czynienia z rażącym naruszeniem przepisu prawa materialnego poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, na co także zwrócił uwagę autor kasacji, choć jedynie w części motywacyjnej nadzwyczajnego środka zaskarżenia.

W świetle powyższej argumentacji kasację Prokuratora Generalnego należało uznać za zasadną. Konsekwencją tego stanu rzeczy było uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w O. do ponownego rozpoznania (art. 537 § 1 i 2 k.p.k.).

Uwzględniając zakres zaskarżenia wskazany w skardze kasacyjnej oraz fakt wydania wobec oskarżonego wyroku przez Sąd Rejonowy w O. w trybie konsensualnym, konieczne było uchylenie zaskarżonego wyroku w całości. Taki zakres uchylenia orzeczenia umożliwi sądowi a quo, po ewentualnym uzgodnieniu przez prokuratora i oskarżonego korekty w odniesieniu do treści środka karnego z art. 41 § 2 k.k., ponowne odniesienie się do wniosku prokuratora, na posiedzeniu wyznaczonym w trybie art. 343 k.p.k.

Sąd Rejonowy w O., rozpoznając sprawę i badając ewentualnie ponowiony wniosek prokuratora o skazanie bez rozprawy (po jego skorygowaniu), zobowiązany będzie wnikliwie odnieść się do kwestii przesłanek środka karnego z art. 41 § 2 k.k.

Przypomnieć w tym miejscu należy, że zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej pełni istotną funkcję w zakresie zapobiegania tego rodzaju działalności, zaś jego orzeczenie – zgodnie z art. 41 § 2 k.k. – uwarunkowane jest: a. skazaniem za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem działalności gospodarczej; b. uznaniem, że dalsze prowadzenie działalności gospodarczej zagraża istotnym dobrom chronionym prawem (szerzej W. Dadak, Rola środka karnego zakazu prowadzenia działalności gospodarczej w zapobieganiu przestępczości, Prokuratura i Prawo 2010, nr 4, s. 88 i n.). W judykaturze akcentuje się, że rodzaj działalności gospodarczej, w odniesieniu do której zakaz jest orzekany, stanowi pochodną tego w związku z prowadzeniem jakiej działalności gospodarczej oskarżony został skazany (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 2011 r., III KK 169/11, LEX nr 860611). Przypomnieć z kolei należy, że w realiach tej sprawy oskarżonemu zarzucono i przypisano popełnienie przestępstwa z art. 244 k.k.

Bezpośrednim przedmiotem ochrony tego występku nie jest sfera działalności gospodarczej, lecz wymiar sprawiedliwości, „a w ramach tego zapewnienie wykonania orzeczeń sądu, o których mowa w tym przepisie” (M. Szewczyk [w:] A. Zoll (red.), Kodeks karny. Komentarz - część szczególna, tom II, teza 1 do art. 244; zob. też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2004 r., I KZP 47/03, OSNKW 2004, z. 3, poz. 35). Obowiązkiem sądu będzie więc zbadanie, czy wobec powyższego stanu rzeczy, aktualizować się mogą w stosunku do oskarżonego wskazane w art. 41 § 2 k.k. przesłanki orzeczenia środka karnego zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej.

Na zakończenie trzeba jeszcze nadmienić, że uwzględniając treść sentencji wyroku Sądu Najwyższego, nie było podstaw do zamieszczania w tym wyroku rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Tego rodzaju rozstrzygnięcie zamieszcza się jedynie w wyroku kończącym postępowanie (art. 626 § 1 k.p.k.). Takiej cechy nie ma wyrok Sądu Najwyższego uchylający zaskarżone orzeczenie i przekazujący sprawę do ponownego rozpoznania. Jedynie dla porządku, w perspektywie przyszłego orzeczenia o kosztach procesu trzeba więc nadmienić, że wydatki poniesione przez sąd, związane z rozpoznaniem kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego, ponosi Skarb Państwa (art. 638 k.p.k.).