Wyrok z dnia 1999-03-31 sygn. II CKN 207/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKN 207/98

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 1999 r.

Sąd Najwyższy Izba Cywilna

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSN  -  K. Kołakowski

Sędziowie; SN - F. Barczewska (spraw.)

SN  -   S. Dąbrowski

Protokolant: P. Malczewski

po rozpoznaniu w dniu 17 marca 1999 r.

na rozprawie

sprawy z powództwa Robotniczej Spółdzielni Mieszkaniowej

przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Usługowo-Handlowemu Spółce z o.o. w

wspólnikom Spółki Cywilnej oraz Tl i R| ” Telewizji Kablowej w T|

o stwierdzenie nieważności umowy kupna-sprzedaży na skutek kasacji pozwanych

od wyroku Sądu Wojewódzkiego Sądu Gospodarczego w Kielcach z dnia 26 września 1997 r., sygn. akt ; GA 40/97

oddala kasację.

UZASADNIENIE

Powódka wnosiła o stwierdzenie nieważności umowy zawartej w dniu 20 lipca 1995 r. pomiędzy Telewizją Kablową „T^B’ spółką cywilną w (...) a Przedsiębiorstwem Usługowo-Handlowym spółką z o.o. w KH w przedmiocie sprzedaży sieci telewizji kablowej w budynkach należących do zasobów mieszkaniowych powódki.

Pozwane Spółki wnosiły o oddalenie powództwa podnosząc, że zawarta przez nich umowa kupna-sprzedaży jest ważna.

Sąd Rejonowy Sąd Gospodarczy w Kielcach wyrokiem z dnia 17 lutego 1997 r. oddalił powództwo. Rozstrzygnięcie to oparł na następujących ustaleniach. Powódka zawarła z pozwaną Telewizją Kablową ,,T^B’ spółką cywilną umowę w dniu 30 kwietnia 1992 r., której przedmiotem było zobowiązanie się Spółki do wykonania sieci telewizji kablowej na osiedlu mieszkaniowym powódki HB jej eksploatacji i przekazywania programów telewizyjnych przez okres 20 lat. W § 3 pkt 11 umowy zastrzeżono, że w przypadku rezygnacji z przyjętych zobowiązań Spółka „T^B’ pozostawi powódce zamontowane urządzenia i sieć kablową nie żądając odszkodowania. Nadto strony umowy ustaliły (§ 5), że w sprawach nie uregulowanych umową zastosowanie będą miały przepisy kodeksu cywilnego. W dniu 7 czerwca 1995 r. spółka cywilna TB mimo braku zgody strony powodowej zawarła z pozwaną Spółką umowę w przedmiocie przekazania jej zarządzania i operatorstwa tej sieci na okres 10 lat. Następnie w dniu 20 lipca 1995 r. pozwani zawarli umowę mocą której pozwana Spółka „T^B’ sprzedała pozwanej Spółce sieć telewizji kablowej na osiedlu mieszkaniowym powódki, z wyłączeniem stacji czołowej. Powódka po informacji uzyskanej w Spółce „W’, że umowa z dnia 20 lipca 1995 r. już stron nie obowiązuje, zwróciła się do tej pozwanej o przekazanie jej sieci telewizji kablowej. W dniu 13 listopada 1995 r. powódka zawarła umowę ze SHBM prowadzenie operatorstwa, eksploatację i zarządzenie siecią telewizji kablowej w osiedlu „H^H” i w dniu następnym przekazała mu sieć telewizji kablowej wraz z pomieszczeniem na stację czołową.zamontowaniu swej stacji czołowej zaczął nadawać swój „sygnał”.

W trybie ochrony posesoryjnej nieprawomocnym wyrokiem z dnia 19 listopada 1996 r., Sąd Rejonowy w Kielcach przywrócił Spółce posiadanie sieci telewizji kablowej na przedmiotowym osiedlu.

Rozważając powyższe ustalenia Sąd uznał, że nie jest zasadne stanowisko powódki wywodzące swe prawo własności do sieci telewizji kablowej z własności budynków, w których ta sieć została zainstalowana, z faktu zbudowania jej ze środków finansowych członków Spółdzielni, ani z § 3 pkt 11 umowy zawartej w dniu 30 kwietnia 1992 r. ze Spółką ,,T^J’. Roszczenie powódki w ocenie Sądu nie ma żadnej podstawy prawnej, gdyż Spółka jako właściciel sieci z mocy art. 49 kc, była uprawniona do swobodnego rozporządzenia rzeczą w granicach określonych przez art. 140 kc.

Na skutek apelacji powódki Sąd Wojewódzki w Kielcach wyrokiem z dnia 26 września 1997 r. zmienił zaskarżone orzeczenie i uwzględnił powództwo, orzekł też o kosztach procesu. Sąd ten uznając za bezsporne ustalenie, że przedmiotem kupna-sprzedaży zawartej przez pozwanych w dniu 20 lipca 1995 r. była sieć telewizji kablowej w budynkach należących do powódki, z wyłączeniem zainstalowanych urządzeń stacji czołowej, uznał że sieć ta nie mogła być przedmiotem sprzedaży. Wymontowanie stacji czołowej spowodowało brak połączenia w sposób trwały z siecią urządzeń przedsiębiorstwa. Tylko urządzenia określone w art. 49 kc wchodzące w skład przedsiębiorstwa lub zakładu mogą być przedmiotem sprzedaży, bowiem są częścią składową przedsiębiorstwa i są przedmiotem własności osoby, która jest właścicielem przedsiębiorstwa. Tylko sieć ze stacją czołową stanowiłaby część przedsiębiorstwa i mogłaby być przedmiotem obrotu. Sąd uznał, że postanowienia § 3 pkt 1 umowy z dnia 30 kwietnia 1992 r. nie mają istotnego znaczenia w sprawie, bowiem gdyby prawo było zbywalne, to przez czynność prawną nie można byłoby wyłączyć go z obrotu.

Pozwani w kasacji zarzucili naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w szczególności art. 49 kc, art. 55¹ kc art. 55² kc, art. 57 kc, art. 65 kc, art. 140 kc, art. 535 kc i art. 551 kc oraz naruszenie przepisów procesowych, a mianowicie: art. 233 § 1 kpc, art. 234 kpc i 328 § 2 kpc przez dowolną i sprzeczną ze sobą ocenę dowodów i faktów zawartą w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, co miało wpływ na wynik sprawy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzucając w kasacji naruszenie wskazanych przepisów prawa procesowego skarżący chociaż w części wstępnej powołali się na naruszenie art. 234 kc, to wbrew obowiązkowi wynikającemu z art. 393³ kpc, w ogóle nie przytoczyli jakichkolwiek argumentów na uzasadnienie tego zarzutu. W tym stanie zarzut ten nie może odnieść skutku.

Zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc skarżący uzasadnili tym, że Sąd II instancji dowolnie ustalił, iż zakupiona sieć telewizji kablowej uniemożliwiała w chwili jej zakupu podawanie sygnału abonentom. Zarzut ten jest nieuzasadniony. Sąd II instancji nie czynił samodzielnie ustaleń faktycznych, a zaaprobował i przyjął jako własne ustalenia dokonane przez Sąd I instancji. Sąd ten przyjął za prawidłowe, a przy tym bezsporne, ustalenie że przedmiotem umowy sprzedaży zawartej przez pozwanych w dniu 20 Iipca 1995 r. była sieć telewizji kablowej zainstalowanej w budynkach należących do zasobów mieszkaniowych powódki z wyłączeniem stacji czołowej. Ustalenie w tej mierze jest prawidłowe, gdyż wynika wprost z treści umowy zawartej przez pozwanych. Sama pozwana spółka wbrew obecnie prezentowanemu stanowisku w kasacji, w piśmie z dnia 20 października 1995 r. skierowanym do powódki potwierdzała^ że wobec objęcia umową zbycia tylko sieci telewizji kablowej bez stacji czołowej^ dotychczasowy właściciel czyli Spółka dokonała demontażu stacji czołowej i zabrała urządzenia.

W tym stanie zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc nie jest uzasadniony.

Brak jest też w kasacji twierdzeń mogących świadczyć o trafności zarzutu naruszenia przez Sąd U instancji art. 328 § 2 kpc. Wskazany przepis poprzez odesłanie zawarte w art. 391 kpc ma tylko odpowiednie zastosowanie przed sądem [I instancji. Oparcie kasacji na zarzucie naruszenia tego przepisu wymaga sprecyzowania na czym polega uchybienie wymogom uzasadnienia przewidzianym w tym przepisie oraz wykazania, że wskutek tego uchybienia wyrok nie poddaje się kontroli kasacyjnej. Istota tego zarzutu polega bowiem na tym, że nieprzytoczenie w uzasadnieniu istotnych motywów rozstrzygnięcia nie pozwala na ich ocenę, a w konsekwencji na sprawdzenie czy wyrok jest zasadny (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1997 r. II CKN 112/97 nie publ. czy wyrok z dnia 6 października 1998 r. II CKN 291/98 OSNC 1999 z. 4, poz. 73). W niniejszym przypadku skarżący zarzucają tylko ogólnikowo, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku jest nadmiernie zwięzłe oraz że powołano w nim przepis prawa materialnego, który nie ma odniesienia do stanu faktycznego. Skarżący jednak nawet nie twierdzą aby z tego powodu wyrok nie poddawał się kontroli kasacyjnej. Uzasadnienie zaskarżonego wyroku jest istotnie zwięzłe, ale spełnia podstawowe wymogi przewidziane w art. 328 v § 1 kpc w związku z art. 391 kpc. Wprawdzie Sąd U instancji omyłkowo powołał się w uzasadnieniu na art. 551 kc, ale z opisowej treści jednoznacznie wynika, że sądowi chodziło w istocie o art. 55¹ kc i zresztą, w innej części uzasadnienia kasacji skarżący tak zrozumieli ten fragment i odnosili się do art. 51' kc.

Wobec więc braku usprawiedliwionych podstaw w ramach art. 393¹ pkt 2 kpc ocena naruszenia prawa materialnego musi być dokonywana w oparciu o ustalony w sposób wiążący stan faktyczny sprawy, będący podstawą wydania zaskarżonego wyroku.

Formułując zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego wymienionych w kasacji skarżący wskazali na obie postaci naruszenia wymienione w art. 393¹ pkt 1 kpc nie precyzując konkretnie, która z tych postaci jest ich zdaniem spełniona w odniesieniu do poszczególnych wskazanych przepisów, tym bardziej że z istoty rzeczy przesłanki te nie mogą w zasadzie być spełnione jednocześnie.

W związku z tym przypomnienia wymaga wielokrotnie wyrażane w orzecznictwie Sądu Najwyższego stanowisko, będące wynikiem wykładni treści art. 393¹ i 393³ kpc, że uzasadnienie kasacji winno zawierać między innymi nie tylko wskazanie tych przepisów prawa, które zdaniem autora kasacji, uległy naruszeniu, ale również rozwinięcie tych zarzutów przez wskazanie na czym polegało naruszenie każdego z wymienionych przepisów prawa i przedstawienie argumentacji na poparcie odmiennej wykładni przepisu niż zastosowana w zaskarżonym orzeczeniu lub uzasadnienie zarzutu niewłaściwego zastosowania. Sąd Najwyższy działając jako sąd kasacyjny nie może bowiem wyręczać strony, zastąpionej przez profesjonalnego pełnomocnika, ani nie jest uprawniony do samodzielnego dokonywania konkretyzacji zarzutów lub formułowania hipotez, co do tego na czym zdaniem skarżącego miało polegać naruszenie każdego z wymienionych w kasacji przepisów (por. np. postanowienie z dnia 11 marca 1997 r. HI CKN 13/97 OSNC 1997 z. 8, poz. 114; postanowienie z dnia 26 marca 1997 r. H CKN 63/97 OSNC 1997 z. 9, poz. 129; czy wyrok z dnia 8 października 1997 r. H CKN 362/97 OSNC 1998 z. 2, poz. 33).

Skarżący w części wstępnej kasacji powołując szereg przepisów prawa materialnego, w części motywacyjnej skupili się w zasadzie na przedstawieniu stanu faktycznego i to nie zawsze pokrywającego się ze stanem faktycznym sprawy przyjętym za podstawę zaskarżonego wyroku i dość ogólnikowo postawili zarzut, że Sąd H instancji stosując praw?materialne nie uwzględniał A tego stanu. I znowu w związku z tak ujętym zarzutem należy przypomnieć utrwalone w orzecznictwie Sądu Najwyższego stanowisko, że skarżący podejmując próbę wykazania, że konkretny przepis prawa materialnego został niewłaściwie zastosowany musi to uczynić w ramach stanu faktycznego ustalonego przez Sąd w zaskarżonym wyroku (por. np. wyrok z dnia 7 marca 1997 t. II CKN 18/97 OSNC 1997 z. 8, poz. 112; czy wyrok z dnia 26 czerwca 1997 I CKN 54/97 nie publ.).

Sąd II instancji przyjął za podstawę zaskarżonego wyroku i to ustalenie jest wiążące, że przedmiotem umowy kupna-sprzedaży była sieć telewizji kablowej z wyłączeniem stacji czołowej. Sama pozwana spółka przyznała, co podkreślono już przy rozważaniu zarzutów procesowych, że wobec tego, iż przedmiotem sprzedaży była tylko sieć bez stacji czołowej, demontażu stacji czołowej dokonał sam właściciel czyli spółka

Sąd U instancji rozważając występujący w sprawie stan faktyczny w świetle prawa materialnego, a mianowicie art. 49, 55¹ i 140 kc trafnie przyjął, że spółka ,,T^B’ mogłaby skutecznie zbyć sieć telewizji kablowej, gdyby zbywała przedsiębiorstwo. W świetle bowiem treści art. 55 kc w związku z art. 751 kc czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko co wchodzi w jego skład. Oczywiście strony mogą dokonać pewnych wyłączeń, jednakże wola stron ma swoje granice, których nie mogą przekroczyć.

Od zbycia przedsiębiorstwa jako całości, należy odróżnić zbycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa oraz zbycie poszczególnych składników mienia przedsiębiorstwa. Zbycie zorganizowanej części przedsiębiorstwa, może wchodzić w grę tylko wówczas, gdy owa część wykazuje odrębność w znaczeniu majątkowym i organizacyjnym i może być potraktowana jako oddzielne przedsiębiorstwo. Będąca przedmiotem zbycia sieć telewizji kablowej zamontowanej w budynkach należących do zasobów powódki i to bez stacji czołowej, nie mogła być traktowana jako oddzielne przedsiębiorstwo, a zatem nie mogła być przedmiotem zbycia.

Aby ocenić konsekwencje prawne związane ze zbyciem sieci telewizji kablowej bez stacji czołowej w zakresie stosunków prawno rzeczowych, należy sięgnąć do rozróżnienia rzeczy jako przedmiotowo samoistnych i ich części składowych, które są pozbawione cech samoistności, a tym samym nie mają odrębności prawnej.

Zgodnie z treścią art. 191 kc w razie połączenia rzeczy ruchomej z nieruchomością własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, jeżeli została ona połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową. Część składowa rzeczy w świetle treści art. 47 § 1 kc nie może być odrębnym przedmiotem własności, a tym samym samodzielnym przedmiotem czynności prawnej o skutku rzeczowym, chyba że przedmiot zostanie odłączony od rzeczy, której stanowił część składową, sam stanie się samoistną rzeczą. Zasadą jest, że prawo własności przedmiotu przyłączonego do rzeczy głównej przechodzi na zawsze na właściciela rzeczy głównej i nawet po odłączeniu części składowej pozostaje przy właścicielu rzeczy głównej. Od tej zasady, jak podkreśla się w piśmiennictwie prawniczym, mogą zachodzić dwojakiego rodzaju wyjątki. Pierwsze mogą wynikać z umowy stron, lecz wówczas tego rodzaju skutek odłączenia przedmiotu od rzeczy głównej może nastąpić tylko między stronami umowy. Druga grupa wyjątków wynika z przepisów przewidujących możliwość odzyskania własności połączonych rzeczy przez odłączenie np. art. 227 § 1 kc.

Sytuacja na tle tego rodzaju urządzeń, o których mowa w art. 49 kc jest jeszcze bardziej złożona. Urządzenia takie przez fakt połączenia z nieruchomością są częścią składową nieruchomości. Jednakże w sytuacji, gdy takie urządzenia zostają faktycznie połączone z przedsiębiorstwem tracą charakter części składowej gruntu i wchodzą w skład przedsiębiorstwa, stając się częścią składową przedsiębiorstwa (w znaczeniu przedmiotowym - art. 55¹ kc). Faktyczne odłączenie takich urządzeń od przedsiębiorstw (ale nie od nieruchomości) dokonane - jak w niniejszym przypadku, przez właściciela przedsiębiorstwa, który zresztą w umowie zobowiązał się, że w razie rezygnacji z eksploatacji i przekazywania programów w okresie 20 lat pozostawi zamontowane urządzenia i sieć telewizji kablowej powodowej spółdzielni -skutkują, że urządzenia te z uwagi na ich charakter - połączenie z nieruchomością - nie stają się samoistnymi rzeczami mającymi odrębność prawną, a odzyskują swój charakter, jako części składowej nieruchomości. Część składowa nieruchomości nie może być odrębnym przedmiotem własności, a tym samym przedmiotem przeniesienia własności.

W tym stanie rozstrzygnięcie uwzględniające te reguły - wynikające z powołanych przepisów - wbrew ogólnikowym zarzutom kasacji, należy uznać za prawidłowe.

Wobec powyższego kasacja, jako nie zawierająca usprawiedliwionych, , podlegała oddaleniu na mocy art. 393¹² k.p.c.