Wyrok z dnia 2023-12-05 sygn. IV SA/Wr 537/23

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Tomasz Świetlikowski, Sędziowie: Sędzia WSA Ewa Kamieniecka, Sędzia NSA Mirosława Rozbicka-Ostrowska (sprawozdawca), Protokolant: Referent Przemysław Pawłowski po rozpoznaniu w Wydziale IV na rozprawie w dniu 5 grudnia 2023 r. sprawy ze skargi P. P. na decyzję Prezesa Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 13 lipca 2023 r. nr PO-061-166/23 w przedmiocie odmowy udostępnienia informacji publicznej na wniosek z dnia 3 czerwca 2023 r. I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu I instancji; II. zasądza od Prezesa Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu na rzecz skarżącego P. P. kwotę 200 (słownie: dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Postępowanie w sprawie wszczęte zostało wnioskiem P. P. (dalej: wnioskodawca, skarżący) z dnia 3 czerwca 2023 r., nadesłanym drogą elektroniczną w formie korespondencji e-mail , adresowanym do Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu (dalej: organ I instancji), o udostępnienie informacji publicznej poprzez udostępnienie treści wyroku wraz z uzasadnieniem, który zapadł w sprawie N. B. (sprawa [...]) w 2020 r. Wnioskodawca wskazał też , potrzebuje wyroku do wykorzystania w celach naukowych.

Decyzją z dnia 13 czerwca 2023 r., nr A-061-144/23, wydaną z powołaniem się na przepisy art. 16 ust. 1 i 2 w zw. z art. 2 ust. 1, art. 5 ust. 2 zd. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 902, dalej: u.d.i.p.) oraz art. 104 i 107 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t. j. Dz. U. z 2023 r., poz. 775 ze zm., dalej: k.p.a.), organ I instancji odmówił udostępnienia wnioskowanej informacji publicznej.

W uzasadnieniu decyzji organ I instancji przyznał, że wnioskowana informacja ma charakter informacji publicznej, jednakże sprawa będąca przedmiotem wniosku dotyczy przestępstwa z art. 148 § 1 w zw. z art. 168 § 2 w zw. z art. 10 § 2 ówczesnego Kodeksu Karnego, a udostępnienie w szczególności uzasadnienia orzeczenia może naruszyć prawo pokrzywdzonej oraz jej rodziny do prywatności. Stwierdził dalej, że pomimo anonimizacji danych osobowych zawartych w orzeczeniu, rozpowszechnianie uzasadnienia zawierającego drastyczne okoliczności przedstawionych czynów i zdarzeń mogą narazić osoby pokrzywdzone na dalsze cierpienia. Natomiast zanonimizowana wersja wyroku z uzasadnieniem po usunięciu elementów drastycznych, według stanowiska Zastępcy Przewodniczącego III Wydziału Karnego Sądu Okręgowego we Wrocławiu, nie zachowa swojej czytelności. Organ I instancji powołał się przy tym na prawo do prywatności wynikające z art. 47 i 51 Konstytucji RP, które to przepisy nakładają na władze publiczne obowiązek ochrony chronionych prawem dóbr obywatela przed nieuzasadnioną ingerencją . W tym zakresie powołał się również na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 21 grudnia 2007 r., sygn. akt II SAB/Kr 92/07, CBOSA, w którym wskazano, że kwestia udostępnienia czy zakazu udostępnienia treści orzeczenia sądu będzie uzależniona od faktu czy jego udostępnianie podlega wyłączeniom wynikającym z ochrony prawa prywatności, tajemnicy przedsiębiorcy, tajemnic ustawowo chronionych i tym podobnych.

Wnioskodawca odwołał się od decyzji pierwszo-instancyjnej, wnosząc o jej uchylenie .Odwołujący się podniósł , że w sprawie należy wyważyć interesy obywatela-nauczyciela akademickiego i jego prawa do udostępnienia informacji publicznej oraz prawa do prywatności rodziny ofiary brutalnego przestępstwa. Jego zdaniem wnioskowaną informację należy udostępnić, gdyż art. 6 ust. 1 pkt 4 u.d.i.p. przesądza o tym, że treść orzeczeń sądów powszechnych stanowi informację publiczną. Istotne znaczenie dla sprawy ma fakt, że sprawa [...] stanowi jedno z największych niepowodzeń polskiego wymiaru sprawiedliwości. Odwołujący się wywodził ,że za zbrodnię [...] T. K. spędził niewinnie w więzieniu 18 lat. Polskie społeczeństwo powinno mieć pewność, że po dwudziestu latach do więzienia znowu nie trafiły przypadkowe osoby, lecz rzeczywiści sprawcy zbrodni, a ukrywanie wyroku w tej sprawie przed opinią publiczną nie służy budowaniu zaufania społeczeństwa do wymiaru sprawiedliwości. Według odwołującego się , pomimo niewątpliwego ogromu cierpień rodziny ofiary zbrodni [...], nie zwiększy ich wymiaru udostępnienie wnioskowanego wyroku po stosownej anonimizacji, w szczególności że szczegóły zbrodni i tak są publicznie dostępne.

Prezes Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu (dalej: organ II instancji, organ odwoławczy) decyzją z dnia 13 lipca 2023 r., nr PO-061-166/23 utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję organu I instancji. W motywach decyzji ostatecznej organ odwoławczy stwierdził, że choć bezsporne jest, że wniosek stanowi zapytanie o informację publiczną, to treść uzasadnienia, o które zwrócił się wnioskodawca, należy do kategorii spraw, do których - na podstawie treści art. 5 ust. 2 u.d.i.p. - dostęp został wyłączony z uwagi na dobro osobiste strony postępowania, która nie pełni funkcji publicznych lub mających związek z pełnieniem tych funkcji. Nie wskazano przy tym, aby strona postępowania zrezygnowała z przysługującego jej prawa do ochrony prywatności. Organ Ii instancji przypomniał, że Konstytucja RP zapewnia ochronę życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz zakazuje ujawniania informacji dotyczących osoby inaczej niż na podstawie ustawy (art. 47 i art. 51 ust. 1 Konstytucji RP). Zwrócił też uwagę na otwarty katalog dóbr osobistych pozostających niezależnie od ochrony przewidzianej innymi przepisami pod ochroną prawa cywilnego. Wskazał, że do prywatnej sfery życia zalicza się przede wszystkim zdarzenia i okoliczności tworzące sferę życia osobistego i rodzinnego, a szczególny charakter tej dziedziny życia człowieka uzasadnia udzielenie jej silnej ochrony prawnej. Z powyższych względów – mając na uwadze, że dostęp do informacji publicznej nie ma charakteru absolutnego i może podlegać ograniczeniom, o czym świadczą art. 61 ust. 3 Konstytucji RP oraz art. 5 ust. 2 u.d.i.p., wskazujący wprost na prywatność osoby fizycznej – organ odwoławczy stwierdził, że udostępnienie orzeczenia wraz z uzasadnieniem w sprawie medialnej, nawet jego zanonimizowanej treści, mogłoby naruszyć dobra osobiste pokrzywdzonych, wobec czego należało odmówić jego udostępnienia.

Decyzja ostateczna stała się przedmiotem skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, w której skarżący wniósł o uchylenie obu wydanych w sprawie decyzji oraz zasądzenie od organu na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych. Pod adresem zaskarżonej decyzji wyartykułował zarzut naruszenia art. 5 ust. 2 u.d.i.p., ponieważ udostępnienie wnioskowanych informacji po ich anonimizacji nie naruszy prywatności żadnej osoby fizycznej.

W uzasadnieniu skargi skarżący ponowił argumentację podniesioną w odwołaniu, wskazując że choć wyważenie interesów obywatela-nauczyciela akademickiego i jego prawa do udostępnienia informacji publicznej oraz prawa do prywatności rodziny ofiary jest trudne, to wnioskowaną informację należało udostępnić, a udostępnienie jej nie zwiększy ogromu cierpień rodziny ofiary zbrodni. Zdaniem skarżącego , odmowa udostępnienia wnioskowanej informacji publicznej może przy tym dziwić, w sytuacji, w której organ odwoławczy uznał za informację publiczną orzeczenie dotyczące apelacji w tej samej sprawie (sygn. akt II AKa 66/21), gdyż w uznanym za informację publiczną wyroku sądu II instancji znajduje się opis obrażeń zadanych ofierze zbrodni [...]. Ponadto skarżący zwrócił uwagę, że opis czynu stanowi tylko część uzasadnienia wyroku sądowego, zatem wątpliwe jest, że nawet całkowicie jego pominięcie w udostępnionej wersji orzeczenia spowodowałoby, że orzeczenia całkowicie utraci walor informacyjny. Uzasadnienie wyroku w sprawie karnej zawiera też bowiem z reguły omówienie dowodów przeprowadzonych w sprawie, ich ocenę przez Sąd, informację o wyrażeniu skruchy (bądź nie) przez sprawcę (sprawców), rozważania o kwalifikacji prawnej czynu, rozważenie okoliczności łagodzących i obciążających, odwołania do orzecznictwa i inne. A zatem trudno uznać, aby te elementy całkowicie utraciły wartość informacyjną z powodu nawet pełnego zamazania opisu czynu, którego sprawa dotyczy.

W odpowiedzi na skargę organ II instancji wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko i argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji. W odniesieniu do kwestii udostępnienia w trybie informacji publicznej orzeczenia w sprawie wydanego w apelacji, organ II instancji wskazał, że po jego zanonimizowaniu nie znalazł zapisów, które wymagałyby głębszej anonimizacji jego treści, a która - tak jak w przypadku orzeczenia wydanego przez sąd I instancji – mogłaby prowadzić do jego nieczytelności. Jednocześnie – powołując się ponownie na potrzebę ochrony życia prywatnego, rodzinnego, czci, dobrego imienia i dóbr osobistych uczestników postępowania – organ II instancji stwierdził, że ogólne wskazanie przez skarżącego we wniosku, że wyrok potrzebny jest mu w bliżej nieokreślonych celach naukowych, nie jest argumentem wystarczającym do udostępnienia orzeczenia, gdyż odmawiając udostępnienia wnioskowanej informacji publicznej organy miały na uwadze dobro członków społeczeństwa, którzy występują jako uczestnicy postępowania i wobec nich organy też są w obowiązku podjąć działania, które zbudują ich zaufanie do wymiaru sprawiedliwości, szczególnie po tragedii, która ich osobiście dotknęła.

Na rozprawie w dniu 5 grudnia 2023 r. skarżący dodatkowo podniósł ł, że z akt sprawy nie wynika, aby na sporny wyrok została nałożona klauzula tajności oraz oświadczył, że wniosek o udostępnienie informacji publicznej złożył za pośrednictwem strony internetowej zwykłym mailem, korzystając z formularza sądu. Dodał, że na etapie wnoszenia podania o udzielenie informacji publicznej nie posługiwał się podpisem elektronicznym, jak również nie został wezwany o jego podpisanie.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu zważył, co następuje:

Rozstrzygając w ramach kontroli sądowoadministracyjnej daną sprawę wojewódzki sąd administracyjny nie jest skrępowany wyartykułowanymi w skardze zarzutami i sformułowanymi w niej wnioskami , lecz ocenia legalność wydanej w tej sprawie decyzji administracyjnej w całokształcie okoliczności faktycznych i prawnych danej sprawy , o czym stanowi art.134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2023 r., poz. 1634), zwanej dalej: p.p.s.a.

Oceniając zatem wyłącznie pod takim kątem zaskarżoną decyzję Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu stwierdził ,że skarga zasługuje na uwzględnienie, aczkolwiek z innych względów niż w niej podniesionych, albowiem jest ona obarczoną wadą , wynikającą z naruszenia przepisów postępowania , skutkującą koniecznością wyeliminowania jej z obrotu prawnego.

Jak wynika z akt sprawy, przedmiotem skargi jest prawo do informacji publicznej udzielanej na zasadach i w trybie ustawy o dostępie do informacji publicznej .Powyższa ustawa w kompleksowy sposób reguluje procedurę dostępu do informacji publicznej, przewidując w art. 16 ust. 1, że odmowa udostępnienia informacji publicznej (...) przez organ władzy publicznej następuje w drodze decyzji . Przy czym jak stanowi dalej ust. 2 pkt 1 art.16 u.d.i.p. do tych decyzji stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego , z tym że odwołanie od decyzji rozpoznaje się w terminie 14 dni. Wykładnia powyższej regulacji prowadzi do wniosku, że pod pojęciem "stosowania przepisów k.p.a. do decyzji" nie należy rozumieć jedynie wymogu stosowania przepisów wprost odnoszących się do tej prawnej formy działania administracji publicznej (przykładowo art. 107 § 1 k.p.a.), ale także nakaz stosowania wszelkich przepisów regulujących procedurę, która kończy się wydaniem decyzji, a więc i obejmującą tryb postępowania określony w art. 64 k.p.a. oraz przepisów, które normują dalsze postępowanie w sprawie zakończonej wydaniem decyzji.

W tym miejscu wymaga też zaakcentowania ,że postępowanie w sprawie udzielenia informacji publicznej jest postępowaniem odformalizowanym i uproszczonym. Tym samym wniosek o udzielenie informacji publicznej może przybrać każdą formę, o ile wynika z niego w sposób jasny co jest jego przedmiotem. Z przepisów ustawy dostępowej nie wynika bowiem konieczność pełnego zidentyfikowania wnioskodawcy, a to z tego względu, że żądając udostępnienia informacji publicznej nie musi się on wykazać jakimkolwiek interesem prawnym lub faktycznym, aby informację taką otrzymać. Dlatego dopuszczalne jest złożenie wniosku za pośrednictwem poczty elektronicznej i to nawet w sytuacji, w której do autoryzacji tego zapytania nie zostanie użyty bezpieczny podpis elektroniczny. Brak bowiem autoryzowanego podpisu na wniosku o udostępnienie informacji publicznej nie stanowi jego braku formalnego (por. wyroki Naczelnego Sadu Administracyjnego z dnia: 16 marca 2009 r., sygn. akt I OSK 1277/08, 30 listopada 2012 r., sygn. akt I OSK 1991/12, 14 grudnia 2012 r., sygn. akt I OSK 1013/12, dostępne w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych - CBOSA).

Należy zatem przyjąć, że jeżeli organ (lub inny podmiot zobowiązany) dysponuje żądaną informacją publiczną i istnieje podstawa do jej udostępnienia, to w postępowaniu tym nie mają w ogóle zastosowania przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, ponieważ informacja publiczna jest wtedy po prostu udostępniana, co przybiera postać czynności materialno-technicznej. Dla wszczęcia takiego postępowania wystarczy nawet wniosek ustny, bądź złożony w innej niesformalizowanej formie, który nie musi być poparty żadnym uzasadnieniem ani wskazaniem interesu prawnego.

Natomiast inaczej przedstawia się sytuacja , gdy organ zamierza wydać trybie art. 16 ust. 1 u.d.i.p. decyzję o odmowie udostępnienia wnioskowanej informacji publicznej bądź też zamierza umorzyć postępowanie na podstawie art. 14 ust. 2 u.d.i.p. lub też wydać jakikolwiek inny akt administracyjny, który wiązałby się z ustaleniem podmiotu, od którego pochodzi wniosek. Wówczas podmiot zobowiązany winien - w trybie art. 64 § 2 k.p.a. - wymagać od podmiotu informacyjnie zainteresowanego usunięcia braków formalnych wniosku, w tym między innymi podpisu, jeśli podanie zostało wniesione drogą elektroniczną, bez bezpiecznego, weryfikowanego podpisu.

Spajając tę część rozważań stwierdzić należy ,że we wszystkich przypadkach , w których ma dojść do podjęcia przez organ aktu administracyjnego, w tym zwłaszcza kwalifikowanego, jakim jest decyzja administracyjna (odmowna oraz o umorzeniu postępowania), bezwzględnie wymagać należy własnoręcznego podpisu wnioskodawcy bądź podpisu elektronicznego na wniosku o udostępnienie informacji publicznej, a jego brak powinien być usuwany w postępowaniu naprawczym, regulowanym w art. 64 § 2 k.p.a.

Wypada w tym miejscu przypomnieć ,że stosownie do art. 63 § 3 k.p.a. podanie wniesione pisemnie albo ustnie do protokołu powinno być podpisane przez wnoszącego, a protokół ponadto przez pracownika, który go sporządził. Natomiast jeżeli podanie nie czyni zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach prawa, należy wezwać wnoszącego do usunięcia braków w terminie siedmiu dni z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków spowoduje pozostawienie podania bez rozpoznania (art. 64 § 2 K.p.a.). Z powyższego wynika, że wniosek o udzielenie informacji publicznej zawierający brak formalny (taki jak brak podpisu), który nie został uzupełniony w trybie art. 64 § 2 K.p.a., podlega pozostawieniu bez rozpoznania. W takim przypadku niedopuszczalne jest merytoryczne rozpoznanie wniosku obarczonego brakiem formalnym.

Innymi słowy , Kodeks postępowania administracyjnego ma zastosowanie do całego procesu wydawania decyzji, a więc także do kwestii usuwania braków formalnych wniosku o dostęp do informacji publicznej, o ile zobowiązany organ zmierza do wydania takiej decyzji. Tym samym podjęcie decyzji administracyjnej w sytuacji niepodpisania wniosku wykazuje cechy działania organu z urzędu ( por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 16 grudnia 2009 r., sygn. akt I OSK 1002/09, orzeczenie dostępne w CBOSA) .

Z taką sytuacją mamy do czynienia w badanej sprawie. W kontrolowanej sprawie nie ma sporu pomiędzy stronami co do tego, czy Prezes Sądu Okręgowego jest podmiotem zobowiązanym do udostępnienia informacji publicznej, ani też co do tego, czy żądana przez skarżącego informacja ma walor informacji publicznej , przedmiotowo podlegającej regulacjom ustawy o dostępie do informacji publicznej. Z materiału aktowego sprawy wynika, że postępowanie administracyjne w analizowanej sprawie zostało wszczęte wnioskiem skarżącego z dnia 3 czerwca 2023 r. o udostępnienie informacji publicznej, który wpłynął do Prezesa Sądu Okręgowego we Wrocławiu w dniu 5 czerwca 2023 r. za pośrednictwem poczty elektronicznej.

Z materiału aktowego analizowanej sprawy wynika , że przedmiotowy wniosek nie zawierał podpisu skarżącego. Ta okoliczność nie była też kwestionowana przez skarżącego , który w toku rozprawy przyznał ,że na etapie wnoszenia podania o udzielenie informacji publicznej nie posługiwał się podpisem elektronicznym, jak również nie został wezwany o jego podpisanie .Pomimo tego ,że przedmiotowy wniosek obarczony był brakiem formalnym w postaci braku podpisu , organ I instancji w sytuacji ewentualnego zamiaru wydania decyzji odmownej (co faktycznie miało miejsce w tej sprawie), nie wezwał - w trybie - art. 64 § 2 K.p.a.- wnioskodawcy , do jego podpisania w terminie 7 dni pod rygorem pozostawienia wniosku bez rozpoznania, tylko wydał w dniu 13 czerwca 2023 r. decyzję, którą utrzymał w mocy organ II instancji decyzją z dnia 13 lipca 2023 r.

W ocenie Sądu , wydanie decyzji przez oba organy orzekające w sprawie , w sytuacji braku podpisu pod wnioskiem o udzielenie informacji publicznej , stanowiło naruszenie przepisów art. 16 u.d.i.p. w zw. z art. 64 k.p.a.. W każdym bowiem przypadku gdy organ zamierza działać w trybie decyzji administracyjnej , wniosek o udostępnienie informacji publicznej musi spełniać wymogi formalne określone w procedurze administracyjnej (art. 63 k.p.a.).

Wobec tego z uwagi na dostrzeżone istotne uchybienie proceduralne, Sąd nie mógł merytorycznie rozpoznać sprawy ani też odnieść się do zarzutów zawartych w skardze. Merytoryczna ocena stanowiska organu możliwa będzie dopiero w drodze kontroli decyzji administracyjnej wydanej przez organ zgodnie z przepisami kodeksu postępowania administracyjnego.

Konkludując powyższe rozważania , stwierdzić należy ,że z powodu wskazanego wyżej uchybienia proceduralnego skarga przedstawia się jako zasadna , co obligowało Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu do je uwzględnienia , a w konsekwencji wyeliminowania z obrotu prawnego obu wydanych w sprawie decyzji na podstawie , na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p. p. s. a. . O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 200 p.p.s.a., na które złożył się uiszczony przez skarżącego wpis w kwocie 200 zł.

Konsekwencją niniejszego rozstrzygnięcia Sądu jest konieczność ponownego rozpatrzenia przez organ wniosku o udostępnienie informacji publicznej , z uwzględnieniem oceny prawnej i wskazań zawartych w uzasadnieniu wyroku, stosownie do treści art. 153 p.p.s.a.