Wyrok z dnia 2023-06-29 sygn. IV KK 227/23

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV KK 227/23

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 czerwca 2023 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SN Wiesław Kozielewicz (przewodniczący, sprawozdawca)
‎SSN Kazimierz Klugiewicz
‎SSN Andrzej Stępka

w sprawie L. H.

skazanej z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k.

po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 29 czerwca 2023 r.,

kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanej

od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku

z dnia 1 lutego 2022 r., sygn. akt VII Ka 658/21

utrzymującego w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Białymstoku

z dnia 25 maja 2021 r., sygn. akt III K 1070/20

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę L. H. przekazuje Sądowi Okręgowemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania.

UZASADNIENIE

L. H. została oskarżona o popełnienie trzech występków: z art. 286 § 1 k.k., z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 § 1 k.k. oraz z art. 286 § 1 k.k. (akt oskarżenia -k. 371-375).

Sąd Rejonowy w Białymstoku rozpoznał sprawę oskarżonej na rozprawie w dniach 28 stycznia 2021 r. i 18 maja 2021 r., po czym zamknął przewód sądowy i na zasadzie art. 411 § 1 k.p.k. odroczył wydanie wyroku do dnia 25 maja 2021 r. (protokoły rozprawy - k. 399-402, k.405-407). Na rozprawie w dniu 25 maja 2021 r., na którą nie stawiła się żadna ze stron procesu, Przewodniczący po sporządzeniu i podpisaniu skazującego wyroku odstąpił od jego ogłoszenia z uwagi na brak stron i publiczności (protokół ogłoszenia wyroku - k. 408).

Na wniosek obrońcy L. H. sporządzone zostało pisemne uzasadnienie wyroku. W złożonej następnie apelacji, obrońca L. H. zaskarżył wyrok w całości i podnosząc zarzuty obrazy przepisów prawa procesowego - art. 366 § 1 k.p.k. w zw. z art. 369 k.pk. w zw. z art. 170 § 1 pkt 5 k.pk. w zw. z art. 193 § 1 k.p.k. oraz zarzuty błędów w ustaleniach faktycznych, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie L. H. od popełnienia zarzucanego jej czynu (k. 421- 430).

Zarządzeniem Przewodniczącego III Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 1 lipca 2021 r., wniesiona przez obrońcę apelacja została przyjęta, a następnie w dniu 20 lipca 2021 r. przesłana wraz z aktami sprawy do Sądu Okręgowego w Białymstoku (k. 420, 435).

Sąd Okręgowy w Białymstoku po rozpoznaniu tej apelacji wyrokiem z dnia 1 lutego 2022 r., sygn. akt VIII Ka 658/21, utrzymał zaskarżony wyrok w mocy oraz zwolnił L. H. od ponoszenia kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze (k. 446).

Od wyroku tego obrońca L. H. złożył kasację, w której zarzucił naruszenia przepisów art. 7 k.p.k. w zw. z art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k., podnosząc nierzetelność przeprowadzonej kontroli odwoławczej w aspekcie rozpoznania podniesionych w apelacji zarzutów kwestionujących oddalenie wniosku dowodowego oraz poczynione ustalenia faktyczne. Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym (L 549-552). Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 11 stycznia 2023 r., sygn. akt IV KK 532/22, oddalił tę kasację jako oczywiście bezzasadną (k. 588).

Kasację od powyższego wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku na korzyść skazanej L. H. złożył Prokurator Generalny. Zaskarżając ten wyrok w całości. Zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa procesowego - art. 430 § 1 k.p.k. w zw. z art. 429 § 1 k.p.k., polegające na niezasadnym rozpoznaniu wniesionej przez obrońcę L. H. apelacji i utrzymaniu zaskarżonego wyroku Sądu I instancji w mocy, w sytuacji, gdy została ona wniesiona od wyroku, który nie został ogłoszony zgodnie z art. 418 § 1 k.p.k. w zw. z art. 100 § 1 k.p.k., a zatem nie istniał w sensie prawnym, co czyniło apelację niedopuszczalną wobec braku substratu zaskarżenia i nakazywało Sądowi odwoławczemu pozostawienie wniesionego środka odwoławczego bez rozpoznania. Podnosząc ten zarzut wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest oczywiście zasadna.

Bezspornym jest, że zasadniczym warunkiem dopuszczalności wniesienia środka odwoławczego jest istnienie substratu zaskarżenia, którym jest przedmiot rozstrzygnięcia. W niniejszej sprawie przedmiotem zaskarżenia zwykłym środkiem odwoławczym byłby wydany w dniu 25 maja 2021 r. wyrok Sądu Rejonowego w Białymstoku. Z regulacji zawartych w rozdziałach 11, 12 i 47 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego wynika, że proces wyrokowania składa się z kilku etapów. Należą do nich: narada, do której sąd przystępuje niezwłocznie po wysłuchaniu głosów końcowych (art. 408 k.p.k.), sporządzenie wyroku na piśmie i zawarcie w nim ściśle określonych elementów, co następuje niezwłocznie po ukończeniu głosowania, odbywającego się w czasie narady (art. 412 k.p.k. i art. 413 k.p.k.), podpisanie wyroku (art. 113 k.p.k.) oraz jego ogłoszenie, które ma miejsce po podpisaniu (art. 100 § 1 k.p.k. i art. 418 k.p.k.). Jeżeli chodzi o orzekanie na rozprawie, ustne ogłoszenie wyroku jest jednym z warunków związanych z obowiązywaniem orzeczenia, tj. jednym z aspektów jego funkcjonowania w porządku prawnym. Należy podkreślić, że wszystkie wyżej podane etapy procesu wyrokowania są równie doniosłe z punktu widzenia jego treści, a co za tym idzie, w sposób tak samo rygorystyczny powinny być przestrzegane regulacje dotyczące każdego z nich. Każdy z tych elementów procesu wyrokowania, jak słusznie wskazuje skarżący, ma charakter samodzielny i odgrywa istotną, a przy tym autonomiczną rolę w procesie powstawania wyroku. Co za tym idzie żaden z nich nie powinien być pominięty, a brak którejkolwiek z nich powoduje określone skutki procesowe. Brak narady i głosowania nad wyrokiem skutkuje naruszeniem odpowiednich norm procesowych - art. 408 k.p.k. i art. 109-111 k.p.k. i w tym aspekcie uchybienia te należy rozważać w kontekście względnej przyczyny odwoławczej. Z kolei niepodpisanie sporządzonego wyroku, jako uchybienie normie z art. 113 k.p.k., stanowi o zaistnieniu bezwzględnej przyczyny odwoławczej, o której mowa w art. 439 § 1 pkt 6 k.p.k.

Niezwykle doniosłą rangę ustawodawca nadał aktowi ogłoszenia wyroku. Zgodnie z art. 45 ust. 2 Konstytucji RP wyrok ogłaszany jest publicznie. Brak ogłoszenia wyroku lub równoważne z nim ogłoszenie wyroku w sposób nieprawidłowy stanowią najpoważniejsze naruszenia prawa, albowiem z ich prawidłową realizacją związany jest byt prawny takiego wyroku. Przy braku ogłoszenia, sporządzony i podpisany wyrok nie uzyskuje bowiem statusu wyroku w znaczeniu prawnym, jako, że nie został jeszcze wydany ( por. np. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 czerwca 1999 r., II AKo 113/99, KZS 2000/3, poz. 57, postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 19 stycznia 2010 r., sygn. akt I KZP 19/11, OSNKW 2012, z. 1, poz. 3, z dnia 9 marca 2022 r., sygn. akt I KZP 8/21, Lex nr 3322326).

Niewątpliwie, co wynika z treści art. 418 § 1 k.p.k., ogłoszenie wyroku polega na publicznym odczytaniu części dyspozytywnej wyroku. W niniejszej sprawie, w protokole ogłoszenia wyroku przez Sąd I instancji z dnia 25 maja 2021 r. odnotowano, iż po sporządzeniu i podpisaniu wyroku, z uwagi na brak stron i publiczności, odstąpiono od jego ogłoszenia. Powyższe wskazuje, że Sąd Rejonowy w Białymstoku skorzystał z instytucji uregulowanej w art. 100 § 1a k.pk., dopuszczając się tym samym rażącego naruszenia art. 100 § 1 k.p.k. i art. 418 § 1 k.p.k. które to przepisy podlegały bezwzględnemu zastosowaniu. Słusznie wskazuje Prokurator Generalny, że dla wyroku ogłaszanego na rozprawie przewidziana jest jedynie ustna forma jego ogłoszenia, natomiast uznanie wyroku za ogłoszony na podstawie art. 100 § 1a k.p.k., zastrzeżone jest jedynie dla orzeczenia wydanego na posiedzeniu jawnym. W zaistniałej sytuacji, oznacza to, że sporządzony i podpisany w dniu 25 maja 2021 r., po rozpoznaniu sprawy L. H. wyrok, wobec jego nieogłoszenia w sensie prawnym, nawet jeżeli zostanie włączony do akt sprawy, nie wywołuje skutków prawnych, w tym w szczególności nie uprawnia stron postępowania do wniesienia środka odwoławczego albo nadzwyczajnego środka zaskarżenia. W razie wniesienia takiego środka prezes sądu (przewodniczący wydziału, upoważniony sędzia) powinien odmówić jego przyjęcia, a w wypadku jego błędnego przyjęcia i przekazania akt sprawy sądowi odwoławczemu albo Sądowi Najwyższemu, sąd ten powinien pozostawić wniesiony środek zaskarżenia bez rozpoznania - wobec braku substratu zaskarżenia. Jednocześnie konsekwencją powyższego winno być ponowienie w całości przewodu sądowego (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 8 grudnia 2020 r., sygn. akt II KK 148/20, Lex nr 3089629, z dnia 15 kwietnia 2021 r., sygn. akt II KK 111/21, Lex nr 3226697, z dnia 9 marca 2022 r., sygn. akt I KZP 8/21, Lex nr 3322326). Co za tym idzie, w niniejszej sprawie powinnością Sądu Okręgowego w Białymstoku – działającego jako sąd odwoławczy, było pozostawienie apelacji wniesionej przez obrońcę L. Ho. bez rozpoznania - na podstawie art. 430 § 1 k.p.k. w zw. z art. 429 § 1 k.p.k. - jako niedopuszczalnej z mocy.

Bez wątpienia, wadliwe procedowanie Sądu Okręgowego w Białymstoku w niniejszej sprawie miało istotny wpływ na treść orzeczenia. Doprowadziło również, wobec utrzymania w mocy „wyroku” Sądu Rejonowego w Białymstoku, do niekorzystnego dla L. H. wszczęcia postępowania wykonawczego, pomimo niezakończenia - wobec niewydania wyroku - prowadzonego wobec niej postępowania przed Sądem I instancji.

Na marginesie należy zauważyć, że w toku postępowania wykonawczego, Sad Rejonowy w Białymstoku postanowieniem z dnia 28 marca 2023 r., sygn. akt III Ko 469/23, na podstawie art. 151 § 1 k.k.w., odroczył L. H. wykonanie orzeczonej w niniejszej sprawie kary roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności, na okres 6 miesięcy, tj. do dnia 28 września 2023 r. (k. 656).

Kierując się przedstawionymi motywami Sąd Najwyższy z mocy art. 537 § 2 k.p.k. i art. 535 § 5 k.p.k. rozstrzygnął jak w wyroku.