Ogłoszenie wyroku (art. 418 k.p.k.)

Niezwykle doniosłą rangę ustawodawca nadał aktowi ogłoszenia wyroku. Zgodnie z art. 45 ust. 2 Konstytucji RP wyrok ogłaszany jest publicznie. Brak ogłoszenia wyroku lub równoważne z nim ogłoszenie wyroku w sposób nieprawidłowy stanowią najpoważniejsze naruszenia prawa, albowiem z ich prawidłową realizacją związany jest byt prawny takiego wyroku. Przy braku ogłoszenia, sporządzony i podpisany wyrok nie uzyskuje bowiem statusu wyroku w znaczeniu prawnym, jako, że nie został jeszcze wydany ( por. np. postanowienie SA w Gdańsku z dnia 9 czerwca 1999 r., II AKo 113/99, postanowienia SN: z dnia 19 stycznia 2010 r., I KZP 19/11, z dnia 9 marca 2022 r., I KZP 8/21).

Niewątpliwie, co wynika z treści art. 418 § 1 k.p.k., ogłoszenie wyroku polega na publicznym odczytaniu części dyspozytywnej wyroku. 

Dla wyroku ogłaszanego na rozprawie przewidziana jest jedynie ustna forma jego ogłoszenia, natomiast uznanie wyroku za ogłoszony na podstawie art. 100 § 1a k.p.k., zastrzeżone jest jedynie dla orzeczenia wydanego na posiedzeniu jawnym. 

Sporządzony i podpisany po rozpoznaniu sprawy wyrok, wobec jego nieogłoszenia w sensie prawnym, nawet jeżeli zostanie włączony do akt sprawy, nie wywołuje skutków prawnych, w tym w szczególności nie uprawnia stron postępowania do wniesienia środka odwoławczego albo nadzwyczajnego środka zaskarżenia. W razie wniesienia takiego środka prezes sądu (przewodniczący wydziału, upoważniony sędzia) powinien odmówić jego przyjęcia, a w wypadku jego błędnego przyjęcia i przekazania akt sprawy sądowi odwoławczemu albo Sądowi Najwyższemu, sąd ten powinien pozostawić wniesiony środek zaskarżenia bez rozpoznania - wobec braku substratu zaskarżenia. Jednocześnie konsekwencją powyższego winno być ponowienie w całości przewodu sądowego (por. np. postanowienia SN: z dnia 8 grudnia 2020 r., II KK 148/20, z dnia 15 kwietnia 2021 r., II KK 111/21, z dnia 9 marca 2022 r., I KZP 8/21).

Wyrok SN z dnia 29 czerwca 2023 r., IV KK 227/23

Standard: 74232 (pełna treść orzeczenia)

Ogłoszenie wyroku wydanego na rozprawie ma charakter wyłącznie ustny, co wynika z art. 100 § 1 k.p.k., zaś art. 418 § 1 k.p.k. zasady tej nie zmienia, skoro wskazuje na publiczne ogłoszenie wyroku wydanego na rozprawie. Zasada ta ma charakter absolutny, a Kodeks postępowania karnego nie przewiduje od niej jakichkolwiek wyjątków. 

Ustność ogłoszenia należy rozumieć jako odczytanie treści zawartych w dokumencie zawierających rozstrzygnięcie o przedmiocie procesu karnego. W doktrynie wskazuje się, że pojęcie „ogłoszenia” wyroku należy rozumieć jako wypowiedzenie przez przewodniczącego składu orzekającego co najmniej sentencji wyroku.

Ogłoszenia tego nie może zastąpić jakakolwiek inna forma, nawet jeżeli przewidziana jest dla innych rozstrzygnięć lub dla innego forum rozstrzygania. Wyrok ogłoszony na rozprawie głównej (wobec którego zrealizowano czynność stanowiącą jeden z elementów kreujących wyrok w znaczeniu prawnym), to tylko taki wyrok, którego treść została ustnie ogłoszona na rozprawie (w całości albo w części – art. 418 § 1 i 1b § k.p.k.). 

Nieprawidłowe zastosowanie innych niż ustna form do ogłoszenia wyroku wydawanego na rozprawie oznacza, że do wydania takiego orzeczenia de iure nie doszło. Naruszenie art. 418 § 1 w zw. z art. 100 § 1 k.p.k. poprzez ich niezastosowanie i błędne zastosowanie art. 100 § 1a k.p.k. stanowi naruszenie przepisów prawa procesowego, które powoduje, iż nie dochodzi do wydania wyroku, pomimo uprzedniego odbycia narady, przeprowadzenia głosowania, sporządzenia dokumentu na piśmie i jego podpisania.

Czynność procesowa ogłoszenia wyroku wydanego na rozprawie na doniosłe prawnie skutki, jednak doniosłość ta nie jest wyłącznie związana z realizacją zasady jawności rozprawy, a ściślej jawności ogłoszenia wyroku, znajdującej swoje umocowanie w art. 45 ust. 2 Konstytucji RP. 

Ogłoszenie wyroku wydanego na rozprawie, niezależnie od związku z tą zasadą, stanowi procesowy element, etap warunkujący jego powstanie i istnienie w obrocie prawnym. Z żadnego przepisu nie wynika natomiast, by warunkiem skuteczności ogłoszenia wyroku był udział w tej czynności stron, czy też choćby obecność publiczności. 

Postanowienie SN z dnia 9 marca 2022 r., I KZP 8/21

Standard: 58896 (pełna treść orzeczenia)