Ogłaszanie orzeczeń

Z regulacji zawartych w rozdziałach 11, 12 i 47 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego wynika, że proces wyrokowania składa się z kilku etapów. Należą do nich: narada, do której sąd przystępuje niezwłocznie po wysłuchaniu głosów końcowych (art. 408 k.p.k.), sporządzenie wyroku na piśmie i zawarcie w nim ściśle określonych elementów, co następuje niezwłocznie po ukończeniu głosowania, odbywającego się w czasie narady (art. 412 k.p.k. i art. 413 k.p.k.), podpisanie wyroku (art. 113 k.p.k.) oraz jego ogłoszenie, które ma miejsce po podpisaniu (art. 100 § 1 k.p.k. i art. 418 k.p.k.).

Jeżeli chodzi o orzekanie na rozprawie, ustne ogłoszenie wyroku jest jednym z warunków związanych z obowiązywaniem orzeczenia, tj. jednym z aspektów jego funkcjonowania w porządku prawnym. Należy podkreślić, że wszystkie wyżej podane etapy procesu wyrokowania są równie doniosłe z punktu widzenia jego treści, a co za tym idzie, w sposób tak samo rygorystyczny powinny być przestrzegane regulacje dotyczące każdego z nich. Każdy z tych elementów procesu wyrokowania, jak słusznie wskazuje skarżący, ma charakter samodzielny i odgrywa istotną, a przy tym autonomiczną rolę w procesie powstawania wyroku. Co za tym idzie żaden z nich nie powinien być pominięty, a brak którejkolwiek z nich powoduje określone skutki procesowe.

Brak narady i głosowania nad wyrokiem skutkuje naruszeniem odpowiednich norm procesowych - art. 408 k.p.k. i art. 109-111 k.p.k. i w tym aspekcie uchybienia te należy rozważać w kontekście względnej przyczyny odwoławczej. Z kolei niepodpisanie sporządzonego wyroku, jako uchybienie normie z art. 113 k.p.k., stanowi o zaistnieniu bezwzględnej przyczyny odwoławczej, o której mowa w art. 439 § 1 pkt 6 k.p.k.

Wyrok SN z dnia 29 czerwca 2023 r., IV KK 227/23

Standard: 74224 (pełna treść orzeczenia)

Analiza treści art. 100 k.p.k. w perspektywie historycznej wskazuje, że przepis ten był wielokrotnie nowelizowany. Jednakże reguła przewidującą w art. 100 § 1 k.p.k. konieczność ustnego ogłoszenia wyroku wydanego na rozprawie nie uległa zmianie. Warto zauważyć, że dodany ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2019 r. poz. 1694) art. 100 § 1a k.p.k. stanowi, że orzeczenia lub zarządzenia wydane na posiedzeniu jawnym ogłasza się ustnie.

Wyjątkiem jest uznanie orzeczenia za ogłoszone w sytuacji, gdy na jego ogłoszenie nie stawił się nikt. Wyjątek ten zastrzeżono wyłącznie dla posiedzenia, nie można więc go rozciągać na wyroki wydawane na rozprawie

Poza kwestiami konstytucyjnymi nic nie stało na przeszkodzie, by prawodawca rozciągnął omawiany wyjątek także na sytuację, gdy na ogłoszenie wyroku na rozprawie nie stawił się nikt.

W postanowieniu Sądu Najwyższego w sprawie I KZP 19/11 wywiedziono, że warunkiem istnienia w obrocie prawnym wyroku, jako dokumentu procesowego, jest sporządzenie go na piśmie, a następnie publiczne ogłoszenie, przy czym stanowisko to wyrażone zostało w sytuacji, gdy orzeczenie nie zostało sporządzone na piśmie, a jego treść odczytano z ekranu komputera. Pogląd ten znalazł akceptację w piśmiennictwie.

Pogląd zachowuje swoją aktualność także w sytuacji, gdy po zamknięciu przewodu sądowego na rozprawie apelacyjnej, przeprowadzonej naradzie, sporządzeniu wyroku na piśmie i podpisaniu go przez członków składu orzekającego, nie został on ogłoszony ustnie i publicznie, tj. w sposób przewidziany w art. 100 § 1 k.p.k. w zw. z art. 418 k.p.k. Inaczej mówiąc, warunkiem istnienia w obrocie prawnym wyroku sądu odwoławczego, będącego efektem przeprowadzonej rozprawy apelacyjnej, jest sporządzenie go na piśmie, podpisanie go przez sędziów - członków składu orzekającego i publiczne, ustne ogłoszenie. Zaniechanie ogłoszenia podpisanego wyroku w sposób określony w art. 100 § 1 k.p.k., a w szczególności uznanie go za ogłoszony na podstawie art. 100 § 1a zd. drugie k.p.k. powoduje, że wniesienie kasacji jest niedopuszczalne z mocy prawa, ponieważ nie istnieje substrat zaskarżenia, nie ma prawomocnego wyroku sądu odwoławczego, kończącego postępowanie, jak wymaga tego przepis art. 519 k.p.k.

Postanowienie SN z dnia 8 grudnia 2020 r., II KK 148/20

Standard: 46886 (pełna treść orzeczenia)