Wyrok z dnia 2001-12-12 sygn. V CKN 437/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V CKN 437/00

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2001 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Iwona Koper

SSN Tadeusz Żyznowski

Protokolant Iwona Budzik

w sprawie z powództwa Zgromadzenia […] w W.

przeciwko Skarbowi Państwa – Wojewodzie […], Zespołowi Szkół Rolniczych w N., Staroście […] i Powiatowi […]

o przywrócenie własności nieruchomości,

po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 12 grudnia 2001 r.

na rozprawie

przy udziale Prokuratora Prokuratury Krajowej Jana Szewczyka

kasacji strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu

z dnia 18 listopada 1998 r., sygn. akt I ACa 830/98,

oddala kasację;

nie obciąża strony powodowej kosztami postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Polska Prowincja Zgromadzenia […] w W. w pozwie skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Wojewodę […], Kierownika Urzędu Rejonowego w […] i Zespół Szkół […] w N. wniosła o przywrócenie jej  własności upaństwowionej nieruchomości położonej w N. przy ulicy […], obejmującej działki oznaczone nr […]1, […]2, […]3, […]4 i […]5 o łącznej powierzchni 8,0531 ha. Roszczenie to było przedmiotem postępowania regulacyjnego prowadzonego przez Komisję Majątkową na podstawie ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 29, poz. 154 ze zm.). W postępowaniu tym Zespół Orzekający tej Komisji nie zdołał jednak uzgodnić stanowiska, wobec czego Prowincja wystąpiła zgodnie z art. 64 ust. 2 powołanej ustawy o rozstrzygnięcie sprawy na drodze sądowej.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd Wojewódzki w Opolu ustalił, że nieruchomość, której dotyczy powództwo, jest częścią większego kompleksu gruntów o powierzchni 112 ha, należącego przezd II wojną światową do Wschodnio-Niemieckiej Prowincji Zgromadzenia […]. Cały ten kompleks gruntów przeszedł na własność Skarbu Państwa na podstawie art. 2 ust. 1 lit. „c” dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich (Dz. U. Nr 13, poz. 87). Faktycznie użytkownikami jego byli polscy […], którym w lipcu 1948 r. Skarb Państwa przekazał cały ten kompleks gruntów w zarząd. Jednakże w następnych latach stan posiadania księży […] był przez władze systematycznie uszczuplany, tak że w 1952 r. pozostawiono im tylko niewielki fragment klasztoru i kościół. Od 1952 r. nieruchomość objęta sporem w niniejszej sprawie znajduje się w zarządzie państwowych jednostek szkolnictwa zawodowego. Obecnie funkcjonuje tam Zespół Szkół […].

Ustawa z dnia 23 czerwca 1971 r. o przejściu na osoby prawne Kościoła […] oraz innych kościołów i związków wyznaniowych własności niektórych nieruchomości położonych na Ziemiach Zachodnich i Północnych (Dz. U. Nr 16, poz. 156) pozwoliła na nabycie przez powoda własności części nieruchomości z dawnych dóbr pokościelnych. Decyzjami Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w […] - Wydział d/s Wyznań z dnia 18 lutego 1972 r. i z dnia 28 grudnia 1973 r. stwierdzono przejście na powoda własności działek nr […]6, , […]7, […]8, […]9, […]10, […]11, i […]12. Z kolei uchwała nr 231 Rady Ministrów z dnia 8 października 1973 r. w sprawie przekazania osobom prawnym Kościoła Rzymskokatolickiego oraz innych kościołów i związków wyznaniowych niektórych nieruchomości położonych na Ziemiach Zachodnich i Północnych (M. P. Nr 45, poz. 262) przekazała powodowi „Kościół i Klasztor”, położone w N. przy ulicy […]. W wykonaniu tej uchwały decyzją Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w […] -Wydział d/s wyznań z dnia 20 listopada 1973 r. przekazano powodowi działkę nr […], obejmującą część klasztoru.

Zdaniem Sądu Wojewódzkiego przekazanie na podstawie wymienionych wyżej decyzji administracyjnych tylko części należnej powodowi nieruchomości stanowi przykład niedopuszczalnej uznaniowości w działaniach władzy państwowej w stosunku do kościoła, związków wyznaniowych i obywateli i nie może być tolerowane w demokratycznym państwie prawnym. Dlatego też Sąd ten uznał, że powodowi, na podstawie art. 64 ust. 2 w związku z art. 63 § 1 i art. 61 ust. 2 pkt 1 oraz art. 20 i 39 ustawy, należy przekazać własność nieruchomości, której dotyczy żądanie pozwu i wyrokiem z dnia 4 marca 1997 r. orzekł to przekazanie.

Rozpoznając sprawę na skutek apelacji pozwanego od wymienionego wyroku Sąd Apelacyjny we Wrocławiu uznał, że zakres kognicji sądu powszechnego określony w art. 64 ust. 2 ustawy ogranicza się tylko do orzekania o przywróceniu prawa własności nieruchomości lub przyznania jego ekwiwalentu w postaci nieruchomości zamiennej czy odszkodowania pieniężnego (art. 61 ust. 1 ustawy). Polskim […], którzy nie są następcami prawnymi Wschodnio-Niemieckiej Prowincji Zgromadzenia […], nie można jednakże „przywrócić” własności nieruchomości, która do nich nie należała (art. 61 ust. 1 ustawy). Zakres kognicji sądu powszechnego nie obejmuje natomiast regulacji przewidzianej w art. 61 ust. 2 w postaci „przekazania własności nieruchomości lub ich części”. Oceniając, że w tej sytuacji powództwo uwzględnione zostało bezpodstawnie, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 2 lipca 1997 r. zmienił wyrok sądu pierwszej instancji i oddalił powództwo.

Sąd Najwyższy, na skutek kasacji powoda od ostatnio wymienionego wyroku, wyrokiem z dnia 13 maja 1998 r. uchylił ten wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu we Wrocławiu. O uwzględnieniu kasacji zadecydowała wykładnia przepisów ustawy dokonana przez Sąd Najwyższy. Sąd ten mianowicie uznał, że – wbrew zapatrywaniu Sądu Apelacyjnego, które legło u podłoża wydanego przezeń wyroku – kognicją sądu powszechnego określoną w art. 64 ust. 2 ustawy objęte jest nie tylko orzekanie na podstawie art. 61 ust. 1 ustawy, ale i orzekanie na podstawie art. 61 ust. 2 ustawy, tj. orzekanie o „przekazaniu” kościelnej osobie prawnej własności nieruchomości lub ich części. Oceniając jako nietrafne zawarte w kasacji zarzuty naruszenia przepisów art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1971 r. o przejściu na osoby prawne Kościoła Rzymskokatolickiego oraz innych kościołów i związków wyznaniowych własności niektórych nieruchomości położonych na Ziemiach Zachodnich i Północnych oraz stanowiącej wykonanie tej ustawy uchwały nr 231 Rady Ministrów z dnia 8 października 1973 r., Sąd Najwyższy zauważył, że gdyby podzielić stanowisko powoda, iż stał się on właścicielem spornej nieruchomości na mocy decyzji administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów prawnych, to roszczenie dochodzone w niniejszej sprawie byłoby bezprzedmiotowe; właściciel, który nie utracił prawa własności, nie może bowiem żądać uwłaszczenia, ale co najwyżej windykacji przedmiotu własności, lub jego ochrony negatoryjnej. Poza tym Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na wątpliwość co do tego, czy uchwała nr 231 Rady Ministrów z dnia 8 października 1973 r. została wykonana w całości i że gdyby okazało się, że wydana w wykonaniu tej uchwały decyzja administracyjna z dnia 20 listopada 1973 r. stanowiła tylko częściową jej realizację, to że niewykluczone jest, iż powinna zostać wydana decyzja rozstrzygająca o realizacji całej uchwały i że w związku z tym celowym może być zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 2 k.p.c. w związku z pkt 3 (błędnie wskazanym jako ust. 4) § 1 tego artykułu, do czasu ustalenia na drodze postępowania administracyjnego zasięgu nadania własności powodowi na podstawie wspomnianej uchwały.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Apelacyjny we Wrocławiu dodatkowo ustalił, że:

- powód jeszcze w 1952 r. swoje potrzeby w sferze religijnej i organizacyjnej ograniczył do części klasztoru usytuowanej na działce nr […] i podtrzymał to w postępowaniu administracyjnym zakończonym decyzją z dnia 20 listopada 1973 r., od której – mimo pouczenia – nie wniósł odwołania;

- w dniu 10 maja 1973 r. powód zbył odpłatnie na rzecz Skarbu Państwa działki nr […]7 i […]8, objęte decyzją administracyjną z dnia 18 lutego 1972 r., a w dniu 21 marca 1991 r. darował Domowi Zakonnemu […] w N. działki nr […][…]11 i […]6, także objęte decyzją administracyjną z dnia 18 lutego 1972 r.;

- w dniu 2 czerwca 1993 r. Skarb Państwa przekazał powodowi nieodpłatnie nieruchomość rolną o powierzchni 5,3163 ha, położoną w N.;

- Zgromadzenie Zakonne powoda, liczące około 300 członków, poza nieruchomościami na terenie N. posiada inne jeszcze nieruchomości na terenie kraju;

- w chwili obecnej i w nie dającej się bliżej określić perspektywie czasowej nie ma żadnych możliwości przeniesienia gdzie indziej funkcjonującego w budynkach poklasztornych Zespołu Szkół […], w którym pobiera naukę około 2.000 uczniów;

- roszczenie powoda spotkało się ze zdecydowanie negatywnym stanowiskiem społeczeństwa miasta N.

Sąd Apelacyjny oceniając uchwałę nr 231 Rady Ministrów z dnia 8 października 1973 r. uznał, że nie miała ona charakteru prawotwórczego; wymienienie w jej załączniku określonego mienia nie rodziło skutku w postaci przekazania go kościelnej osobie prawnej. Natomiast wydana w wykonaniu powołanej uchwały decyzja administracyjna z dnia 20 listopada 1973 r. stanowi jej wykonanie w całości, ma charakter prawnokształtujący i jest ostateczna w rozumieniu art. 16 § 1 k.p.a. W sytuacji, gdy nie toczy się postępowanie administracyjne związane z wydaniem tejże decyzji, pozwany nie widzi żadnej przyczyny do jego wszczęcia a powód oświadczył, że ewentualny wniosek o wszczęcie takiego postępowania rozważać będzie po zakończeniu postępowania w niniejszej sprawie, Sąd Apelacyjny nie znalazł podstawy do zawieszenia postępowania.

Rozpoznając powództwo w świetle art. 61 ust. 2 pkt 1 w związku z art. 20 i 39 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej Sąd Apelacyjny przyjął za prawdziwe twierdzenia powoda co do deklarowanych przez niego celów wykorzystania nieruchomości po przekazaniu mu jej własności i stwierdził, że powód wykazał istnienie przesłanek przewidzianych w powołanym przepisie, co jednakże nie oznacza zasadności powództwa. Rozstrzygnięcie sprawy wymagało mianowicie rozważenia interesu obu stron i interesu społecznego. Mając na względzie ustalenia poczynione w sprawie Sąd Apelacyjny uznał, że wobec zderzenia między sprzecznymi interesami stron, interes społeczny nie pozwala na pozbawienie Skarbu Państwa własności nieruchomości będącej przedmiotem żądania pozwu i przekazania jej pozwanemu. Konsekwencją tego stanowiska jest wyrok tego Sądu z dnia 18 listopada 1998 r., zmieniający wyrok sądu pierwszej instancji i oddalający powództwo.

Ostatnio wymieniony wyrok powód zaskarżył kasacją. Jako podstawy kasacji przytoczone zostały: 1) rażące naruszenie art. 64 ust. 2 w związku z art. 63 § 1, art. 61 ust. 2 pkt 1 i art. 20 i 39 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1971 r. . o przejściu na osoby prawne Kościoła Rzymskokatolickiego oraz innych kościołów i związków wyznaniowych własności niektórych nieruchomości położonych na Ziemiach Zachodnich i Północnych w powiązaniu z uchwałą nr 231 Rady Ministrów z dnia 8 października 1973 r. i dołączonym do niej wykazem nieruchomości państwowych „przez nieuwzględnienie faktu przekazania stronie powodowej na własność klasztoru w całości, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa” i 2) rażące naruszenie przepisów postępowania, a w szczególności art. 393¹⁷ i art. 393¹⁹ w związku z art. 386 § 6 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie wiążącej mocy oceny prawnej i wskazań Sądu Najwyższego, wyrażonych w wyroku z dnia 13 maja 1998 r., co miało bezpośredni i istotny wpływ na wydanie orzeczenia o oddaleniu powództwa. Wnioskiem kasacji jest wniosek o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W związku ze zmianami, które wystąpiły w zakresie reprezentacji Skarbu Państwa i zmianami własnościowymi, Sąd Najwyższy rozpoznał sprawę z udziałem Starosty […] oraz Powiatu […].

Wszystkie podmioty występujące po stronie pozwanej oraz biorący udział w sprawie Prokurator wnieśli o oddalenie kasacji.

Rozpoznając kasację stosownie do art. 5 ust. 2 ustawy z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 48, poz. 554) na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego w brzmieniu obowiązującym przed ich zmianą dokonaną wymienioną ustawą, Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

1. Z uzasadnienia rozpoznawanej kasacji trudno dociec w czym skarżący upatruje naruszenie („rażące”) przez Sąd Apelacyjny wymienionych w niej przepisów postępowania.

Zawarta w art. 393¹⁷ k.p.c. samodzielna regulacja zakresu mocy wiążącej orzeczenia Sądu Najwyższego wydanego w wyniku rozpoznania kasacji, wyłącza zastosowanie do tego orzeczenia – na podstawie art. 393¹⁹ k.p.c. – art. 386 § 6 k.p.c., dotyczącego wiążącej mocy orzeczenia sądu drugiej instancji. Stosownie do art. 393¹⁷ k.p.c. wiążąca moc orzeczenia Sądu Najwyższego ogranicza się tylko do wykładni prawa dokonanej przez Sąd Najwyższy. Nie obejmuje ona – inaczej niż stanowi to art. 386 § 6 k.p.c. odnośnie wyroku sądu drugiej instancji – wskazań co do dalszego postępowania. Oznacza to, że zamieszczanie takich wskazań nie należy do kompetencji Sądu Najwyższego jako sądu kasacyjnego, a jeżeli wskazania takie zostaną zamieszczone w wyroku Sądu Najwyższego to nie wiążą sądu, któremu sprawa została przekazana.

Uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1998 r. zawiera wykładnię prawa co do jednej kwestii, mianowicie co do tego, że kognicją sądu powszechnego określoną w art. 64 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej objęte jest nie tylko orzekanie na podstawie art. 61 ust. 1 tej ustawy, ale i orzekanie na podstawie art. 61 ust. 2 ustawy, tj. orzekanie o „przekazaniu” kościelnej osobie prawnej własności nieruchomości lub ich części. Rozpoznając sprawę ponownie Sąd Apelacyjny pogląd ten w pełni uwzględnił i ocenił zasadność powództwa w świetle art. 61 ust. 2 pkt 1 powołanej ustawy.

Nie jest natomiast wykładnią prawa w rozumieniu art. 393¹⁷ k.p.c. wyrażona w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego wątpliwość co do tego, czy uchwała nr 231 Rady Ministrów z dnia 8 października 1973 r. została wykonana w całości i sugestia, że gdyby okazało się, że wydana w wykonaniu wymienionej uchwały decyzja administracyjna z dnia 20 listopada 1973 r. stanowiła tylko częściową realizację uchwały, to że niewykluczone jest, iż powinna zostać wydana decyzja rozstrzygająca o realizacji całej uchwały i że w związku z tym celowym może być zawieszenie postępowania. Tą sugestią co do dalszego postępowania - zgodnie z tym co powiedziano wyżej - Sąd Apelacyjny nie był związany. Sąd ten ponownie rozpoznając sprawę wziął ją jednakże pod uwagę i poczynił odpowiednie ustalenia wyjaśniające wątpliwość wskazaną przez Sąd Najwyższy i w związku z tymi ustaleniami, ich oceną prawną oraz stanowiskiem stron, a w szczególności stanowiskiem powoda co do wszczęcia postępowania administracyjnego, w wyniku którego mogłaby zostać wydana decyzja mająca wpływ na wynik sprawy, zasadnie nie zawiesił postępowania.

2. Zarzucając naruszenie („rażące”) wymienionych w kasacji przepisów prawa materialnego skarżący nie wskazał, czy naruszenie to upatruje w błędnej wykładni tych przepisów, czy w niewłaściwym ich zastosowaniu (art. 393¹ pkt 1 k.p.c.). Wobec tego, że według kasacji naruszenie to jest wynikiem „nieuwzględnienia faktu przekazania stronie powodowej na własność klasztoru w całości”, należało uznać, że skarżący zarzuca zastosowanie przepisów, których hipoteza nie odpowiada ustalonemu stanowi faktycznemu (tzw. błąd w subsumpcji).

Omawiany zarzut zakłada istnienie faktu w postaci „przekazania stronie powodowej na własność klasztoru w całości”. Według ustaleń stanowiących podstawę wydania zaskarżonego wyroku, które są wiążące w postępowaniu kasacyjnym, fakt taki nie miał jednakże miejsca. Sąd Apelacyjny ustalił mianowicie, że uchwała nr 231 Rady Ministrów z dnia 8 października 1973 r. nie miała charakteru prawotwórczego i wymienienie w jej załączniku określonego mienia nie rodziło skutku w postaci przekazania go kościelnej osobie prawnej; powód stał się jedynie właścicielem działek przekazanych mu decyzjami administracyjnymi z 1972 i 1973 r.

Gdyby przyjąć, że skarżący zarzucił naruszenie wymienionej uchwała nr 231 Rady Ministrów z dnia 8 października 1973 r. przez błędną jej wykładnię, to zarzutu tego niczym nie uzasadnił. Nie daje on podstawy do podważenia niewadliwego uznania przez Sąd Apelacyjny charakteru uchwały i jej skutków prawnych.

W tym miejscu należy – po raz kolejny w sprawie – zwrócić uwagę, na brak konsekwencji powoda w głoszonych przez niego twierdzeniach i stawianych zarzutach. Przyjęcie bowiem, że – jak twierdzi powód – uchwałą nr 231 Rady Ministrów z dnia 8 października 1973 r. przekazana mu już została „cała” nieruchomość, to wszczęte przez niego postępowanie w niniejszej sprawie „o przywrócenie prawa własności” byłoby bezprzedmiotowe i żądanie zgłoszone w pozwie już tylko z tego względu nie podlegałoby uwzględnieniu, a kasacja podlegałaby oddaleniu. Z żądania „przywrócenia prawa własności”, które powód podtrzymuje (co należy wnosić z faktu zaskarżenia przez niego wyroku oddalającego powództwo zawierające to żądanie), wynika jednakże, że powód przyznaje, że prawo własności mu nie przysługuje, bo w przeciwnym razie żądanie to nie miałoby sensu.

3. W uzasadnieniu kasacji skarżący zarzucił, że przy rozważaniu interesów stron Sąd Apelacyjny pominął fakt, iż nieruchomość będąca przedmiotem sporu wchodzi w skład kompleksu zabudowań klasztornych, należących od momentu ich powstania w 1892 r. do Zakonu Księży […] i że zabudowania te zostały przez to Zgromadzenie wzniesione oraz że Sad Apelacyjny nie uwzględnił w dostatecznym stopniu interesu społecznego w związku z tym, że Księża […] sporne obiekty zamierzają wykorzystać do realizacji nie tylko celów religijnych, ale też o charakterze opiekuńczym i szkolno-wychowawczym. Zarzut ten nie został powiązany z żadną z przytoczonych w kasacji jej podstawą. Ponieważ podstawa kasacji dotycząca naruszenia prawa materialnego obejmuje naruszenie art. 61 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, wymieniony zarzut Sąd Najwyższy potraktował jako zarzut naruszenia powołanego przepisu przez błędną jego wykładnię w zakresie objętym treścią tego zarzutu, w wyniku której Sąd Apelacyjny uznał, iż nie stanowi on podstawy uwzględnienia powództwa.

Na aprobatę zasługuje stanowisko Sądu Apelacyjnego uznające, że zastosowanie art. 61 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej wymaga rozważenia interesu stron i interesu społecznego. Poglądu tego skarżący zresztą nie kwestionuje. Jego zarzut pominięcia względnie niedostatecznego rozważenie wszystkich okoliczności mających istotne znaczenie dla oceny interesów stron i interesu społecznego nie jest zasadny. Sąd Apelacyjny przyjął za prawdziwe twierdzenia powoda co do deklarowanych przez niego celów wykorzystania nieruchomości po przekazaniu mu jej własności. Trzeba dodać, że są to cele zasługujące na społeczną aprobatę. Oczywiście, nie bez znaczenia jest i to, że na nieruchomości, o przekazanie własności której ubiega się powód, znajdują się zabudowania klasztorne wzniesione przez Kościół, którego osobą prawną jest powód i że nieruchomość ta należała do tego Kościoła. Ale jednocześnie zwrócić należy uwagę, że dla oceny sytuacji powoda istotny jest jego stan majątkowy widziany całościowo, z uwzględnieniem podejmowanych przez niego czynności polegających na odpłatnym oraz nieodpłatnym zbyciu nieruchomości, które uprzednio zostały mu przekazane. Sąd Apelacyjny słusznie przyjął, i okoliczności tej trafnie przypisał doniosłość prawną, że konsekwencją przekazania powodowi nieruchomości byłoby pozbawienie możliwości funkcjonowania Zespołu Szkół Rolniczych, w którym naukę pobiera około 2.000 uczniów. Ocena tych wszystkich zachodzących w sprawie okoliczności przy wyważeniu interesów obu stron procesu i widzianego obiektywnie interesu społecznego, którego realizację deklarują przecież obie strony, prowadzi do wniosku, który wyraża zaskarżony wyrok.

Uznając z przytoczonych względów, że kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw, należało ją stosownie do art. 393¹² k.p.c. oddalić.

Ze względu na szczególne okoliczności sprawy Sąd Najwyższy nie obciążył powoda kosztami postępowania kasacyjnego (art. 102 k.p.c.)