Wyrok z dnia 2009-09-02 sygn. II PK 206/08

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II PK 206/08

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 2 września 2009 r.

Przewodniczący: Sędzia SN Jerzy Kuźniar.

Sędziowie SN: Bogusław Cudowski (sprawozdawca), Zbigniew Hajn.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa T. K. przeciwko Przedsiębiorstwu P. S.A. o odszkodowanie z umowy o zakazie konkurencji, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 2 września 2009 r., skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 17 stycznia 2008 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego Sądowi Apelacyjnemu.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 28 września 2007 r. zasądził od pozwanego Przedsiębiorstwa "P." S.A. na rzecz powoda T.K. odszkodowanie z tytułu umowy o zakazie konkurencji w 10 ratach: jedna rata w kwocie 14.27,43 zł oraz 9 rat po 14.727,43 zł każda z nich, z ustawowymi odsetkami, umorzył postępowanie w zakresie roszczenia o uznanie za bezskuteczne oświadczenia o rozwiązaniu umowy o zakazie konkurencji, a w pozostałej części powództwo oddalił.

Sąd podniósł, że T.K. wniósł o uznanie za bezskuteczne oświadczenia Przedsiębiorstwa "P." S.A. - o rozwiązaniu umowy o zakazie konkurencji lub o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kwoty 120.000 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu. W uzasadnieniu swego żądania powód wskazał, iż w okresie zatrudnienia w pozwanej Spółce, w dniu 18 sierpnia 2003 r. strony zawarły umowę o zakazie konkurencji, na mocy której powód zobowiązany został do powstrzymywania się od działalności konkurencyjnej po ustaniu stosunku pracy. Zawarcie przedmiotowej umowy pracodawca uzasadnił faktem, iż powód zajmujący stanowisko Dyrektora miał dostęp do wszystkich ważnych informacji, w tym stanowiących tajemnicę pracodawcy, których ujawnienie mogłoby narazić go na szkodę. Z uwagi na szczególna pozycję pozwanej Spółki na rynku polskim o charakterze strategicznym dla interesów Państwa Polskiego, w ocenie powoda, zawarcie umowy o zakazie konkurencji było uzasadnione i konieczne. W § 4 ust. 2 umowy, strony przewidziały możliwość jej rozwiązania pod warunkiem, iż ustaną przyczyny uzasadniające istnienie zakazu konkurencji.

W dniu 22 września 2006 r. powód otrzymał od pozwanego pracodawcy na piśmie zawiadomienie o ustaniu przyczyn uzasadniających zakaz konkurencji. W zawiadomieniu wskazano, iż ustanie przyczyn uzasadniających zakaz konkurencji wynika z działań restrukturyzacyjnych podjętych przez "P." S.A., a niniejsze zawiadomienie - stosownie do § 4 umowy o zakazie konkurencji - skutkuje wygaśnięciem umowy.

Zdaniem Sądu Okręgowego, zawarta między stronami umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, znajdowała swe merytoryczne uzasadnienie, albowiem powód miał dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pozwanego na szkodę. Powód jako pracownik zajmujący stanowisko początkowo pełnomocnika zarządu ds. bezpieczeństwa, następnie dyrektora ds. administracji, zarządzający działem organizacji, działem administracyjno-gospodarczym, jednostkami straży pożarnej, działem bezpieczeństwa technicznego i ochrony środowiska, służbą ochrony oraz uczestniczący w posiedzeniach zarządu spółki, na których m.in. sporządzano projekty umów z kontrahentami, uzgadniano warunki tych umów, omawiano strategię negocjacyjną przedsiębiorstwa, jej kierunki, a także sposób i warunki bezpiecznego przysłania paliw, niewątpliwie posiadał wiedzę na temat istotnych zagadnień dotyczących w szczególności działalności handlowej Spółki, jej kontrahentów i organizacji pracy.

W ocenie sądu powód miał bez wątpienia dostęp do szczególnie ważnych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa. Tymczasem pozwany nie przedstawił jednoznacznych dowodów pozwalających na uznanie, iż powód nie miał wglądu do takich informacji, których ujawnienie narażałoby pracodawcę na szkodę.

Niezależnie jednak od ustalenia, czy pozwany pracodawca zawierając umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy zasadnie przyjął, iż powód miał lub dostęp do szczególnie ważnych informacji zdaniem Sądu Okręgowego oświadczenie pozwanego pracodawcy w przedmiocie rozwiązania umowy o zakazie konkurencji nie mogło wywołać swego zamierzonego rozwiązującego skutku, tym bardziej "niweczącego zobowiązanie" do wypłaty powodowi umówionego odszkodowania z tytułu zawartej umowy o zakazie konkurencji.

U podstaw tego poglądu spoczywa ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego stanowisko, iż błąd pracodawcy co do tego, że pracownik miał dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę, co uzasadniało zawarcie umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, nie stanowi podstawy do uchylenia się od skutków prawnych umowy, ani do jednostronnego jej rozwiązania przez pracodawcę (wyrok Sądu Najwyższego z 13 kwietnia 2005 r., II PK 258/04, OSNP z 2005 r. Nr 22, poz. 356).

Sąd Okręgowy podkreślił ponadto, iż samo ustanie zakazu konkurencji nie przesądza o automatycznym ustaniu skutków prawnych klauzuli konkurencyjnej (jako umowy wzajemnej) w zakresie obowiązku zapłaty przez pracodawcę umówionego odszkodowania pracownikowi. Niewykonanie zobowiązania przez jedną ze stron nie może bowiem prowadzić do wygaśnięcia zobowiązania w ogóle (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2000 r., I PKN 731/99, OSNAPiUS 2002 r. Nr 2, poz. 41). Były pracodawca nie może zatem zwolnić się z obowiązku zapłaty odszkodowania twierdząc, iż byłego pracownika przestał obowiązywać zakaz konkurencji.

Sąd Okręgowy zaznaczył też, że strony nie uzgodniły w umowie o zakazie konkurencji innych niż ustawowa przyczyna ustania zakazu konkurencji. Z treści postanowienia § 4 umowy o zakazie konkurencji zawartej między stronami w dniu 18 sierpnia 2003 r. wynika bowiem, iż "zakaz konkurencji przestanie obowiązywać przed upływem terminu, o którym mowa § 1 umowy tylko w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz. W takim przypadku pracodawca pisemnie powiadomi pracownika o ustaniu przyczyn uzasadniających zakaz konkurencji i umowa wygasa".

Z przytoczonego postanowienia wynika również, iż strony nie wprowadziły okoliczności (zastrzeżeń umownych), które pozwoliłyby na uwolnienie się pracodawcy od obowiązku wypłaty odszkodowania, w sytuacji, gdy zawarty w klauzuli konkurencyjnej zakaz utracił znaczenie, takich jak chociażby umowne prawo odstąpienia, możliwość wypowiedzenia klauzuli konkurencyjnej lub zobowiązania się pracodawcy wypłaty odszkodowania pod pewnymi warunkami. Oznacza to, iż nie wystąpiły - podlegające ocenie sądowej - przesłanki uchylenia się pracodawcy od obowiązku zapłaty odszkodowania.

Konkludując Sąd Okręgowy przyjął, że jednostronne oświadczeni pozwanego pracodawcy o rozwiązaniu zawartej pomiędzy stronami umowy i zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie odniosło swego celu i tym samym nie zwalniało pozwanego pracodawcy od obowiązku wypłaty odszkodowania w okresie i wysokości wskazanej w umowie o zakazie prowadzenia działalności konkurencyjnej.

Wyrokiem z dnia 17 stycznia 2008 r. Sąd Apelacyjny, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację pozwanego Przedsiębiorstwa "P." S.A.

W odniesieniu do oświadczenia pracodawcy o ustaniu przyczyn uzasadniających zakaz konkurencji sąd stwierdził, że czynność ta, sama przez się, nie spowodowała wygaśnięcia umowy o zakazie konkurencji.

Sąd Apelacyjny przyznał, że zamieszczenie w umowie tego rodzaju warunku rozwiązującego w postaci ustania przyczyny uzasadniającej zakaz konkurencji nie jest zabronione, bo nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego z 12 listopada 2001 r. I PK 398/03 OSNP z 2005 r. Nr 1, poz. 5), ale strony takiej umowy powinny uzgodnić, jakie to przyczyny będą stanowić o rozwiązaniu tej umowy przed upływem terminu, na jaki zostaje zawarta, czyli określić umownie przesłanki rozwiązania tej umowy, które można by skontrolować pod względem prawnym.

Umowa o zakazie konkurencji zawarta między stronami nie precyzuje przyczyn, których ustanie spowoduje możliwość rozwiązania przez pracodawcę tej umowy, tylko posługuje się pojęciem ustawowym zawartym w art. 101 § 2 k.p., zgodnie z którym zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przez upływem terminu, na jaki została zawarta umowa przewidziana w tym przepisie, w razie ustanie przyczyn uzasadniających taki zakaz. W ocenie sądu oznacza to, że powód, jako były pracownik, mógł dokonać wyboru między podjęciem dotąd zakazanej działalności i łączącą się z tym utratą prawa do odszkodowania, a niepodjęciem tej konkurencyjnej działalności i pobieraniem odszkodowania. Natomiast były pracodawca nie może uwolnić się od zobowiązania zapłaty odszkodowania, twierdząc, że zakaz konkurencji przestał obowiązywać wobec tego byłego pracownika.

Sąd Apelacyjny podzielił kierunek orzecznictwa Sądu Najwyższego, zgodnie z którym ustanie obowiązywania zakazu konkurencji dotyczy tylko zobowiązania, jakie przyjął na siebie pracownik w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, a nie zobowiązania pracodawcy do wypłaty odszkodowania. W ocenie sądu w przeciwnym wypadku, czyli w razie możliwości uwolnienia się pracodawcy od wypłaty odszkodowania tylko na podstawie jego oświadczenia, że przestaje pracownika obowiązywać zakaz konkurencji, istota i sens takiej umowy byłyby bezprzedmiotowe.

Sąd Apelacyjny wskazał, że w przedmiocie wskazanej przez stronę pozwaną okoliczności uzasadniającej, ustanie zakazu konkurencji, a mianowicie "restrukturyzacji Spółki" należy stwierdzić, że jest ona ogólnikowa, a wręcz enigmatyczna w powiązaniu z przedmiotem działalności konkurencyjnej, której zakaz został określony dla powoda w umowie z 18 sierpnia 2003 r. Mając powyższe na uwadze sąd stwierdził, że nie można uznać takiej przyczyny za uzasadnioną podstawę zwolnienia strony pozwanej od powinności zapłaty odszkodowania na rzecz powoda.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku wywiódł pozwany, zaskarżając go w całości oraz wnosząc o jego zmianę w całości przez oddalenie powództwa w całości albo ewentualnie przez przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Skarga kasacyjna została oparta na zarzucie naruszenia przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 101² w związku z art. 101¹ k.p. oraz w związku art. 65 k.c., przez przyjęcie, że:

- oświadczenie pozwanego pracodawcy w przedmiocie ustania zakazu konkurencji - pomimo zawarcia w umowie klauzuli o możliwości wcześniejszego ustania zakazu konkurencji - nie spowodowało wygaśnięcia umowy o zakazie konkurencji, a tym samym nie spowodowało ustania obowiązku pracodawcy do wypłaty powodowi umówionego odszkodowania z tytułu zawartej umowy o zakazie konkurencji,

- strony nie wprowadziły do umowy o zakazie konkurencji klauzuli (zastrzeżeń umownych), które w sytuacji wcześniejszego ustania zakazu konkurencji powodowały wygaśnięcie zobowiązań obu stron umowy, tj. pracownika do nie podejmowania działalności konkurencyjnej, a pracodawcy do wypłaty odszkodowania.

Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania został uzasadniony występowaniem w sprawie dwóch zagadnień prawnych, sprowadzających się do odpowiedzi na następujące pytania:

- czy w przypadku zastrzeżenia przez strony umowy o zakazie konkurencji klauzuli przewidującej, że w przypadku ustania przesłanek uzasadniających zakaz konkurencji "umowa wygasa po uprzednim powiadomieniu na piśmie pracownika przez pracodawcę o ustaniu przesłanek uzasadniających zakaz konkurencji", dokonanie powiadomienia pracownika przez pracodawcę o ustaniu przyczyn uzasadniających zakaz konkurencji skutkuje wygaśnięciem obowiązków obu stron wynikających z zawartej umowy (tj. pracownika do nie podejmowania działalności, a pracodawcy do wypłaty odszkodowania)?;

- czy w przypadku zastrzeżenia przez strony umowy o zakazie konkurencji klauzuli przewidującej, że w przypadku ustania przesłanek uzasadniających zakaz konkurencji "umowa wygasa po uprzednim powiadomieniu na piśmie pracownika przez pracodawcę o ustaniu przesłanek uzasadniających zakaz konkurencji", pracodawca zobowiązany jest podać w piśmie kierowanym do pracownika przyczyny, które spowodowały ustanie zakazu konkurencji, czy też pracodawca zobowiązany jest jedynie do stwierdzenia, że przesłanki uzasadniające zakaz konkurencji ustały?

Skarżący podkreślił, że rozstrzygnięcie powyższych zagadnień ma istotne znaczenie, bowiem pracodawcy i pracownicy zawierając umowę o zakazie konkurencji często wprowadzają do ich treści podobne klauzule, a w ocenie strony pozwanej, dotychczasowe orzecznictwo, na którym oparły się sądu obu instancji odnosi się do innych stanów faktycznych, a mianowicie do sytuacji, gdy pracodawca - pomimo braku zapisów w umowie, które przewidują możliwość wcześniejszego ustania zakazu konkurencji -zwalniając pracownika z obowiązku zakazu konkurencji, jednocześnie uważa się za zwolnionego z obowiązku wypłaty odszkodowania.

Skarżący podkreślił, że w przeciwieństwie do art. 101² § 2 k.p., który wskazuje, iż w przypadku ustania przesłanek uzasadniających zakaz konkurencji, zakaz konkurencji (a więc tylko zobowiązanie pracownika) przestaje obowiązywać przed terminem, na jaki została zawarta umowa, w przedmiotowej sprawie strony umowy o zakazie konkurencji wprowadziły do umowy klauzulę, zgodnie z którą umowa o zakazie konkurencji wygasa po ustaniu przesłanek uzasadniających zakaz konkurencji oraz powiadomieniu o tym pracownika. Strony umowy postanowiły, iż w takim przypadku umowa wygasa, a więc wygasają świadczenia obu stron. Na możliwość wprowadzenia takiej klauzuli do umowy wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 sierpnia 2007 r. (II PK 45/07), w którym stwierdził, że nie ma żadnych przeszkód prawnych do takiego ukształtowania postanowień umowy o zakazie konkurencji, które świadczenie wzajemne pracodawcy będą uzależniać od związania pracownika klauzulą konkurencyjną.

W ocenie skarżącego także istotnym zagadnieniem jest to, czy w przedmiotowej sprawie pracodawca zobowiązany był podać w piśmie kierowanym do pracownika przyczyny, które spowodowały ustanie zakazu konkurencji, czy też pracodawca zobowiązany był jedynie do stwierdzenia, że przesłanki uzasadniające zakaz konkurencji ustały. Zgodnie z zapisem 4 ust. 2 zd. 2 umowy o zakazie konkurencji - pracodawca miał jedynie obowiązek powiadomić pracownika o ustaniu przyczyn zakazu konkurencji, a nie miał obowiązku podawać okoliczności, które spowodowały, że te przyczyny ustały. Tym się także różni ustalona przez strony klauzula, dotycząca wcześniejszego ustania zakazu konkurencji od zapisu art. 101² § 2 k.p., gdzie są wskazane ustawowe przesłanki wcześniejszego ustania zakazu konkurencji.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący podniósł, że jak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z dnia 8 sierpnia 2007 r. (II PK 45/2007) umowa o zakazie konkurencji jest umową wzajemną, której podstawową cechą jest zobowiązanie się obu stron w ten sposób, ze świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej. W ocenie SN nie ma zatem przeszkód prawnych do takiego ukształtowania postanowień umowy o zakazie konkurencji, które świadczenia pracodawcy będą uzależniać od związania pracownika klauzulą konkurencyjną. Tak też, zdaniem skarżącego, postanowiły strony w umowie z dnia 18 sierpnia 2003 r. Zgodnie z § 3 ust. 1 ww. umowy - pracownikowi przez okres trwania zakazu konkurencji przysługuje odszkodowanie w wysokości 100 % wynagrodzenia otrzymywanego w okresie 12 miesięcy trwania stosunku pracy. Odszkodowanie powinno być wypłacane tylko w trakcie trwania zakazu konkurencji. Zapis ten należy rozpatrywać łącznie z zapisem § 4 ust. 2 ww. umowy, zgodnie z którym zakaz konkurencji przestaje obowiązywać przed upływem 12 miesięcznego terminu od ustania stosunku pracy, tylko w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz. W takim przypadku pracodawca zobowiązany był powiadomić pracownika na piśmie o ustaniu tych przyczyn, co skutkowało - zgodnie z literalnym brzmieniem zapisu umowy zaakceptowanym przez obie strony - wygaśnięciem umowy.

Sąd Najwyższy zważył co następuje:

Zasadniczym problemem niniejszej sprawy jest możliwość zakończenia stosunku prawnego, wynikającego z zawartej klauzuli konkurencyjnej. Należy w tym miejscu wyraźnie zaznaczyć, że w stanie faktycznym sprawy wcześniejsze ustanie klauzuli konkurencyjnej nie było oparte na przepisach kodeksu pracy, lecz na postanowieniach zawartej między stronami umowy. Podstawowe znaczenie dla rozstrzygnięcia ma więc § 4 pkt 2 umowy o zakazie konkurencji, zawartej przez strony w dniu 18 sierpnia 2003 r. Stanowił on, iż zakaz konkurencji przestanie obowiązywać przed upływem terminu, o którym mowa w § 1 umowy tylko w razie ustania przyczyn uzasadniających taki zakaz. W takim przypadku Pracodawca pisemnie powiadomi pracownika o ustaniu przyczyn uzasadniających zakaz konkurencji i umowa wygasa.

Sąd Apelacyjny odwołał się w uzasadnieniu do poglądów Sądu Najwyższego polegających na przyjęciu, że ustanie zakazu konkurencji (art. 101² § 2 k.p.) dotyczy tylko zobowiązania jakie przyjął na siebie pracownik, a nie zobowiązania pracodawcy do wypłaty odszkodowania. Poglądy te są trafne jedynie w przypadku ustania zakazu konkurencji w oparciu o przepis kodeksu pracy. Nie mają zaś one decydującego znaczenia w sytuacji, kiedy ustanie umowy (czy zakazu) jest uregulowane w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Sąd drugiej instancji nie uzasadnił jednak w istocie dlaczego pracodawca nie może uwolnić się od zobowiązania zapłaty odszkodowania. Sąd ten przyjmuje jedynie, że nie jest zabronione zamieszczenie w umowie warunku rozwiązującego. Ostatecznie Sąd Apelacyjny przyjmuje, że przedmiotowa umowa nie precyzuje przyczyn, "których ustanie spowoduje możliwość rozwiązania przez pracodawcę tej umowy".

W skardze kasacyjnej zarzucono naruszenie prawa materialnego, tj. art. 101² w zw. z art. 101¹ k.p. w zw. z art. 65 k.c. Jednak w uzasadnieniu skargi (s. 7 i 9) skarżący wyraźnie odwołuje się do treści zawartej przez strony umowy o zakazie konkurencji. Można na tej podstawie stwierdzić, że choć nie zostało to wprost wyrażone, to został sformułowany w skardze zarzut naruszenia postanowień umowy.

W związku z powyższym należy stwierdzić, że umowa o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy jest umową z pogranicza prawa pracy i prawa cywilnego (tak K. Jaśkowski, w: K. Jaśkowski, E. Maniewska: Kodeks Pracy. Komentarz. Tom I, Warszawa 2007, s. 345 oraz M. Lewandowicz-Machnikowska: Klauzula konkurencyjna w kodeksie pracy, Zakamycze 2004, s. 64). Nie jest, co do zasady, kwestionowana możliwość stosowania do klauzuli konkurencyjnej, poprzez art. 300 k.p., przepisów kodeksu cywilnego. Nie można więc zasadnie przyjmować, jak czyni to powód w odpowiedzi na skargę, że umowa o zakazie konkurencji jest umową z zakresu prawa pracy i wszelkie jej postanowienia mniej korzystne dla pracownika niż zapewnia kodeks pracy są z mocy samego prawa nieważne.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd o dopuszczalności wprowadzenia do umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy prawa odstąpienia od niej (art. 395 k.c.), o ile nie pozostaje to w sprzeczności z zasadami prawa pracy (art. 300 k.p.) - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2003 r., I PK 16/02, OSNP 2004, nr 14, poz. 239. Sąd Najwyższy dopuszcza również zastrzeżenie w klauzuli konkurencyjnej warunku rozwiązującego (art. 89 k.c., w związku z art. 300 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2007 r., II PK 45/07, OSNP 2008, nr 19-20, poz. 283). Sąd Najwyższy stwierdził również, że zamieszczenie takiego warunku nie jest sprzeczne z zasadami prawa pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2004 r., I PK 398/03, OSNP 2004, nr 4, poz. 59). Na tej podstawie należy przyjąć dopuszczalność wcześniejszego ustania umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy na skutek umówienia się stron w sprawie odstąpienia od umowy lub warunku rozwiązującego.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny powinien rozstrzygnąć, czy strony dokonały ustaleń umownych w tym zakresie. Przede wszystkim decydują o tym rozstrzygnięciu postanowienia umowy. Sąd Najwyższy był uprawniony do rozważenia problemu wykładni treści umowy z uwagi na zarzut naruszenia art. 65 k.c. Zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego wykładnia oświadczenia woli, w odróżnieniu od ustalenia jego treści, należy do kwestii prawnych i dlatego podlega kontroli kasacyjnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 200 r., V CKN 58/00, LEX 462959). Natomiast kwestia ustalenia treści umowy należy do ustaleń faktycznych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., II PK 181/05). Sąd Apelacyjny powinien więc ustalić treść umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy oraz dokonać jej wykładni zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego.

Należy stwierdzić, że zamieszczenie w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy § 4 pkt 2 nie narusza przepisów i zasad prawa pracy. Zgodnie z art. 395 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. można więc zastrzec, że jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego terminu prawo odstąpienia od umowy. Warunkiem ważności postanowienia o odstąpieniu od umowy jest oznaczenie terminu. W wyroku z dnia 8 lutego 2007 r., II PK 159/06 Sąd Najwyższy stwierdza, że zastrzeżenie dla pracodawcy prawa odstąpienia w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, bez określenia terminu wykonania tego prawa, jest nieważne (art. 395 § 1 k.c. w związku z art. 58 § 1 k.c. i w związku z art. 300 k.p.). Przedmiotowa umowa nie stanowi w § 4 pkt 2 o warunku rozwiązującym. Należy przyjąć, że postanowienie to zawiera prawo do odstąpienia od umowy, gdyż zdarzenie przyszłe zależy od oceny jednej ze stron umowy. Natomiast oznaczenie terminu odstąpienia nie musi być wyrażone wprost. Możliwe jest bowiem odesłanie do innego postanowienia umowy.

Nie jest również trafne przyjęcie, że dla rozwiązania klauzuli konkurencyjnej pracodawca jest obowiązany do wykazania, że ustały przyczyny uzasadniające zakaz konkurencji. Pracodawca jest uprawniony do dokonania takiej oceny, co zobowiązuje go do pisemnego powiadomienia pracownika (§ 4 pkt 2 zdanie drugie umowy). Zdaniem Sądu Najwyższego ocena ta nie podlega kontroli sądowej, gdyż zależy od subiektywnego przekonania pracodawcy, ważącego własny interes przy formułowaniu zakazu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 lutego 2009 r., II PK 223/08 oraz w wyroku z dnia 12 lutego 2004 r., I PK 398/03, por też orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 1998 r., I PKN 121/98, OSNP 1999, nr 10, poz. 342, z dnia 17 listopada 1999, I PKN 358/99, OSNP 2001, nr 7, poz. 217, z dnia 18 kwietnia 2007 r., I PK 361/06, OSNP 2008, nr 9-10, poz. 130). Tak więc uzasadnienie odstąpienia od umowy nie jest konieczne, chyba iż strony zastrzegłyby dodatkowy warunek zawieszający.

W tej sytuacji konieczne jest wnikliwe ustalenie treści zawartej umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy oraz interpretacja jej § 4 pkt 2, zgodnie z powyższymi ustaleniami. Należy przy tym mieć na uwadze, że to postanowienie umożliwia wygaśnięcie umowy. Natomiast przepis art. 101² § 2 k.p. reguluje jedynie ustanie zakazu konkurencji.

Z tych względów, na podstawie art. 398¹⁵ § 1 k.p.c., orzeczono jak w sentencji.