Wyrok z dnia 2003-06-04 sygn. II UK 296/02

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II UK 296/02

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 czerwca 2003 r. Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Krystyna Bednarczyk (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Roman Kuczyński

SSN Maria Tyszel

Protokolant Halina Kurek

w sprawie z powództwa T. C.

przeciwko K. Spółce Akcyjnej Oddziałowi Huty G. w G.

o zapłatę i rentę uzupełniającą,

po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 4 czerwca 2003 r.,

kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w L.

z dnia 20 czerwca 2002 r., sygn. akt V Pa [...],

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w L. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

U Z A S A D N I E N I E

Wyrokiem z dnia 12 lutego 2002 r. IV P [...] Sąd Rejonowy – Sąd Pracy w G. zasądził od pozwanej K. Spółka Akcyjna Oddziału Huta G. w G. na rzecz powoda T. C. rentę wyrównawczą w kwocie 1.100 zł miesięcznie oraz skapitalizowaną rentę wyrównawczą do dnia 31 grudnia 2001 r. Sąd ustalił, że powód w dniu 23 lutego 1983 r. uległ wypadkowi przy pracy u pozwanej, w wyniku którego utracił jedno oko. Następstwem wypadku jest częściowa niezdolność do pracy. Na podstawie ugody pozwany wypłaca powodowi rentę wyrównawczą w kwocie 453 zł miesięcznie. Sąd uznał, że należna powodowi renta wyrównawcza powinna stanowić różnicę między zarobkami, jakie powód uzyskiwałby gdyby był zdolny do pracy a wypłacaną rentą wypadkową z ubezpieczenia społecznego i kwota ta wynosi aktualnie 1.100 zł miesięcznie. Wprawdzie powód jest częściowo zdolny do pracy, jednak w miejscowości, gdzie obecnie mieszka nie ma ofert pracy dla jednoocznych. Powód nie jest zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy jako poszukujący pracy natomiast szukał pracy w pobliżu miejsca zamieszkania, lecz jej nie znalazł. Stosowną rentą w rozumieniu art. 444 § 2 KC jest kwota wyrównująca w całości utracone zarobki.

Po rozpoznaniu apelacji pozwanej od tego wyroku Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w L. wyrokiem z dnia 20 czerwca 2002 r. V Pa [...] zmienił zaskarżony wyrok o tyle, że zmniejszył rentę wyrównawczą za okres wsteczny korygując błędy rachunkowe, pozostawił rentę bieżącą w kwocie 1.100 zł miesięcznie i oddalił apelację w pozostałej części. Sąd Apelacyjny uznał za nieuzasadniony zarzut przyczynienia się powoda do powstania szkody przez brak inicjatywy w poszukiwaniu pracy. Podzielił ustalenia Sądu pierwszej instancji, że powód nie ma możliwości podjęcia pracy, gdyż zamieszkuje w rejonie dotkniętym wysokim bezrobociem i brak jest miejsc pracy dla pracowników jednoocznych. Stanowisko Sądu pierwszej instancji o braku realnej możliwości uzyskania zatrudnienia celem wykorzystania zachowanej częściowej niezdolności do pracy było zasadne. Skoro powód przy uwzględnieniu jego warunków zdrowotnych i braku ofert pracy w zakładach pracy chronionej w miejscu jego zamieszkania nie miał realnej możliwości podjęcia pracy, chociaż zachował teoretycznie ograniczone możliwości zarobkowe, nie było przeszkód do zasądzenia mu pełnej renty w wysokości utraconych zarobków bez konieczności odliczenia minimalnego wynagrodzenia za pracę, jakie by ewentualnie uzyskał, gdyby podjął pracę w ograniczonym zakresie.

Wyrok ten zaskarżyła kasacją pozwana i wskazując jako podstawę kasacji naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 444 § 2 KC i 362 KC oraz naruszenie przepisów postępowania – art. 233 § 1 KPC – wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w L. do ponownego rozpoznania. Naruszenie art. 362 KC polega na niezakwalifikowaniu bierności powoda w zakresie starań o podjęcie zatrudnienia za przyczynienie się do powstania szkody. Zasądzenie renty wyrównującej w całości utracone zarobki jest niezgodne ze stanowiskiem orzecznictwa, że pełna renta wyrównawcza inwalidzie z częściową niezdolnością do pracy należeć się może tylko wyjątkowo, mianowicie wówczas, gdy nie może otrzymać żadnego zatrudnienia ze względu na charakter schorzenia, nie dający mu możliwości pracy zawodowej. W innym przypadku inwalida taki, otrzymujący równowartość jego pełnych zarobków, znajdowałby się w lepszej sytuacji niż inwalida całkowicie niezdolny do pracy. Naruszenie art. 233 § 1 KPC polega na pominięciu zebranego w sprawie materiału dowodowego w zakresie możliwości zarobkowych powoda. Zostało bowiem wykazane, że na terenie działalności pozwanej, gdzie powód zamieszkiwał w dacie powstania szkody, istnieją możliwości zatrudnienia powoda. 

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Uzasadniony jest zarzut błędnej wykładni art. 444 § 2 KC. Przepis ten dotyczący odpowiedzialności za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia – jako odnoszący się do regulacji zawartej w art. 444 § 1 KC – stanowi, że jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Odpowiednia renta w rozumieniu tego przepisu, to kwota wyrównująca utracone zarobki w przypadku utraty zdolności do zarobkowania, zwiększenia potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość z powodu uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia. Natomiast renta nie może wyrównywać utraty zarobków spowodowanej innymi przyczynami niż uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia. Jest to konsekwencją regulacji zawartej w art. 361 § 1 KC, który to przepis stanowi, że zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda.

W przypadku powoda następstwem uszkodzenia ciała w wyniku wypadku przy pracy jest częściowa utrata zdolności do pracy. Odpowiednia renta powinna zatem rekompensować utratę zarobków w tej części w jakiej powód utracił zdolność do pracy. Powinna ona stanowić różnicę między zarobkami jakie powód uzyskałby, gdyby zachował pełną zdolność do pracy a dochodami jakie może uzyskiwać przy wykorzystaniu ograniczonej zdolności do pracy. Nie jest przy tym istotne czy poszkodowany wykorzystuje zachowane możliwości zarobkowe czy też z jakichś przyczyn nie zarobkuje. Jeżeli przyczyny niemożności zarobkowania nie leżą po stronie zobowiązanego do naprawienia szkody, nie jest istotne czy leżą one po stronie poszkodowanego czy są od niego niezależne. Zobowiązany do odszkodowania odpowiada za następstwa uszkodzenia ciała a więc za utratę możliwości zarobkowych z tego tytułu. Tę zasadę zastosował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 czerwca 1999 r. II UKN 682/98 (OSNAP i US z 2000 r. nr 16, poz. 627) stwierdzając, że renta przysługująca poszkodowanemu, który zachował częściowo zdolność do pracy, powinna odpowiadać różnicy między zarobkami, jakie mógłby osiągnąć, gdyby nie uległ wypadkowi a sumą renty inwalidzkiej i wynagrodzenia, jakie – w konkretnych warunkach – jest w stanie uzyskać przy wykorzystaniu swej uszczuplonej zdolności do pracy. Brak możliwości zarobkowych spowodowany sytuacją na rynku pracy nie jest normalnym następstwem działania zobowiązanego i renta nie powinna wyrównywać zarobków utraconych z powodu niemożności znalezienia odpowiedniej pracy. Ponieważ przy ustalaniu odpowiedniej renty nie zostały uwzględnione zachowane przez powoda możliwości zarobkowe, zaskarżony wyrok narusza przepis art. 444 § 2 KC.

Nie można natomiast zgodzić się z wywodami kasacji, że przy ustalaniu renty powinno być uwzględnione przyczynienie się powoda do powstania szkody i w związku z tym powinien mieć zastosowanie przepis art. 362 KC. Przepis ten stanowi, że jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Przepis zawiera element winy zatem przyczynienie się do powstania lub zwiększenia szkody polega na zawinionym działaniu lub zaniechaniu poszkodowanego. Fakt, że powód nie podejmuje ani nie poszukuje pracy, nie może być oceniany w kategorii zawinienia, gdyż na powodzie nie ciąży obowiązek wykonywania pracy zarobkowej. Nie pozostaje to zresztą w związku ze szkodą spowodowaną przez pozwaną, która musi wyrównać zmniejszone w wyniku wypadku przy pracy możliwości zarobkowe a nie ma obowiązku wyrównywania niewykorzystywanych lecz zachowanych możliwości zarobkowych.

W tym kontekście ustalenie, czy powód ma realne możliwości otrzymania pracy przy wykazaniu aktywności w jej poszukiwaniu, nie jest dla rozstrzygnięcia sprawy istotne. Zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC można uznać za uzasadniony tylko w tym zakresie, w jakim nie poddano ocenie materiału dowodowego co do ustalenia potencjalnych zarobków, jakie powód może uzyskać wykonując pracę odpowiednią do swego stanu zdrowia – lżejszą lub w zmniejszonym wymiarze czasu pracy.

Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 393¹³ § 1 KPC uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w L. do ponownego rozpoznania.