Postanowienie z dnia 2000-03-09 sygn. V CZ 28/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

V CZ 28/00 - Postanowienie Sądu Najwyższego

Sygn. akt V CZ 28/00

Postanowienie

Sądu Najwyższego

z dnia 9 marca 2000 r.

UZASADNIENIE

Przewodniczący: SSN J. Gudowski (spr.).

Sędziowie SN: T. Domińczyk, A. Górski.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 20 kwietnia 1999 r. Sąd Rejonowy w Zawierciu oddalił wniosek powodów Józefa i Elżbiety L. o podjęcie postępowania zawieszonego w dniu 24 maja 1995 r., a postanowieniem z dnia 25 sierpnia 1999 r. Sąd Okręgowy w Katowicach zażalenie na to postanowienie oddalił.

W dniu 12 września 1999 r. powodowie złożyli pismo adresowane do Prezesa Sądu Okręgowego w Katowicach, nazwane "odwołaniem", w którym zakwestionowali odmowę podjęcia postępowania. Sąd Okręgowy potraktował to pismo jako kasację od postanowienia z dnia 25 sierpnia 1999 r. i - postanowieniem z dnia 28 września 1999 r. - odrzucił ją jako niedopuszczalną oraz sporządzoną z naruszeniem przepisu o przymusie adwokacko-radcowskim.

Powodowie wnieśli zażalenie od tego postanowienia, w którym skupili się na krytyce orzeczenia odmawiającego podjęcia postępowania w sprawie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W judykaturze Sądu Najwyższego zostało wyjaśnione, że kasacja jest środkiem odwoławczym opartym na szczególnych zasadach konstrukcyjnych (por. np. postanowienie z dnia 26 sierpnia 1998 r., II CZ 71/98, OSNC 1998, nr 12, poz. 226). Szczególne są także funkcje procesowe i ustrojowe kasacji, gdyż jakkolwiek stanowi ona we współczesnym porządku prawnym środek odwoławczy zwyczajny, bo przysługuje w toku instancji, to jednak jej celem podstawowym nie jest korekta orzeczeń wydawanych przez sądy powszechne - tę bowiem rolę spełnia zażalenie oraz apelacja cum beneficio novorum, tzw. apelacja pełna, nieograniczona, umiejscowiona na drugim szczeblu instancji - lecz ochrona interesu publicznego przez zapewnienie jednolitości wykładni oraz wkład Sądu Najwyższego w rozwój jurysprudencji i prawa pozytywnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2000 r., II CZ 178/99, jeszcze niepublikowane). Tak określony cel kasacji wynika nie tylko z tradycji procesu cywilnego i szczególnej konstrukcji tego środka odwoławczego, ale przede wszystkim z ustrojowej, konstytucyjnej funkcji Sądu Najwyższego, którą stanowi sprawowanie nadzoru nad działalnością wszystkich innych sądów, a także zapewnianie prawidłowości oraz jednolitości wykładni prawa i praktyki sądowej. Rozpoznawanie środków odwoławczych (kasacji) jest jednym ze sposobów wypełniania tej funkcji (art. 183 ust. 1 Konstytucji oraz art. 2 i 13 ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym -jedn. tekst: Dz. U. z 1994 r. Nr 13, poz. 48 ze zm.).

Odrębność kasacji wynika również z faktu, że ustawodawca przewidział dla niej szczególne wymagania formalne; wśród nich jest konieczność wniesienia (sporządzenia i podpisania) kasacji przez adwokata lub radcę prawnego (art. 393² k.p.c.), przy czym braki w tym zakresie są nie usuwalne i prowadzą do odrzucenia środka a limine, bez wzywania do uzupełnienia (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1997 r., I CZ 23/96, OSNC 1997, nr 6-7, poz. 77 ze sprostowaniem w OSNC 1997, nr 9, s. 116 albo postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 czerwca 1998 r., II UZ 57/98, OSNAPUS 1999, nr 16, poz. 533).

Należy także przypomnieć, że po wprowadzeniu systemu kasacyjnego Sąd Najwyższy zakwestionował pogląd prezentowany na gruncie systemu rewizyjnego, zgodnie z którym o rodzaju środka odwoławczego decyduje przede wszystkim przedmiot rozstrzygnięcia sądu (por. np. uchwałę połączonych Izb Sądu Najwyższego: Cywilnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 6 marca 1972 r., III CZP 27/71, OSNCP 1973, nr 1, poz. 1). Pogląd ten nie może być odnoszony do kasacji, w związku z czym Sąd Najwyższy uznał, że przepis art. 130 § 1 zdanie drugie k.p.c. nie znajduje zastosowania w sytuacji, gdy adwokat (radca prawny) obleka wnoszony środek odwoławczy w formę zażalenia lub innego środka prawnego, zamiast nadać mu kształt i znamiona kasacji (art. 393 k.p.c.). Mamy bowiem wtedy do czynienia nie z mylnym oznaczeniem pisma procesowego, lecz z dokonaniem innej czynności procesowej (por. cytowane postanowienie z dnia 26 sierpnia 1998 r.).

Sąd Najwyższy orzekający w niniejszej sprawie przyłącza się do tego stanowiska oraz przyjmuje, że tym bardziej musi ono dotyczyć sytuacji, gdy zażalenie lub inny środek prawny - zamiast kasacji - składa sama strona. Do argumentów użytych w motywach postanowienia z dnia 26 sierpnia 1998 r. dochodzi jeszcze bowiem ten, że pismo sporządzone przez stronę, nie korzystającą z pomocy zawodowego pełnomocnika, nie może być uznane za kasację także z powodu braku formy (zaniechania spełnienia przymusu adwokacko-radcowskiego). Należy zauważyć, że w rozpoznawanej sprawie środek złożony przez powodów był kierowany do Prezesa Sądu Okręgowego i został nazwany "odwołaniem", w związku z czym nie było żadnych podstaw przypisywania mu cech kasacji. Jeżeli więc Sąd Okręgowy w zaskarżonym postanowieniu odrzucił to "odwołanie", to w istocie odrzucił nie kasację, jak stwierdził w sentencji i uzasadnieniu, lecz jakiś inny środek procesowy, którego prawidłowo nie zdiagnozował.

W konsekwencji, skoro pismo powodów nie było kasacją ani nie można było mu przypisać przymiotów kasacji, to postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 28 września 1999 r. nie było postanowieniem odrzucającym kasację w rozumieniu art. 393¹⁸ k.p.c., w związku z czym zażalenie na takie postanowienie - zgodnie z powołanym przepisem - nie przysługuje. Z tych przyczyn zostało przez Sąd Najwyższy odrzucone.