Wybór właściwego środka prawnego przez zawodowego pełnomocnika

Prawo - także prawo procesowe - usprawiedliwia błędy semiotyczne, ale co do zasady nie usprawiedliwia błędów merytorycznych; dotyczy to zwłaszcza czynności podejmowanych przez zawodowych pełnomocników (adwokatów, radców prawnych, radców Prokuratorii Generalnej, rzeczników patentowych). W ich wypadku wybór właściwego środka prawnego to nie tylko podjęcie stosownego i skutecznego w danych okolicznościach działania procesowego, ale także spełnienie elementarnych standardów zawodowych.

Sąd Najwyższy niejednokrotnie podkreślał to w orzecznictwie, upatrując w zawodowych pełnomocnikach swoich partnerów oraz współtwórców wymiaru sprawiedliwości.

O trafności wyboru środka prawnego, o jego procesowej kwalifikacji decydują nadane mu cechy konstrukcyjne, zazwyczaj specyficzne dla danej czynności, odróżniające ją od innej, a nie nazwa użyta w celu opisania tej czynności (tytuł). W związku z tym, jeżeli podejmowana czynność procesowa spełnia wszystkie wymagane od niej przez ustawę cechy konstrukcyjne, to nie zachodzą przeszkody do nadania jej właściwego biegu tylko z tego powodu, że pismo będące nośnikiem tej czynności zostało opatrzone innym tytułem lub nazwą albo w ogóle nie zostało nazwane.

Działania zawodowego pełnomocnika nie może usprawiedliwiać błędne pouczenie o przysługującym środku zaskarżenia lub brak jakiegokolwiek pouczenia. W uchwale połączonych Izb - Izby Cywilnej oraz Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 22 listopada 2011 r., III CZP 38/11 Sąd Najwyższy wyjaśnił, że niepouczenie albo błędne pouczenie strony działającej bez adwokata, radcy prawnego lub rzecznika patentowego o dopuszczalności, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia nie ma wpływu na dobór oraz rozpoczęcie biegu terminu do wniesienia tego środka.

W konsekwencji należy uznać, że zaskarżenia przez zawodowego pełnomocnika postanowienia wydanego przez referendarza sądowego nie skargą przewidzianą w art. 398[22] k.p.c., lecz zażaleniem skierowanym do sądu drugiej instancji za pośrednictwem sądu pierwszej instancji, z wnioskiem o zmianę tego postanowienia lub o jego uchylenie i przekazanie do ponownego rozpoznania, art. 130 § 1 zdanie drugie k.p.c. nie ma zastosowania.

Uchwała SN z dnia 8 listopada 2019 r., III CZP 22/19

Standard: 45303 (pełna treść orzeczenia)

Konwersja czynności procesowej dokonanej przez pełnomocnika – dopuszczalna niekiedy, gdy strona działa samodzielnie – nie wchodzi w grę w wypadku dokonania czynności przez adwokata lub radcę prawnego, zwłaszcza wówczas, gdy w sprawie obowiązuje przymus adwokacko-radcowski (art. 871 § 1 k.p.c.). W szczególności, jak wielokrotnie wyjaśniał Sąd Najwyższy, niewłaściwy wybór środka odwoławczego (środka zaskarżenia) dokonany przez profesjonalnego pełnomocnika nie może być potraktowany jako mylne oznaczenie pisma procesowego ze skutkami wynikającymi z art. 130 § 1 zdanie drugie k.p.c., mamy bowiem wtedy w istocie do czynienia z wadliwie dobraną i nieprawidłowo dokonaną czynnością procesową (por. postanowienia SN z 26 sierpnia 1998 r., II CZ 71/98 oraz z 9 marca 2000 r., V CZ 28/00, z 19 października 2001 r., I CZ 131/01 i z 24 listopada 2004 r., V CZ 121/04).

Postanowienie SN z dnia 27 kwietnia 2017 r., I PZ 2/17

Standard: 83324 (pełna treść orzeczenia)

Wniesienie przez stronę - działającą przez adwokata – skargi kasacyjnej, a nie, jak należało, zażalenia, nie może być potraktowane jako mylne oznaczenie środka odwoławczego. Skarga kasacyjna i zażalenie są bowiem odrębnymi środkami odwoławczymi, opartymi na odmiennych zasadach ustrojowych i regulowanymi odmiennymi przepisami.

Postanowienie SN z dnia 25 lutego 2016 r., III CZ 4/16

Standard: 45306 (pełna treść orzeczenia)