Skarga kasacyjna a prawo do trzeciej instancji; ograniczenie podstaw skargi kasacyjnej

Dopuszczenie i rozpoznanie skargi kasacyjnej ustrojowo i procesowo jest uzasadnione jedynie w tych sprawach, w których mogą być zrealizowane jej funkcje publicznoprawne. Zatem nie w każdej sprawie, skarga kasacyjna może być przyjęta do rozpoznania. Sąd Najwyższy nie jest trzecią instancją sądową i nie rozpoznaje sprawy, a jedynie skargę, będącą szczególnym środkiem zaskarżenia.

W judykaturze Sądu Najwyższego, odwołującej się do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, jeszcze w okresie obowiązywania kasacji zostało utrwalone stanowisko, że ograniczenie dostępności i dopuszczalności kasacji nie jest sprzeczne z Konstytucją RP, ani z wiążącymi Polskę postanowieniami konwencji międzynarodowych (zob. uz. uchwały SN (7) z 17 stycznia 2001 r., III CZP 49/00).

Podstawowym celem postępowania kasacyjnego jest ochrona interesu publicznego przez zapewnienie jednolitości wykładni oraz wkład Sądu Najwyższego w rozwój prawa i jurysprudencji (zob. postanowienie SN z 4 lutego 2000 r., II CZ 178/99).

Postanowienie SN z dnia 21 listopada 2024 r., I CSK 1212/24

Standard: 84162 (pełna treść orzeczenia)

Jakkolwiek uprawnienie do wniesienia skargi kasacyjnej od wyroku sądu drugiej instancji nie jest wyrazem gwarancji konstytucyjnych (por. wyroki Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2000 r., SK 12/99 i z dnia 6 października 2004 r., SK 23/02, uchwała SN (7) z dnia 17 stycznia 2001 r. (zasada prawna), III CZP 49/00, a także postanowienie SN z dnia 29 grudnia 1998 r., I PZ 67/98), to jednak wyłączenie a priori dopuszczalności kontroli kasacyjnej w określonych kategoriach spraw stanowi wyjątek i ogranicza możliwość realizowania ustrojowych funkcji Sądu Najwyższego, związanych z zapewnieniem zgodności z prawem i jednolitości orzecznictwa sądów powszechnych (art. 183 ust. 2 Konstytucji i art. 1 pkt 1 lit. a) ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym, jedn. tekst: Dz. U. z 2023 r., poz. 1093). Dotyczy to tym bardziej atypowych wyłączeń kontroli kasacyjnej, które ustawa wiąże nie tyle z przedmiotem sprawy bądź wartością przedmiotu zaskarżenia, lecz z określoną, kwalifikowaną oceną prawną powództwa, dokonaną przez sądy meriti, do której kontroli Sąd Najwyższy jest ustrojowo i procesowo powołany. Wymusza to konieczność ścisłej, deklaratywnej interpretacji art. 398[2] § 4 k.p.c. i ograniczenia tej regulacji tylko do takich sytuacji, w których żądanie powoda zostało w sposób niebudzący żadnych wątpliwości oddalone w reżimie art. 191[1] i art. 391[1] k.p.c.

Postanowienie SN z dnia 18 kwietnia 2024 r., I CSK 695/23

Standard: 79522 (pełna treść orzeczenia)