Postanowienie z dnia 1999-04-21 sygn. I CKN 1461/98

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CKN 1461/98

P O S T A N O W I E N I E

Dnia 21 kwietnia 1999 r.

Sąd Najwyższy Izba Cywilna
w składzie następującym:
Przewodniczący: SSN - H. Pietrzkowski
Sędziowie: SN - B. Myszka
SN - Z. Strus (spraw.)

po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 1999 r.
na posiedzeniu niejawnym sprawy
z powództwa A. R.
przeciwko P. S.A. Inspektoratowi w G.
o zapłatę
na skutek kasacji powódki
od postanowienia Sądu Wojewódzkiego w P.
z dnia 13 lipca 1998 r., sygn. akt II Cz […]

p o s t a n a w i a:
oddalić kasację. 

Uzasadnienie

Powódka wnosząca apelację w rozpoznawanej sprawie domagała się - po
otrzymaniu wezwania do uiszczenia wpisu – częściowego zwolnienia od kosztów
sądowych w tym właśnie zakresie. Postanowienie oddalające wniosek zaskarżyła
zażaleniem, również oddalonym przez Sąd drugiej instancji.

Na ponowne wezwanie do uiszczenia opłaty pełnomocnik powódki złożył
drugi wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych oparty na twierdzeniu
o „pogorszeniu sytuacji rodzinnej”. Wniosek ten został ponownie oddalony
i uprawomocnił się bez zaskarżenia. Sąd ponawiał jeszcze dwukrotnie wezwanie do
opłat i każde z nich wywoływało kolejny wniosek o zwolnienie od kosztów
sądowych nie wskazujące jakichkolwiek nowych okoliczności. Piąty z kolei wniosek
w tym samym przedmiocie nie został w ogóle rozpoznany, a Sąd Rejonowy odrzucił
apelację. Pełnomocnik powódki wniósł kasację od postanowienia Sądu
Wojewódzkiego w P. oddalającego zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego.

Jako podstawy przytoczył naruszenie art. 16 ust. 1 i 3 ustawy z dnia
13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz art. 328 § 2
kpc w związku z art. 361, art. 391 i art. 397 § 2 kpc. Skarżąca domagała się
uchylenia zaskarżonego postanowienia i „przekazania sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu” z pozostawieniem do rozstrzygnięcia kosztów
postępowania zażaleniowego.

Sąd Najwyższy zważył co następuje. 

Skarżąca błędnie odczytała uzasadnienie postanowienia i wbrew jego treści
przypisuje temu Sądowi pogląd jakoby powódka nie zaskarżyła żadnego
z postanowień oddalających jej wnioski o zwolnienie od kosztów sądowych.
W rzeczywistości Sąd drugiej instancji sformułowanie to odniósł do „kolejnych”
wniosków, co w świetle stwierdzenia (str.2 uzasadnienia postanowienia), że 
zażalenie na pierwsze odmowne postanowienie zostało oddalone, oznacza, że
kolejnymi były następne postanowienia odmowne. 

Ze względu na to nie ma potrzeby rozprawiać się z argumentacją
wywiedzioną na podstawie błędnego założenia strony skarżącej.

Należy natomiast rozważyć, czy istotnie doszło do naruszenia art. 16 ust. 1 i 3
u.k.s.c. Skarżąca je upatruje w odrzuceniu apelacji, mimo że nie został rozpoznany
kolejny (piąty) wniosek o zwolnienie powódki od kosztów sądowych do wysokości
wpisu.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że zgłoszenie
wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie, w której pismo złożone przez
stronę osobiście lub jej pełnomocnika podlega opłacie wpisu stałego lub stosunkowego,
zobowiązuje sąd w razie odmownego załatwienia tego wniosku do wezwania
o uiszczenie opłaty na zasadach ogólnych (uchwała z 26 lutego 1976 r. III CZP 11/76,
OSNCP 1976 z. 7-8 poz. 162). Zgłoszenie zaś takiego wniosku w terminie wynikającym
z zarządzenia przewodniczącego przerywa jego bieg (OSPiKA 1959 z.2, poz. 35).
W razie zderzenia się w tym samym czasie obowiązku uiszczenia opłaty warunkującej
podjęcie przez sąd czynności (art. 16 ust. 1 u.k.s.c.) i uprawnienia strony niezamożnej do
ubiegania się o zwolnienie od kosztów (art. 113 § 1 kpc), pierwszeństwo uzyskuje
postępowanie o zwolnienie od kosztów. Kończy się ono postanowieniem podlegającym –
w razie odmowy – zaskarżeniu zażaleniem (art. 394 § 1 pkt 2 kpc). W chwili ustawowo
oznaczonej (art. 363 § 1 kpc) postanowienie takie staje się jednak prawomocne i od tej
chwili wiąże m.in. sąd, który je wydał (art. 365 § 1 kpc). Jako orzeczenie nie
rozstrzygające o istocie sprawy nie korzysta z powagi rzeczy osądzonej ale posiada pełny
przymiot prawomocności, inaczej – wiążącą moc skonkretyzowanej
i zindywidualizowanej przez sąd normy prawnej. Z mocy tej wypływa obowiązek strony
uiszczenia wymaganego wpisu i faktu tego nie zmienia obowiązek ponownego
wezwania jej do uiszczenia opłaty - ze wskazaniem kwoty oraz skutków
jej nieuiszczenia. Ponowne złożenie wniosku o zwolnienie od kosztów
sądowych, nawet dokonane w terminie zakreślonym w ponownym wezwaniu nie
może uchylić skutków prawomocności wydanego wcześniej rozstrzygnięcia i tym
samym nie ma wpływu na bieg terminu określonego na podstawie art. 16 ust. 1
u.k.s.c. Dopiero wydanie i uprawomocnienie się postanowienia odmiennej treści
w przedmiocie zwolnienia od kosztów sądowych powoduje utratę mocy pierwszego
postanowienia, nie wpływa jednak na skutki niezastosowania się strony do treści
postanowienia prawomocnego. Dlatego po upływie terminu tygodniowego do
uiszczenia wpisu od kasacji określonego w zarządzeniu przewodniczącego wydanym
po oddaleniu zażalenia na pierwsze postanowienie Sądu Rejonowego w G.
z dnia 1 grudnia 1997 r. odmawiające zwolnienia powódki od kosztów sądowych,
Sąd ten był obowiązany odrzucić apelację z mocy art. 16 ust. 3 u.k.s.c., przy czym
należy zauważyć jedynie, że była nieuzasadniona zwłoka w wydaniu tego
postanowienia.

Wobec trafności rozstrzygnięcia Sądu pierwszej instancji prawidłowe było
także oddalenie zażalenia, chociaż zauważyć należy, że przytoczone w nim
argumenty celowościowe i wyrzuty czynione pełnomocnikowi mają drugorzędne
znaczenie wobec argumentów jurydycznych, które dostatecznie chronią stronę
przeciwną przed działaniem zmierzającym do przewlekania postępowania. Jednakże
bezskuteczne jest powoływanie się w kasacji na wadliwość uzasadnienia
zaskarżonego orzeczenia, gdyż nie mogło ono mieć wpływu na treść orzeczenia.

Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy z mocy art. art. 393[12]  kpc orzekł
jak w sentencji.