Postanowienie z dnia 1996-06-12 sygn. III CZP 61/96

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 61/96

Postanowienie

Sądu Najwyższego

z dnia 12 czerwca 1996 r.

Przewodniczący: sędzia SN T. Żyznowski.

Sędziowie: SN J. Gudowski (sprawozdawca), SA L. Walentynowicz.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku wierzycieli Ireny i Franciszka R. - przeciwko Teresie i Antoniemu O. o wykonanie czynności, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 12 czerwca 1996 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Wojewódzki w Suwałkach, postanowieniem z dnia 27 czerwca 1996 r., sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy poprzez wykładnię celowościową treści art. 344 § 1 k.c. możliwe jest usankcjonowanie powstałego wskutek czynności prawnej stanu prawnego posiadania odmiennego od stanu posiadania określonego w wyroku nakazującym przywrócenie posiadania?"

p o s t a n o w i ł odmówić podjęcia uchwały.

Uzasadnienie

Prawomocnym wyrokiem z dnia 30 czerwca 1995 r., sygn. akt (...) Sąd Rejonowy w Ełku - uwzględniając powództwo posesoryjne Ireny i Franciszka małżonków R. - nakazał pozwanym Teresie i Antoniemu małżonkom O. przywrócenie powodom posiadania strychu znajdującego się w budynku mieszkalnym położonym w O. przy ul. Nocznickiego 22 przez przywrócenie dotychczasowego wejścia na ten strych, a ponadto zakazał pozwanym podobnych naruszeń w przyszłości.

We wniosku egzekucyjnym z dnia 29 sierpnia 1995 r. powodowie-wierzyciele domagali się zakreślenia pozwanym-dłużnikom terminu 14 dni do wykonania czynności określonych w opisanym na wstępie wyroku, a na wypadek bezskutecznego upływu tego terminu - upoważnienia ich do wykonania tych czynności na koszt dłużników.

Postanowieniem z dnia 17 stycznia 1996 r. Sąd Rejonowy w Ełku - działający jako sąd egzekucyjny - umorzył postępowanie. Sąd oparł swe orzeczenie na podstawie art. 825 pkt 3 k.p.c., albowiem stwierdził, że wykonanie obowiązku wynikającego z tytułu wykonawczego jest niemożliwe. Otóż, według ustaleń sądu, na skutek zmian własnościowych, które w odniesieniu do budynku mieszczącego sporny strych zaszły już po wydaniu tytułu egzekucyjnego, egzekucja jest w rzeczywistości skierowana przeciwko Wiesławie P., a nie przeciwko dłużnikom. Wynika to z faktu, że osoba ta na części spornej, stanowiącej poprzednio wejście na strych, zbudowała łazienkę, co zresztą uczyniła zgodnie z dokumentacją i po uzyskaniu stosownych zezwoleń na wykonanie prac remontowych. W konsekwencji egzekucja wszczęta przez wierzycieli prowadzi do ingerencji w prawa osoby trzeciej, na co ta zgody nie wyraża.

Poza tym, w ocenie Sądu Rejonowego, wykonanie orzeczenia polegającego na przywróceniu poprzednio istniejącego wejścia na strych, pozostaje w kolizji z nowym stanem prawnym, jaki wytworzył się po zawarciu w dniu 14 września 1995 r. umowy sprzedaży lokali znajdujących się w przedmiotowym domu.

Rozpoznając zażalenie wierzycieli na powyższe postanowienie, Sąd Wojewódzki w Suwałkach powziął poważne wątpliwości, którym dał wyraz w zagadnieniu prawnym przedstawionym Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 § 1 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Podstawę egzekucji - zgodnie z art. 776 k.p.c. - stanowi tytuł wykonawczy, którym jest tytuł egzekucyjny (art. 777 k.p.c.) zaopatrzony w klauzulę wykonalności (art. 781 k.p.c.). Tę kardynalną zasadę postępowania egzekucyjnego rozwija art. 797 k.p.c., nakazujący dołączyć tytuł wykonawczy do wniosku lub żądania przeprowadzenia egzekucji z urzędu (por. też dotyczący poleceń egzekucyjnych § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 sierpnia 1991 r. w sprawie sposobu prowadzenia egzekucji grzywien, kar pieniężnych, opłat sądowych i kosztów sądowych - Dz. U. Nr 77, poz. 339). Tak więc jest oczywiste, że niedołączenie tytułu udaremnia wszczęcie postępowania egzekucyjnego i - jako brak formalny wniosku - zobowiązuje organ egzekucyjny do podjęcia czynności w trybie art. 130 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Należy zarazem zaznaczyć, że tytułem wykonawczym jest wyłącznie jego oryginał, w związku z czym dołączenie do wniosku odpisu (wypisu, wyciągu, kopii, kserokopii, reprodukcji, itp.) tytułu wykonawczego nie spełnia wymagań stawianych przez art. 797 k.p.c. W konsekwencji należy przyjąć, że egzekucja wszczęta na podstawie wniosku, do którego nie dołączono tytułu wykonawczego, lub dołączono tylko jego odwzorowanie, jest egzekucją bezpodstawną i jako taka podlega umorzeniu (arg. a minori ad maius z art. 825 pkt 2 k.p.c.).

Poczyniona powyżej uwaga została podyktowana dokonanym przez Sąd Najwyższy stwierdzeniem, że do wniosku egzekucyjnego złożonego przez wierzycieli Irenę i Franciszka małż. R. dołączony został nie oryginał tytułu wykonawczego, lecz jego kserograficzna odbitka i fakt ten nie został dostrzeżony ani przez sąd egzekucyjny - Sąd Rejonowy w Ełku, ani przez Sąd Wojewódzki w Suwałkach, rozpoznający sprawę na skutek zażalenia. W efekcie nie wezwano wierzycieli do usunięcia tego oczywistego braku formalnego, a postępowanie egzekucyjne uzyskało swój bieg mimo zasadniczych ku temu przeszkód.

W tym stanie rzeczy, skoro brak podstaw do prowadzenia postępowania egzekucyjnego, i to na każdym szczeblu instancji, to brak także przesłanek do - stanowiącego element tego postępowania na etapie odwoławczym - angażowania Sądu Najwyższego poprzez skierowanie doń zagadnienia prawnego (art. 391 § 1 w związku z art. 397 § 2 k.p.c.). Fakt ten zmusza Sąd Najwyższy do odmowy podjęcia uchwały w przedmiocie pytania, które - z tego punktu widzenia - zostało przedstawione bez uzasadnionej potrzeby albo co najmniej przedwcześnie.

Jest jeszcze jeden powód, który sprawia, że odpowiedź na postawione pytanie nie może zostać udzielona. Otóż, przy formułowaniu tego pytania, zmierzającego do wyjaśnienia, czy przez wykładnię zdania drugiego art. 344 § 1 k.c. możliwe jest usankcjonowanie nowego stanu posiadania powstałego na skutek zmiany stanu prawnego dokonanej czynnością prawną już po wydaniu tytułu egzekucyjnego, uszło uwadze Sądu Wojewódzkiego, że Kodeks postępowania cywilnego wyraźnie rozróżnia dwie podstawowe fazy postępowania cywilnego - postępowanie rozpoznawcze oraz postępowanie wykonawcze. Jakkolwiek funkcje tych postępowań są zbieżne - w każdym wypadku chodzi o ochronę praw podmiotowych - to jednak zgoła odmienne pozostają ich cele doraźne: postępowanie rozpoznawcze zmierza do odtworzenia istniejącego stanu faktycznego, który staje się następnie podłożem konkretyzacji i urzeczywistnienia obowiązującej w jego ramach normy prawa materialnego, natomiast postępowanie wykonawcze służy wprowadzeniu tej normy w życie, niekiedy - jeśli zachodzi konieczność - przy zastosowaniu przymusu. Należy podkreślić, że granica między tymi postępowaniami jest wyraźna i nienaruszalna, a wytyczają ją art. 803 i 804 k.p.c. Tak więc organ egzekucyjny, sąd albo komornik, związany jest treścią tytułu wykonawczego, w związku z czym - poza zupełnie wyjątkowymi wypadkami, uregulowanymi w przepisach szczegółowych (np. art. 825 pkt 2 k.p.c.) - ani nie może badać jego zasadności lub wymagalności, ani też dokonywać jakiejkolwiek modyfikacji określonego w nim zakresu udzielonej w postępowaniu rozpoznawczym ochrony prawnej (por. też uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 1995 r. III CZP 11/95, OSP 1995, z. 9, poz. 197).

W świetle powyższych uwag staje się oczywiste, że sąd egzekucyjny - prowadzący egzekucję na podstawie wyroku udzielającego posiadaczowi ochrony posesoryjnej - nie może ingerować w treść tytułu wykonawczego i prowadzić dowodów wiodących do ustaleń odmiennych niż te, które przyjął, wydając wyrok, sąd orzekający. Nie jest w szczególności dopuszczalne przenoszenie do fazy postępowania wykonawczego przesłanek, które w myśl art. 344 § 1 zdanie 2 k.c., decydują o zasadności (istnieniu) roszczenia posiadacza przeciwko temu, kto samowolnie naruszył jego posiadanie. Okoliczność bowiem, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem, podlega badaniu tylko w postępowaniu rozpoznawczym.

Także więc z tej przyczyny przedstawione przez Sąd Wojewódzki zagadnienie prawne, jako nie należące do postępowania egzekucyjnego, nie mogło stać się w niniejszej sprawie przedmiotem uchwały Sądu Najwyższego, podjętej w trybie art. 391 § 1 w związku z art. 397 § 2 k.p.c.

Prowadząc postępowanie w dalszym ciągu, Sąd Wojewódzki podejmie czynności mające na celu dołączenie przez wierzycieli oryginału tytuł wykonawczego, a w następnej kolejności przystąpi do oceny problemu - trafnie, jak się wydaje, naświetlonego przez sąd pierwszej instancji - niemożności prowadzenia egzekucji na podstawie przedmiotowego tytułu wykonawczego przeciwko osobie, która wedle klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji (art. 825 pkt 3 k.p.c.). Będzie też miał Sąd Wojewódzki na względzie, że jakkolwiek egzekucja wszczęta w wyniku wniosku, do którego nie dołączono tytułu wykonawczego, jest egzekucją pozbawioną podstawy, to jednak podjęte w jej trakcie czynności pozostają w mocy i zachowują skuteczność aż do chwili prawomocnego umorzenia postępowania egzekucyjnego.