Uchwała z dnia 1995-10-17 sygn. III CZP 143/95

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 143/95

Uchwała

Sądu Najwyższego

z dnia 17 października 1995 r.

Przewodniczący: sędzia SN A. Nalewajko (sprawozdawca).

Sędziowie SN: Bieniek, Z. Świeboda.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Fabryki Akcesoriów Meblowych S.A. w C. przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Handlowo-Usługowemu "(...)" - spółka z o.o. w W. o zwolnienie od egzekucji, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 17 października 1995 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Wojewódzki w Toruniu, postanowieniem z dnia 29 czerwca 1995 r. sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy osobą trzecią w rozumieniu art. 841 § 1 k.p.c. jest osoba prawna, z której firmy pewne elementy wraz z elementami nazwy innej osoby prawnej zostały w tytule egzekucyjnym połączone i stanowią oznaczenie dłużnika?".

podjął następującą uchwałę:

Osobą trzecią w rozumieniu art. 841 § 1 k.p.c. nie jest osoba, przeciwko której jako dłużnikowi skierowana została egzekucja.

Uzasadnienie

Powodowa Fabryka Akcesoriów Meblowych S.A. w C. w pozwie wytoczonym przeciwko pozwanemu Przedsiębiorstwu Produkcyjno-Handlowo-Usługowemu "(...)" - Spółka z o.o. w W. wniosła o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego prawomocnego wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Suwałkach z dnia 6 grudnia 1993 r., wydanego w sprawie sygn. akt (...). W uzasadnieniu tego żądania strona powodowa wyjaśniła, że powyższym wyrokiem została zasądzona kwota 2.525.000 starych zł z odsetkami i kosztami procesu na rzecz pozwanego od Fabryki Akcesoriów Meblowych w C. - Zakładowego Klubu Sportowego w C., podczas gdy należność dotyczyła transakcji przeprowadzonej przez Zakładowy Klub Sportowy "F.-C." jako odrębną osobę prawną. Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

W toku procesu strona powodowa zmieniła powództwo w ten sposób, że wniosła o zwolnienie od egzekucji kasy Fabryki Akcesoriów Meblowych S.A. w C. zajętej przez Komornika Sądu Rejonowego w Chełmie w dniu 9 czerwca 1994 r. w sprawie egzekucyjnej nr Km (...).

Sąd Rejonowy, wyrokiem z dnia 31 marca 1995 r., zwolnił od egzekucji kasę strony powodowej zajętą przez komornika Sądu Rejonowego w Chełmie w sprawie egzekucyjnej z wniosku pozwanego przedsiębiorstwa. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Rejonowy podniósł, że nazwa pozwanego podmiotu gospodarczego wskazana w tytule wykonawczym jest w swoim brzmieniu odmienna od firmy powoda, która brzmi: "Fabryka Akcesoriów Meblowych S.A. w C.", a nie "Fabryka Akcesoriów Meblowych w C. - Zakładowy Klub Sportowy w C." jak w tytule wykonawczym. Zdaniem sądu, ta ostatnia nazwa stanowi zbitkę nazewniczą dwóch i to w dodatku źle określonych podmiotów, niezależnych od siebie osób prawnych. Strona powodowa jest zatem osobą trzecią w rozumieniu art. 841 § 1 k.p.c. i jej powództwo zasługuje na uwzględnienie.

Przy rozpoznawaniu rewizji pozwanego od powyższego wyroku Sąd Wojewódzki postanowieniem z dnia 29 czerwca 1995 r. przedstawił Sądowi Najwyższemu jako budzące poważne wątpliwości zagadnienie prawne przytoczone na wstępie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne zostało sformułowane w sposób mogący wskazywać na to, że wątpliwość Sądu Wojewódzkiego dotyczy kwestii, czy za dłużnika może być uznana osoba prawna, której nazwa jako dłużnika została w tytule wykonawczym zniekształcona i zawiera elementy nazwy innej osoby prawnej i czy w konsekwencji taka osoba może być uważana za osobę trzecią w rozumieniu art. 841 § 1 k.p.c. Jednakże tego rodzaju pytanie co do oznaczenia dłużnika w tytule wykonawczym, jako mające charakter faktyczny, a nie prawny, nie mogłoby być przedstawione Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c. Dlatego - mając zwłaszcza na uwadze niesporny stan faktyczny, na tle którego zagadnienie prawne zostało przedstawione - należy je rozumieć jako pytanie o to, czy za osobę trzecią w rozumieniu art. 841 § 1 k.p.c. może być uznana osoba, przeciwko której wszczęte zostało postępowanie egzekucyjne, ale która kwestionuje prowadzenie tej egzekucji jako nieuprawnione. W sprawie bowiem jest okolicznością niesporną, że w stosunku do powodowej Fabryki Akcesoriów Meblowych S.A. w C. jako dłużnika prowadzone jest na skutek wniosku wierzyciela - Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowo-Usługowego "(...)" - Spółka z o.o. w W. postępowanie egzekucyjne. W toku tego postępowania doszło do zajęcia przez komornika kasy powodowej Fabryki, zakwestionowanego przez nią w tej podstawie, że nazwa jej nie jest identyczna z nazwą dłużnika wskazaną w tytule wykonawczym, a zatem egzekucja w stosunku do niej nie powinna być prowadzona. Po zmianie powództwa z opozycyjnego na ekscydencyjne pojawiło się żądanie zwolnienia od egzekucji tejże kasy.

Udzielenie odpowiedzi na pytanie - czy osoba, przeciwko której prowadzone jest postępowanie egzekucyjne, a więc dłużnik egzekwowany, może być uznany za osobę trzecią w rozumieniu art. 841 § 1 k.p.c., wymaga rozważenia istoty powództwa opartego na tym przepisie. Powództwo to nazwane ekscydencyjnym stanowi jeden z dwóch rodzajów powództw przeciwegzekucyjnych, będących środkami obrony przeciwko niezgodnej z prawem egzekucji. W przeciwieństwie do powództwa opozycyjnego, opartego na art. 840 k.p.c., powództwo przewidziane w art. 841 k.p.c. chroni nie dłużnika, ale osobę trzecią, której prawa prowadzona egzekucja narusza. Naruszenie to może dotyczyć przysługującego osobie trzeciej w stosunku do zajętego przedmiotu prawa własności, ograniczonego prawa rzeczowego lub innych praw. Zgodnie z utrwalonym w doktrynie i orzecznictwie poglądem, osobą legitymowaną do wytoczenia powództwa ekscydencyjnego jest wyłącznie osoba trzecia, nie będąca według tytułu wykonawczego dłużnikiem, a warunkiem wytoczenia takiego powództwa jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego.

Wątpliwość Sądu Wojewódzkiego powstała jednak na tle stanu faktycznego, w którym powództwo ekscydencyjne wytoczyła osoba prawna, której nazwa nie jest identyczna z oznaczeniem dłużnika w tytule wykonawczym, ale w stosunku do której, jako dłużnika, prowadzone jest postępowanie egzekucyjne. Taka osoba, jako dłużnik egzekucyjny, zwalcza w istocie samo prowadzenie w stosunku do niej egzekucji, a nie żąda ochrony określonych jej praw naruszonych w toku egzekucji prowadzonej przeciwko innej osobie jako dłużnikowi. Osoba ta nie może być zatem uznana za osobę trzecią w rozumieniu art. 841 § 1 k.p.c. Zauważyć poza tym trzeba, że w § 2 tego artykułu stanowi się, że w przypadku, gdy dłużnik zaprzecza prawu powoda, należy oprócz wierzyciela pozwać również dłużnika. Spełnienie tego wymogu nie mogłoby wchodzić w rachubę w wypadku, gdyby powództwo ekscydencyjne zostało wytoczone przez osobę, przeciwko której jako dłużnikowi prowadzone jest postępowanie egzekucyjne, choć, zdaniem tej osoby, bez dostatecznych ku temu podstaw.

Nie oznacza to, by osoba ta pozbawiona była środków obrony przed prowadzoną egzekucją. Osobie tej bowiem - na co trafnie zwrócił uwagę Sąd Wojewódzki w swym postanowieniu - może przysługiwać akcja oparta na art. 825 pkt 3 k.p.c. Przepis ten przewiduje umorzenie przez organ egzekucyjny postępowania w całości lub w części na wniosek, jeżeli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest dłużnikiem i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji, albo jeżeli prowadzenie egzekucji pozostaje z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego. W doktrynie wyrażony jest pogląd, że pod ten przepis podpada również stan faktyczny, w którym wszczęto egzekucję przeciwko osobie, której nazwisko i imię albo nazwa, jest nawet taka sama, jak oznaczenie dłużnika, ale nie jest ona identyczna z osobą dłużnika, a więc nie jest w rzeczywistości osobą zobowiązaną.

Z wyżej przytoczonych względów podjęto na podstawie art. 391 k.p.c. uchwałę jak w sentencji.

OSNC 1996 r., Nr 2, poz. 24