Uchwała z dnia 1994-09-06 sygn. III CZP 101/94

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 101/94

Uchwała

Sądu Najwyższego

z dnia 6 września 1994 r.

Skład orzekający

Przewodniczący: sędzia SN S. Dmowski (sprawozdawca).

Sędziowie SN: K. Kołakowski, J. Majewska.

Sąd Najwyższy w sprawie z zażalenia wierzyciela Zakładu Ubezpieczeń Społecznych - Oddział w W. na zarządzenie przewodniczącego Sądu Rejonowego w Ząbkowicach Śląskich z dnia 1 czerwca 1994 r. sygn akt (...), zawierające skargę na czynność komornika, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 6 września 1994 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Wałbrzychu z siedzibą w Świdnicy, postanowieniem z dnia 30 czerwca 1994 r. sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy nieusunięcie braków formalnych skargi na czynność komornika powoduje zwrot skargi, czy jej odrzucenie?"

podjął następującą uchwałę:

Nieusunięcie braków formalnych skargi na czynność komornika powoduje jej odrzucenie.

Wydanie w takim wypadku zarządzenia o zwrocie skargi nie pozbawia strony możliwości zaskarżenia tej czynności zażaleniem.

Uzasadnienie

Przedstawione Sądowi Najwyższemu - w trybie art. 391 § 1 k.p.c. - zagadnienie prawne wyłoniło się przy rozpoznawaniu przez Sąd Wojewódzki zażalenia wierzyciela na zarządzenie przewodniczącego w przedmiocie zwrotu skargi na czynności komornika z powodu nieusunięcia jej braków formalnych.

 

Sąd Najwyższy miał na uwadze, co następuje:

Treść uzasadnienia postanowienia Sądu Wojewódzkiego wskazuje na występowanie w sprawie dwóch zagadnień, to jest: 1) w jakiej formie i jakiej treści powinno zapaść rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w razie nieuzupełnienia braków formalnych skargi na czynność komornika, a mianowicie, czy w takim wypadku powinno być wydane postanowienie o odrzuceniu skargi, czy też zarządzenie o jej zwrocie i 2) jakie skutki w zakresie dopuszczalności zaskarżenia rozstrzygnięcia pociąga za sobą zastosowanie wadliwej formy.

Artykuł 767 k.p.c., normujący instytucję skargi na czynności komornika, zawiera regulację ogólną (§ 3), że na postanowienie sądu przysługuje zażalenie "w wypadkach w ustawie wskazanych". Przepis ten, ani też inny z części drugiej kodeksu postępowania cywilnego (postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne), nie wskazuje wszystkich tych wypadków. Nie określa też, czy i w jakim zakresie stosuje się w postępowaniu egzekucyjnym przepis art. 130 k.p.c., odnoszący się do uzupełnienia braków formalnych pism procesowych i zwracania ich stronom w razie nieuzupełnienia tych braków. W orzecznictwie i literaturze dominuje pogląd, że § 3 art. 767 k.p.c. odnosi się nie tylko do wypadków wskazanych w części drugiej, ale również i w części pierwszej kodeksu postępowania cywilnego, w tym wymienionych w art. 394 § 1 k.p.c. Oczywiście, jeśli przepis przewiduje zaskarżalność w drodze zażalenia jedynie postanowień sądowych, nie można przyjmować, że odnosi się on również do zarządzeń wymienionych w art. 394 k.p.c. W świetle powyższego unormowania rozwiązanie przedstawionego zagadnienia prawnego zależy przede wszystkim od zajęcia stanowiska, jaki charakter ma skarga na czynności komornika. W szczególności, czy jest ona pismem wszczynającym postępowanie sądowe, czy pismem związanym z postępowaniem sądowym toczącym się przed sądem pierwszej instancji, czy też środkiem zaskarżenia.

Sąd Najwyższy, rozważając przedstawione zagadnienie w uchwale z dnia 4 maja 1967 r. III CZP 30/67 (OSNCP 1968, z. 3, poz. 34), wyjaśniającej problem dopuszczalności zaskarżenia rozstrzygnięcia o zwrocie czy też odrzuceniu zarzutów od nakazu zapłaty, wypowiedział pogląd, że do środków odwoławczych, nie mających wprawdzie charakteru dewolutywnego, wywołującego postępowanie przed sądem wyższej instancji, należą obok sprzeciwu od wyroku zaocznego, zarzutów w postępowaniu nakazowym i sprzeciwu w postępowaniu upominawczym również skargi na czynności komornika. Skład Sądu Najwyższego, rozstrzygający zagadnienie prawne przedstawione w niniejszej sprawie, pogląd ten w pełni podziela.

Przyjęcie powyższego poglądu co do charakteru skargi na czynność komornika uzasadnia wniosek, że rozwiązania zagadnienia formy i treści rozstrzygnięcia sądowego w przypadku nieuzupełnienia braków formalnych takiej skargi poszukiwać należy w przepisach kodeksu postępowania cywilnego, które - jak to podkreślił Sąd Najwyższy w powołanej wyżej uchwale - normują czynności sądu w wypadku, gdy strona wnosząca środek odwoławczy - mimo wezwania - nie usunęła braków w wyznaczonym terminie.

Jeśli chodzi o rewizje i zażalenia, to z unormowań zawartych w art. 372, 375 i 397 § 2 k.p.c. wynika jednoznacznie, że te środki zaskarżenia - w razie nieuzupełnienia ich braków - podlegają odrzuceniu, a nie zwrotowi. Tę samą zasadę kodeks postępowania cywilnego nakazuje stosować w razie nieuzupełnienia w terminie braków formalnych sprzeciwu od wyroku zaocznego. Artykuł 344 § 3 k.p.c. zawiera bowiem wyraźne postanowienie, że sprzeciw, którego braków strona w wyznaczonym terminie nie uzupełniła, "sąd odrzuca na posiedzeniu niejawnym".

Brak wyraźnej regulacji kodeksowej, że w razie nieuzupełnienia w terminie braków formalnych skargi na czynność komornika skarga podlega odrzuceniu, nie oznacza, że w takim wypadku wchodzi w grę jej zwrot. Trudno doszukać się argumentów, które uzasadniałyby takie, odmienne od ogólnych zasad postępowania w przypadku nieuzupełnienia braków formalnych środka odwoławczego, podejście do skargi na czynność komornika, będącej również - co podkreślono wyżej - środkiem zaskarżenia. Zajmując stanowisko w tym zakresie trzeba mieć na uwadze, że skutki, jakie powoduje odrzucenie skargi jako środka zaskarżenia, są zasadniczo odmienne od skutków, jakie pociąga za sobą zwrot pisma procesowego na podstawie art. 130 k.p.c., który to przepis zastosował Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie. Przyjęcie, że nieuzupełnienie skargi na czynności komornika pociąga za sobą jej zwrot, prowadziłoby do wniosku, iż na takie rozstrzygnięcie środek zaskarżenia, a konkretnie zażalenie, nie przysługuje. W art. 394 § 1 pkt 1 k.p.c. przewiduje się bowiem zażalenie jedynie na zwrot pozwu. To uregulowanie, w zestawieniu z unormowaniem zawartym w § 3 art. 767 k.p.c., przewidującym zażalenie jedynie na postanowienia sądu, a więc nie na zarządzenie przewodniczącego, wyłącza dopuszczalność zażalenia na zarządzenie przewodniczącego, wydane w toku postępowania egzekucyjnego, w tym również i na zarządzenie w przedmiocie zwrotu skargi na czynność komornika. Tymczasem przyjęcie założenia, że nieuzupełnienie braków formalnych takiej skargi powoduje jej odrzucenie, a nie zwrot, przesądza - w świetle podniesionych wyżej argumentów - o dopuszczalności zaskarżenia takiego rozstrzygnięcia zażaleniem. Postanowienie o odrzuceniu skargi jest bowiem orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 394 § 1 k.p.c.

Ponieważ w niniejszej sprawie skarga na czynność komornika zwrócona została zarządzeniem przewodniczącego, wyłania się kwestia druga, tj. możliwość zaskarżenia zażaleniem tego wadliwego - zgodnie z tym, co już wyżej powiedziano - rozstrzygnięcia. Otóż, w orzecznictwie Sądu Najwyższego za utrwalony należy uznać pogląd (por. m. in. uchwałę połączonych Izb: Cywilnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 6 marca 1972 r. III CZP 27/71 - OSNCP 1973, z. 1, poz. 1), że o rodzaju i dopuszczalności środka odwoławczego decyduje przedmiot rozstrzygnięcia, a nie forma, jaką temu rozstrzygnięciu nadano. Nie do przyjęcia jest pogląd, że omyłka sądu pierwszej instancji, w jakiej rozstrzygnięcie powinno nastąpić, musiałaby powodować dostosowanie do niej postępowania odwoławczego i wiązać w tym zakresie sąd rewizyjny (zażaleniowy). Nie do zaakceptowania jest także stanowisko, by skutki wadliwej czynności sądowej, czy też omyłki przewodniczącego, mogły wywoływać negatywne dla strony skutki.

Skoro, jak to miało miejsce w niniejszej sprawie, doszło do wadliwego rozstrzygnięcia z przyczyn niezależnych od wierzyciela jako strony, wadliwość ta nie może uzasadniać odmowy rozpoznania zażalenia.

Z przedstawionych wyżej względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę o treści sformułowanej w sentencji.

OSNC 1995 r., Nr 2, poz. 24