Postanowienie z dnia 2010-09-30 sygn. VI ACz 1471/10

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt VI ACz 1471/10

Postanowienie Sądu Apelacyjnego

w Warszawie

z dnia 30 września 2010 r.

Przewodniczący: Sędzia SA Lidia Sularzycka.

Sędziowie SA: Ksenia Sobolewska-Filcek, Ewa Klimowicz-Przygódzka (spr.).

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny po rozpoznaniu w dniu 30 września 2010 r. na posiedzeniu niejawnym sprawy z wniosku (...) S.A. w W. z udziałem E. K. o udzielenie zabezpieczenia na skutek zażalenia uczestniczki od postanowienia Sądu Okręgowego w W. z dnia 17 czerwca 2010 r. (...) postanawia:

1. zmienić zaskarżone postanowienie w całości w ten sposób, że wniosek (...) S.A. w W. o udzielenie zabezpieczenia oddalić,
2. oddalić jako przedwczesny wniosek obowiązanej o przyznanie kosztów postępowania zażaleniowego.

Uzasadnienie

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy w W. uwzględnił wniosek S.A. (...) z siedzibą w W. i zabezpieczył jej roszczenie wynikające z art. 527 k.c. tj. o uznanie za bezskuteczną umowy darowizny nieruchomości z dnia (...) 2008 r. zawartej pomiędzy K.B. a jej matką E.K., poprzez ustanowienie na rzecz wnioskodawcy hipoteki przymusowej na nieruchomości E.K. położonej w O., stanowiącej działkę nr (...) - do kwoty 1 250 105 zł.

Z ustaleń sądu I instancji wynikało, że spółce (...) przysługiwała wierzytelność wobec spółki jawnej (...). K. i G.B., z tytułu rozliczenia umowy z dnia (...) 2008 r. o współpracy przy organizacji imprezy. Wnioskodawca dochodził swoich należności w dwóch postępowaniach sądowych, z których pierwsze dotyczyło zapłaty kwoty 977 016,69 zł. W tym postępowaniu Sąd Okręgowy w W. wydał w dniu 24 października 2008 r. nakaz zapłaty, który wyrokiem z dnia 19 stycznia 2009 r. został utrzymany w mocy. W drugim postępowaniu wnioskodawca dochodził zapłaty 800 768,85 zł i to postępowanie zakończyło się nakazem zapłaty, który uprawomocnił się w dniu 19 sierpnia 2009 r. W oparciu o ten tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności komornik sądowy wszczął egzekucję przeciwko wspólnikom dłużnej spółki tj. K. i G.B. Od samej spółki udało mu się wyegzekwować 50 442,72 zł, w pozostałym zakresie egzekucja okazała się bezskuteczna. W dniu (...) 2008 r. K.B. zawarła ze swoją matką - uczestniczką niniejszego postępowania E.K. umowę darowizny nieruchomości położonej w O. Wówczas już wierzytelność wnioskodawcy z tytułu umowy o współpracę była wymagalna.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że zostały spełnione przesłanki do udzielenia zabezpieczenia roszczenia ze skargi paulińskiej, wynikające z art. 730¹ k.p.c., gdyż wnioskodawca uprawdopodobnił zarówno wiarygodność swojego roszczenia jak i istnienie interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia.

Jeżeli chodzi o wiarygodność roszczenia, to w ocenie sądu I instancji wynikała ona z dołączonych do wniosku dokumentów w postaci "umowy z dnia (...) 2008 r., kopi weksla in blanco, pisma o uznaniu długu z (...) i (...) 2010 r., nakazu zapłaty z dnia (...) 2008 i (...) 2008 r., postanowienia komornika z (...) 2010 r. o umorzeniu egzekucji, aktu notarialnego". Sąd ponadto stwierdził, że obowiązana E.K. jako matka dłużniczki i księgowa w spółce jawnej (...) miała świadomość jaka jest sytuacja finansowa w dłużnej spółce.

Istnienie po stronie wnioskodawcy interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia, sąd I instancji upatrywał w tym, że brak zabezpieczenia może poważnie utrudnić wykonanie ewentualnego wyroku, wobec dotychczasowego zachowania dłużniczki K.B. i jej matki tj. obowiązanej w sprawie, zmierzającego do udaremnienia zaspokojenia wierzyciela. W ocenie sądu I instancji w przypadku wytoczenia powództwa ze skargi paulińskiej przeciwko E.K. podejmie ona kroki zmierzające do przeniesienia własności nieruchomości darowanej jej przez córkę na dalsze osoby, co z kolei uniemożliwi wierzycielowi realizację wyroku o uznanie umowy za bezskuteczną.

W zażaleniu, jakie na to postanowienie wniosła obowiązana zostały podniesione następujące zarzuty:

- naruszenia art. 527 i nast.k.c. poprzez błędne uznanie, iż roszczenie uprawnionego zostało uwiarygodnione, podczas gdy nie zostało wykazane pokrzywdzenie wierzycieli spowodowane zawarciem umowy z dnia (...) 2008 r.,

- naruszenia art. 730 § 1 i 2 k.p.c. poprzez stwierdzenie istnienia interesu prawnego w żądaniu udzielenia zabezpieczenia,

- naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewskazanie dowodów, z których wynikało istnienie tego interesu prawnego,

- naruszenia art. 738 k.p.c. poprzez rozpoznanie wniosku z przekroczeniem jego granic,

- naruszenia art. 733 k.p.c. poprzez zaniechanie określenia terminu, w którym dochodzone ma być roszczenie uprawnionego.

Tym samym obowiązana wnosiła o uchylenie zaskarżonego postanowienia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie, aczkolwiek część podnoszonych w nim zarzutów była niezasadna.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, że zgodnie z art. 730¹ § 1 k.p.c. przesłanką udzielenia zabezpieczenia nie jest udowodnienie roszczenia, które ma być zabezpieczone ani istnienia interesu prawnego w uzyskaniu zabezpieczenia tylko uprawdopodobnienie tych przesłanek.

Uprawdopodobnienie zaś roszczenia polega na tym, aby wnioskodawca przedstawił i należycie uzasadnił twierdzenia, które stanowią podstawę dochodzonego roszczenia tj. zarówno okoliczności faktyczne, na których opiera się to roszczenie i które powinny być przedstawione, a ich istnienie prawdopodobne w świetle dowodów oferowanych przez uprawnionego jak i podstawę prawna żądania, która powinna być również prawdopodobna. Jak to wyraził Sąd Apelacyjny w S. w orzeczeniu z dnia 28 grudnia 2006 r. (...)"Roszczenie jest uprawdopodobnione, jeżeli prima facie istnieje znaczna szansa na jego istnienie, co nie wyklucza tego, iż w świetle głębszej analizy stanu faktycznego i prawnego wniosek może okazać się bezzasadny. Istotą postępowania zabezpieczającego, jako postępowania incydentalnego, nie jest uznanie dochodzonego roszczenia za udowodnione, ale jedynie za uprawdopodobnione, czemu służy dokonywana przez sąd jedynie pobieżna analiza dostarczonego przez wnioskodawcę materiału dowodowego. Możliwość dojścia, w wyniku pełnego postępowania, do wniosku o niezasadności roszczenia, jest oczywistym założeniem tej instytucji".

Sąd Okręgowy, zdaniem Sądu Apelacyjnego, prawidłowo uznał, że w świetle dowodów dołączonych do wniosku roszczenie (...) S.A. o uznanie umowy darowizny nieruchomości z dnia (...) 2008 r. jest wiarygodne.

Nie można zgodzić się w szczególności ze skarżącą, iż wnioskodawca nie uprawdopodobnił przesłanki z art. 527 k.c. pokrzywdzenia przez K.B. wierzycieli na skutek dokonania z matką pod tytułem darmym zaskarżonej czynności. W uzasadnieniu powyższego zarzutu obowiązana przede wszystkim myliła dwie przesłanki skargi paulińskiej: dokonania czynności prawnej z pokrzywdzeniem wierzycieli i działania dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Jak stanowi art. 527 § 2 k.c. czynność prawna dokonana jest z pokrzywdzeniem wierzycieli jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny, albo stał się niewypłacalny w większym stopniu niż przed dokonaniem czynności. Nie ulega wątpliwości, iż w wyniku umowy darowizny zawartej z obowiązaną z majątku dłużniczki ubył główny, obok mieszkania obciążonego hipoteką składnik jej majątku, przez co stała się ona niewypłacalna, co wynika ze złożonego przez K. B. w dniu (...) 2010 r. wykazu majątku, a przede wszystkim z jej wyjaśnień składanych w sprawie o wyjawienie majątku I Co (...) Sądu Rejonowego dla W.-Ż. Zarzucając wnioskodawcy nieuprawdopodobnienie faktu pokrzywdzenia wierzycieli skarżąca zapomina, że okoliczność, czy czynność prawna dłużnika krzywdzi wierzyciela należy oceniać nie według chwili jej dokonania lecz według chwili jej zaskarżenia (SN z dnia 22 marca 2001 r. V CKN 280/2000 LexPolonica nr 388728), w odróżnieniu od oceny działania ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, która musi występować w momencie dokonywania zaskarżonej czynności. Przyjmuje się przy tym, że dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, jeżeli zdaje sobie sprawę, że wskutek danej czynności prawnej może spowodować niemożność zaspokojenia się wierzycieli z jego majątku, przy czym świadomość ta nie musi dotyczyć osoby konkretnego wierzyciela, wystarczy świadomość pokrzywdzenia wierzycieli w ogóle. Prawdopodobieństwo, iż dłużniczka K.B. w dniu (...) 2008 r. działała ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, przede wszystkim wnioskodawcy było znaczne, skoro jak już wspomniano przedmiot umowy darowizny stanowił istotny składnik jej majątku i skoro już wówczas wbrew zarzutom zażalenia jako wspólnik spółki jawnej zgodnie z art. 22 § 2 oraz 31 § 2 k.s.h. była dłużnikiem wnioskodawcy z tytułu rozliczenia umowy o współpracę z dnia (...) 2008 r. Jak wynika bowiem z wyroku Sądu Najwyższego, na które powoływał się wnioskodawca z dnia 29 listopada 2006 r. II CSK 250/2006 (OSNC 2007/10 poz. 155) wspólnik spółki jawnej jest wobec wierzyciela tej spółki dłużnikiem w rozumieniu art. 527 i 530 k.c. Fakt zaś, że spółka jawna (...) była w tym czasie dłużnikiem spółki (...) wynikał z umowy o współpracy, faktury z k. 65 i 67, ostatecznego wezwania do zapłaty przesłanego spółce z dnia (...) 2008 r. Należało w świetle powyższych dokumentów przyjąć, że w dniu (...) 2008 r. K.B. jako wspólniczka spółki jawnej miała świadomość istnienia jej wymagalnych zobowiązań, a tym samym również swojej odpowiedzialności wobec wierzyciela spółki, co oznacza, że miała również świadomość, iż darowując nieruchomość swojej matce pozbawia wierzyciela możliwości zaspokojenia. Dodać w tym miejscu należy, że wbrew stanowisku skarżącej dla przyjęcia skuteczności skargi paulińskiej nie jest wymagane wykazanie zamiaru pokrzywdzenia wierzycieli przez dłużnika, wystarczająca jest jego świadomość możliwości zajścia takiego skutku.

Za niezasadny uznać należało także zarzut błędnego przyjęcia przez sąd I instancji, iż wnioskodawca uprawdopodobnił istnienie interesu prawnego w uzyskaniu zabezpieczenia. Co prawda wnioskodawca nie uprawdopodobnił żadnych okoliczności wskazujących na to, że obdarowana ma zamiar czy też już podejmuje działania, zmierzające do wyzbycia się przedmiotu darowizny w celu utrudnienia wierzycielowi uzyskania z niego zaspokojenia jego wierzytelności, tym niemniej jednak należało przyjąć, że prawdopodobieństwo możliwości zajścia takiej sytuacji wypływało prima facie z dotychczasowego sposobu działania wspólników spółki jawnej oraz obowiązanej, która należy przyjąć wspomagała wspólników w ich działaniu polegającym na wyzbyciu się majątku w obawie przed grożącą z niego egzekucją. Nie sposób bowiem uznać, że E.K. jako księgowa dłużnej spółki nie miała świadomości co do jej zobowiązań, a tym samym zobowiązań własnej córki i zięcia. Za wiarygodnością przedstawionych w tym zakresie przez wnioskodawcę twierdzeń przemawiały ponadto dokumenty dołączone do odpowiedzi na zażalenie, z których wynikało, że obowiązana podejmowała szereg innych czynności z dłużnikami wnioskodawcy mających na celu wyprowadzenie ich majątku (k. 221-231).

Nie ulega natomiast wątpliwości, że wniosek spółki (...) o zabezpieczenie zawierał braki formalne polegające na niedookreśleniu sposobu zabezpieczenia poprzez niewskazanie do jakiej kwoty ma być ustanowiona hipoteka przymusowa. Nawiązując do treści odpowiedzi na zażalenie stwierdzić należy, że zgodnie z art. 736 § 1 pkt 1 k.p.c. czym innym jest suma zabezpieczenia, a czym innym prawidłowe wskazanie sposobu zabezpieczenia. W takiej sytuacji Sąd Okręgowy powinien był zgodnie z art. 738 k.p.c. wniosek o zabezpieczenie zwrócić.

Rację ma także skarżąca, że postanowienie sądu I instancji o udzieleniu zabezpieczenia nie spełnia wymogów z art. 733 k.p.c., gdyż nie został wyznaczony w nim termin, w którym pismo wszczynające postępowanie powinno być wniesione pod rygorem upadku zabezpieczenia. Dodać ponadto należy, że z orzeczenia tego nie wynika także, jakie roszczenie zostało przez sąd zabezpieczone.

Nie ww. jednak uchybienia formalne skutkowały zmianą zaskarżonego postanowienia.

Nie do zaakceptowania zdaniem Sądu Apelacyjnego był sposób zabezpieczenia roszczenia paulińskiego jakiego domagał się wnioskodawca tj. obciążenia hipoteką przymusową nieruchomości nabytej przez obowiązaną w drodze kwestionowanej czynności prawnej.

Należy mieć na uwadze, że zgodnie z art. 532 k.c. celem wystąpienia ze skargą paulińską jest uzyskanie przez wierzyciela możliwości uzyskania zaspokojenia jego wierzytelności z przedmiotu czy też przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela, wyszły z majątku dłużnika albo do niego nie weszły. Uwzględnienie roszczenia wnioskodawcy, którego zabezpieczenia się domagał oznaczałoby zatem, że mógłby on skierować do nieruchomości darowanej, stanowiącej obecnie własność obowiązanej egzekucję wierzytelności przysługującej mu wobec K.B., mimo, że obowiązana nie jest jego dłużnikiem. Właśnie ta możliwość dochodzenia zaspokojenia wierzytelności istniejącej wobec darczyńcy, z majątku stanowiącego własność obowiązanej i wynikający z tego obowiązek obdarowanej znoszenia egzekucji z jej nieruchomości jest wyłącznym skutkiem, jaki może wyniknąć z wydania przez sąd wyroku uwzględniającego roszczenie wnioskodawcy. Tym samym należy stwierdzić, że skutkiem wydania pozytywnego dla wierzyciela wyroku nie byłaby możliwość bezpośredniego uzyskania kwot należnych mu od dłużniczki K.B., ani też powstanie innych gwarancji ich uzyskania, niż sam fakt możliwości prowadzenia egzekucji do majątku stanowiącego poprzednio własność tej dłużniczki.

Należy zatem stwierdzić, że zabezpieczenie roszczenia z art. 527 k.c. poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej na darowanej nieruchomości nie odnosi się do celu jaki można osiągnąć w skutek postępowania sądowego opierającego się na art. 527 k.c.

Obawiając się zbycia przez obowiązaną nieruchomości, a tym samym utraty możliwości prowadzenia z niej egzekucji wierzyciel powinien był wnosić o udzielenie zabezpieczenia poprzez ustanowienie zakazu zbycia nieruchomości obowiązanej. Taki jednak sposób zabezpieczenia roszczenia nie został wskazany, tylko sposób dalej idący, wykraczający poza cel postępowania w sprawie.

Niezależnie od powyższego stwierdzić należy, że w świetle przepisów art. 104, 109, 111 w zw. z art. 68 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, hipoteka przymusowa służy zabezpieczeniu i egzekucji określonej wierzytelności pieniężnej przysługującej od właściciela nieruchomości jako dłużnika osobistego. Przedmiotem zaś wskazanego we wniosku roszczenia S.A. (...) nie jest wierzytelność pieniężna, ani obowiązana nie jest osobistym dłużnikiem wnioskodawcy. Istniały zatem także przeszkody natury prawnej do uwzględnienia wskazanego we wniosku sposobu zabezpieczenia.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji. Wniosek skarżącej o przyznanie kosztów postępowania zażaleniowego należało w świetle przepisu art. 745 § 2 k.p.c. uznać za przedwczesny (patrz SN z dnia 9 maja 2001 r. II CKN 639/2000 LexPolonica nr 388311).