Wyrok z dnia 1997-09-26 sygn. II CKU 82/97

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CKU 82/97

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 26 września 1997 r.

Przewodniczący: Sędzia SN L. Walentynowicz.

Sędziowie SN: F. Barczewska, K. Zawada (spr.). Protokolant: B. Gruszka.

Sąd Najwyższy Izba Cywilna po rozpoznaniu w dniu 26 września 1997 r. na rozprawie sprawy z powództwa małoletniej Elwiry K., reprezentowanej przez matkę Krystynę K., przeciwko Marianowi K. o ustalenie ojcostwa i roszczenia z tym związane na skutek kasacji Rzecznika Praw Obywatelskich od wyroku Sądu Rejonowego z dnia 23 grudnia 1994 r., uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu i rozstrzygnięcia o opłacie kasacyjnej.

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy ustalił, że pozwany jest ojcem Elwiry Sławomiry K., urodzonej 25 grudnia 1988 r., córki Krystyny K., i zasądził od niego na jej rzecz alimenty w kwocie 500.000 zł miesięcznie. Wyrok ten uprawomocnił się.

Jak wynika z akt sprawy, dla pozwanego, z uwagi na jego nieobecność w Polsce i wynikającą stąd niemożność doręczenia mu pozwu, został ustanowiony na podstawie art. 144 k.p.c. zarządzeniem przewodniczącego z dnia 9 września 1994 r. kurator w osobie pracownicy Sądu Rejonowego, Bożeny B.

We wniesionej w trybie art. 12 ust. 1 ustawy z 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego... (Dz. U. Nr 43, poz. 189) kasacji Rzecznik Praw Obywatelskich zarzucił zaskarżonemu wyrokowi rażące naruszenie art. 143, 214 i 217 k.p.c. oraz naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej i wniósł o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu. Zarzuty te zostały sformułowane w związku z tym, że kurator Elżbieta B., mimo prawidłowo doręczonych jej wezwań, nie wzięła udziału w dwóch kolejnych rozprawach, jak też nie stawiła się na trzeciej, poprzedzającej wydanie wyroku, i choć w protokole stwierdzono, że została na nią prawidłowo wezwana, w aktach brak dowodu doręczenia jej wezwania. Stosownie zaś do art. 143 k.p.c. zadaniem kuratora ustanowionego dla osoby, której miejsce pobytu nie jest znane, jest obrona praw tej osoby. Natomiast nieprawidłowość doręczenia wezwania kuratora na rozprawę poprzedzającą wydanie wyroku uzasadniała w myśl art. 214 k.p.c. odroczenie tej rozprawy. Niezastosowanie się przez sąd do dyspozycji art. 214 k.p.c. spowodowało naruszenie nie tylko tego przepisu, ale także art. 217 k.p.c., wobec uniemożliwienia stronie reprezentowanej przez kuratora przytaczanie aż do zamknięcia rozprawy okoliczności faktycznych, dowodów i wniosków dla odparcia twierdzeń strony przeciwnej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Akta sprawy potwierdzają fakty wskazane przez Rzecznika Praw Obywatelskich. Za zasadną należy uznać również zawartą w kasacji ocenę prawną tych faktów.

Trafnie skarżący podnosi, że kurator, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c., nie jest jedynie "kuratorem dla doręczeń". Ma on bowiem podejmować za stronę, której miejsce pobytu nie jest znane, czynności niezbędne dla obrony jej praw. To zaś, jak wypełnia on swe obowiązki, wpływa na ocenę, czy prawa strony były należycie chronione (por. aktualne także tu uwagi zawarte w uzasadnieniu post. SN z 3 marca 1997 r., III CKN 10/96, z glosą W. Broniewicza, OSP 1997/9, poz. 172). Trudno przyjąć, że pozwany miał zapewniona należytą ochronę swych praw w sytuacji zupełnej bierności ustanowionego dla niego kuratora. Tolerowanie przez sąd tego stanu stanowiło zatem niewątpliwie rażące naruszenie art. 143 k.p.c. Również niezastosowanie się przez Sąd Rejonowy do art. 214 k.p.c., mimo braku dowodu prawidłowego doręczenia Bożenie B. wezwania na rozprawę poprzedzającą wydanie wyroku, stanowiło rażące naruszenie wymienionego przepisu. Zgodnie bowiem z tym przepisem, odroczenie rozprawy w przewidzianych w nim sytuacjach jest obowiązkowe i następuje z urzędu. Przepis ten jest jedną z gwarancji zasady jawności rozpoznawania spraw.

Podobnie, z wskazanych w kasacji przyczyn, uzasadniony jest zarzut rażącego naruszenia art. 217 § 1 k.p.c.

Kasacja zasługuje na uwzględnienie, mimo wniesienia jej po upływie sześciu miesięcy od uprawomocnienia się zaskarżonego wyroku, gdyż uchybienia, którymi ten wyrok jest dotknięty, nie tylko naruszają rażąco prawo (art. 417 § 1 k.p.c. w brzmieniu sprzed 1 lipca 1996 r.), ale także interes Rzeczypospolitej Polskiej (art. 417 § 1 i 421 § 2 k.p.c. w brzmieniu sprzed 1 lipca 1996 r.), jako że godzą w konstytucyjną zasadę sprawiedliwego i jawnego rozpoznania sprawy przez sąd (art. 63 ust. 1 utrzymanych w mocy przepisów Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1952 r. oraz art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r.).

Z przytoczonych powodów orzeczono jak w sentencji (art. 393¹⁵ k.p.c. w zw. z art. 12 ust. 1 ustawy z 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego (...).