Zakres umocowania kuratora dla nieobecnego
Kategoria:
Zakres umocowania kuratora dla nieobecnego (art. 146 k.p.c.)
Uprawnienia Kuratora, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c ograniczone są do działania w postępowaniu cywilnym. Podstawę jego ustanowienia stanowią wyłącznie przepisy kodeksu postępowania cywilnego, tj. art. 143-147 k.p.c.
Przed nadaniem nowego brzmienia art. 146 k.p.c., odsyłającego do nowego art. 69 § 3 k.p.c., nie budziło wątpliwości to, że kurator, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c., niezależnie od jego obowiązków związanych ze zbieraniem informacji dotyczących sprawy i miejsca pobytu osoby, dla której został ustanowiony, pozostaje umocowany do podejmowania w imieniu tej osoby wszystkich czynności procesowych związanych ze sprawą (por. postanowienia SN z dnia 20 marca 1991 r., III CRN 70/91, z dnia 2 sierpnia 2007 r., V CSK 155/07, z dnia 14 kwietnia 2016 r., IV CSK 412/15, nie publ., wyroki Sądu Najwyższego z dnia 26 września 1997 r., II CKU 82/97, i z dnia 17 października 2007 r., II CSK 261/07).
Wątpliwości budziła kwestia, czy może on dokonywać w imieniu osoby, za którą działa, również czynności dyspozycyjnych (zrzeczenie się roszczenia, uznanie powództwa albo zawarcie ugody (por. wyrok SN z dnia 17 października 2007 r., II CSK 261/07).
Niezależnie od tego przyjmowano jednak zgodnie, że kurator, o którym mowa, jest ustanawiany dla konkretnego postępowania, tj. może działać za osobę, której miejsce pobytu nie jest znane, tylko w postępowaniu, w którym został ustanowiony. Nie jest uprawniony do działania w imieniu tej osoby w kolejnych lub równolegle prowadzonych postępowaniach z jej udziałem lub jej dotyczących.
Precyzowano, że uprawnienie kuratora do działania za daną osobę w postępowaniu, w którym został on ustanowiony, obejmuje nie tylko postępowanie główne (w sprawie), ale także wszelkie związane z nim postępowania pomocnicze.
Obecnie z art. 69 § 3 w związku z art. 146 k.p.c. wynika, że kurator, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c., jest umocowany do dokonywania wszystkich czynności łączących się ze sprawą. O ile można rozważać, czy jest to zmiana normatywna, która pozytywnie rozstrzygnęła wątpliwości w kwestii dopuszczalności dokonywania przez tego kuratora czynności dyspozycyjnych, a nawet rozpatrywać to, czy rozszerzyła ona jego uprawnienia w ogólności także na czynności materialnoprawne podejmowane w postępowaniu, w którym został on ustanowiony, o tyle nie zmieniła ona założenia, że umocowanie kuratora, o którym mowa, nadal pozostaje ograniczone do postępowania, w którym został on ustanowiony, włączając w to związane z tym postępowaniem - jako postępowaniem głównym - postępowania pomocnicze.
Przez określenie, że kurator, o którym mowa w art. 143- 147 k.p.c., jest umocowany do dokonywania wszystkich czynności łączących się ze sprawą, rozumieć należy to, że może on dokonywać takich czynności w postępowaniu, w którym został ustanowiony i w którym rozpoznawana jest ta sprawa.
Kurator, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c., nie ma - także pod rządami art. 69 § 3 w związku z art. 146 k.p.c. - umocowania do działania za osobę, której miejsce pobytu nie jest znane, w innym postępowaniu (postępowaniu głównym i związanych z nim postępowaniach pomocniczych) niż to postępowanie, w którym go ustanowiono.
Skoro umocowanie kuratora, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c., do dokonywania wszystkich czynności łączących się ze sprawą obejmuje wszystkie takie czynności dokonywane w postępowaniu, w którym kurator ten został ustanowiony, i w którym rozpoznawana jest ta sprawa, to nie rozciąga się ono na jakiekolwiek czynności w innym postępowaniu, w którym załatwiana jest inna sprawa.
Wyłączenie umocowania kuratora do działania w innym postępowaniu niż to, w którym został ustanowiony, obejmuje nie tylko samo uczestniczenie w tym innym postępowaniu w imieniu osoby, dla której został powołany, ale także wszczynanie takiego postępowania w jej imieniu i na jej rzecz.
Kurator, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c., nie może wystąpić na podstawie art. 601 k.p.c. z wnioskiem o ustanowienie dla osoby, której miejsce pobytu nie jest znane, kuratora, o którym mowa w art. 184 k.r.o.
Uchwała SN z dnia 24 stycznia 2020 r., III CZP 41/19
Standard: 36776 (pełna treść orzeczenia)
Ustanowienie kuratora absentis wywołuje ten skutek, że zainteresowany nieobecny ma prawo oczekiwać podejmowania przez niego działań w postępowaniu. Obejmują one: zajmowanie stanowiska co do żądań przeciwnika (wnioskodawcy, innych uczestników), składanie wniosków i oświadczeń, uczestniczenie w rozprawach, podczas których przeprowadzane są dowody i roztrząsane ich wyniki, a także podejmowanie innych właściwych ze względu na stan sprawy działań, w tym wnoszenie w razie potrzeby środków odwoławczych.
Wybór osoby kuratora powinien uwzględniać skalę jego obowiązków.
Postanowienie SN z dnia 14 kwietnia 2016 r., IV CSK 412/15
Standard: 36778 (pełna treść orzeczenia)
Brzmienie art. 143 k.p.c., który na podstawie art. 13 § 2 k.p.c. ma zastosowanie także w postępowaniu nieprocesowym, może wskazywać, że kurator ustanowiony jest tylko w celu doręczenia odpisu pozwu lub innego pisma wywołującego potrzebę podjęcia obrony praw strony nieznanej z miejsca pobytu. Jednakże, zgodnie z utrwaloną praktyką, przyjmuje się, że kurator ma obowiązek podejmowania wszelkich czynności procesowych niezbędnych dla zapewnienia obrony osoby, którą reprezentuje, także czynności dyspozytywnych.
Kurator uprawniony jest więc do składania oświadczeń woli w imieniu reprezentowanej strony, ale tylko oświadczeń mających charakter procesowy.
Ugoda, której istotą jest czynienie wzajemnych ustępstw także w zakresie prawa materialnego (art. 917 k.c.), przekracza zakres ochrony praw osoby reprezentowanej, zatem zawarcie ugody przez kuratora procesowego należy uznać za niedopuszczalne ze względu na sprzeczność z jego ustawowymi uprawnieniami wynikającymi z art. 143 k.p.c.
Wyrok SN z dnia 17 października 2007 r., II CSK 261/07
Standard: 36780 (pełna treść orzeczenia)
Ustanowienie kuratora "absentis" wywołuje ten skutek, że zainteresowany nieobecny ma prawo oczekiwać podejmowania przez niego działań w postępowaniu. Obejmują one: zajmowanie stanowiska co do żądań przeciwnika, składanie wniosków i oświadczeń, uczestniczenie w rozprawach, podczas których przeprowadzane są dowody i roztrząsane ich wyniki, a także podejmowanie innych właściwych ze względu na stan sprawy działań w tym wnoszenie w razie potrzeby środków odwoławczych. Jeżeli kurator nie podjął żadnych czynności procesowych za nieobecnego to takie zaniechanie odpowiada podstawie wznowienia pozbawienia strony (zainteresowanego) możności działania.
Postanowienie SN z dnia 2 sierpnia 2007 r., V CSK 155/07
Standard: 36792 (pełna treść orzeczenia)
Kurator, o którym mowa w art. 143-147 k.p.c., nie jest jedynie "kuratorem dla doręczeń". Ma on bowiem podejmować za stronę, której miejsce pobytu nie jest znane, czynności niezbędne dla obrony jej praw. To zaś, jak wypełnia on swe obowiązki, wpływa na ocenę, czy prawa strony były należycie chronione (por. uz. post. SN z 3 marca 1997 r., III CKN 10/96).
Trudno przyjąć, że pozwany miał zapewniona należytą ochronę swych praw w sytuacji zupełnej bierności ustanowionego dla niego kuratora. Tolerowanie przez sąd tego stanu stanowiło zatem niewątpliwie rażące naruszenie art. 143 k.p.c.
Wyrok SN z dnia 26 września 1997 r., II CKU 82/97
Standard: 36779
Kurator procesowy jest uprawniony do podejmowania - w imieniu, osoby, którą zastępuje - jedynie czynności procesowych. Nie może zaś składać oświadczeń materialnoprawnych (np. oświadczenia o przeniesieniu własności rzeczy).
Postanowienie SN z dnia 20 marca 1991 r., III CRN 70/91
Standard: 36777