Wyrok z dnia 2003-11-20 sygn. III CKN 606/00

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CKN 606/00

Wyrok

Sądu Najwyższego

z dnia 20 listopada 2003 r.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Łukasza J. przeciwko Syndykowi masy upadłości Towarzystwu Ubezpieczeniowo-Reasekuracyjnemu "P." S.A. o odszkodowanie, po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 20 listopada 2003 r., na rozprawie kasacji powoda i strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 25 lutego 1999 r., odrzuca kasację powoda; oddala kasację pozwanego; koszty postępowania kasacyjnego znosi wzajemnie.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny po rozpoznaniu apelacji obydwu stron wyrokiem z dnia 25 lutego 1999 r. zmienił w punkcie pierwszym, podpunkcie "a", zaskarżony wyrok Sądu Wojewódzkiego w ten sposób, że nadał brzmienie punktowi pierwszemu tego wyroku: "zasądza od pozwanego Towarzystwa Ubezpieczeniowo-Reasekuracyjnego "P." S.A. na rzecz powoda Łukasza J. kwotę 27.445 zł z odsetkami od 7 sierpnia 1998 r.", a ponadto w punkcie drugim oddalił w dalszej części apelację powoda i apelację strony pozwanej.

Kasacje od tego wyroku wniosły obydwie strony.

Powód - powołując się na podstawę pierwszą z art. 393¹ k.p.c. - zaskarżył ten wyrok w punkcie pierwszym, podpunkcie "a", a więc w jego części uwzględniającej częściowo apelację, nie zaś w części w której sąd oddalił częściowo apelację.

Z kolei strona pozwana - powołując się również na podstawę pierwszą - zarzuciła błędną wykładnię art. 362, a także niewłaściwe zastosowanie art. 445 k.c., i wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W polskim procesie cywilnym, tak jak jest to w procesie cywilnym państw zachodniej Europy, warunkiem dopuszczalności zaskarżenia orzeczenia jest interes skarżącego w tym zaskarżeniu, zachodzący w wypadku tzw. gravamen, polegającego - najogólniej mówiąc - na niezgodności orzeczenia z żądaniem zgłoszonym w procesie przez stronę.

Powód, jak wskazano na wstępie, zaskarżył tę część wyroku sądu II instancji, w której sąd ten częściowo uwzględnił apelację (zasądził częściowo dalszą kwotę), nie zaskarżył zaś części tego orzeczenia, w której sąd II instancji oddalił w pozostałym zakresie apelację (oddalił dalej idące powództwo).

Sąd Najwyższy jest "sądem prawa" realizującym zgodnie z postanowieniami Konstytucji i ustawy o Sądzie Najwyższym specyficzne funkcje w ramach systemu wymiaru sprawiedliwości. Znajduje to swoje odzwierciedlenie także w konstrukcji przepisów o skardze kasacyjnej i postępowaniu przed Sądem najwyższej instancji.

Przyjmując istnienie interesu prawnego jako przesłanki dopuszczalności (nie skuteczności) środka prawnego, a tym bardziej skargi kasacyjnej, trzeba podkreślić, że w sprawie skarżący posiadał interes prawny w zaskarżeniu części orzeczenia, w której sąd II instancji oddalił jego apelację, a nie w części, w której ją uwzględnił (częściowo). Nie zaskarżona zaś część wyroku stała się, zgodnie z art. 363 § 3 k.p.c., prawomocna. Uprawomocnienie jej spowodowało, w myśl art. 365 k.p.c., związanie nie tylko sądu, strony skarżącej, ale także i Sądu Najwyższego rozpoznającego skargę kasacyjną. Byłoby niedopuszczalne aby Sąd Najwyższy mógł - wobec związania zakresem zaskarżenia - zmienić wyrok w tym zakresie. Wobec więc braku interesu prawnego w zaskarżeniu - jako przesłanki jego dopuszczalności -skargę kasacyjną powoda, jako niedopuszczalną, należało odrzucić.

W świetle zarzutu strony pozwanej przedmiotem sporu pozostaje ocena stopnia przyczynienia się powoda, toteż trzeba w tym miejscu stwierdzić, że Sąd Apelacyjny -uwzględniając częściowo apelację powoda - obniżył jego stopień przyczynienia się do szkody z 50 % przyjętych przez Sąd Wojewódzki do 25 %, i w tym też zakresie podwyższył wysokość należnych jemu świadczeń.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że sąd kasacyjny, władny jest - w ramach podstawy z art. 393¹ pkt 1 k.p.c. - podważyć ocenę stopnia przyczynienia się poszkodowanego do szkody tylko wówczas, gdy doprowadziła ona do modyfikacji obowiązku odszkodowawczego w sposób, który nie odpowiada określonemu w art. 362 k.c. wymaganiu jego "odpowiedniego" zmniejszenia stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do winy obydwu stron. Mówiąc inaczej, kontrola kasacyjna może, jeśli zarzuty skarżącego okażą się uzasadnione, doprowadzić do zakwestionowania zastosowania wymienionego przepisu przez wadliwe - w ustalonym stanie faktycznym - określenie stopnia przyczynienia, ewentualnie do zanegowania nieprzyjęcia przyczynienia w stanie faktycznym, który jego przyjęcie uzasadniał (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 1997 r., OSNC 1998/1/5).

W rozpoznawanej sprawie podstawy do ingerencji Sądu Najwyższego w orzeczenie sądu drugiej instancji nie zachodzą.

W tej kwestii trzeba przypomnieć ugruntowane w judykaturze zapatrywanie, że osoba, która decyduje się na jazdę samochodem z kierowcą będącym w stanie po spożyciu alkoholu, przyczynia się do odniesionej szkody powstałej w wyniku wypadku komunikacyjnego, gdy stan nietrzeźwości kierowcy pozostaje w związku z tym wypadkiem. Spożywanie zaś napoju alkoholowego z takim kierowcą przed jazdą uważać należy za przyczynienie się do powstania szkody w stopniu znacznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 1985 r., IV CR 412/85, OSPiKA 1986, z. 4, poz. 87 oraz powołany wyżej wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 1997 r.).

W świetle tej tezy dokonana przez Sąd Apelacyjny ocena stopnia przyczynienia się powódki do powstałej szkody na 25 % nie może budzić zastrzeżeń, gdyż w ustalonym stanie faktycznym - nie kwestionowanym w kasacji - odpowiada zawartej w art. 362 k.c. dyrektywie "odpowiedniego zmniejszenia stosownie do okoliczności" obowiązku naprawienia szkody przez sprawcę.

Z tych przyczyn orzeczono, jak w wyroku.