Postanowienie z dnia 2009-01-14 sygn. II KK 164/08

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II KK 164/08

Postanowienie z dnia 14 stycznia 2009 r.

Przewodniczący: Sędzia J. Skwierawski.

Sędziowie: J. Sobczak, E. Wildowicz (del., spraw.).

Sąd Najwyższy w sprawie M. U. oskarżonego z art. 271 § 1 k.k. po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie w dniu 14 stycznia 2009 r. kasacji, wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela subsydiarnego od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 15 listopada 2007 r., sygn. akt IX Ka 752/06, zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w W. z dnia 30 czerwca 2006 r., sygn. akt IV K 93/06,

1. oddala kasację,
2. obciąża kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego oskarżyciela subsydiarnego.

Uzasadnienie

U. oskarżony został o to, że "w dniu 19 stycznia 1999 r. w W., w Z.L.S. przy ul. B. 23 jako lekarz psychiatra, wystawił dokument nazwany «opinią lekarską», poświadczając w nim nieprawdę poprzez zawarcie w nim stwierdzenia jakoby p. K. G. cierpiał na przewlekłą chorobę psychiczną", tj. o przestępstwo z art. 271 § 1 k.k.

Wyrokiem z dnia 30 czerwca 2006 r. Sąd Rejonowy w W. uznał oskarżonego M. U. za winnego popełnienia zarzucanego czynu z tym uzupełnieniem, że oskarżony przewidywał możliwość popełnienia czynu zabronionego i na to się godził i przyjmując, iż wyczerpuje on dyspozycję występku z art. 271 § 1 k.k., na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawiesił na okres 3 lat próby. Nadto na podstawie art. 71 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego karę grzywny w liczbie 60 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 30 zł.

Wyrok ten został zaskarżony przez obrońcę oskarżonego, który zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za jego podstawę, obrazę przepisów prawa materialnego, art. 4 § 1 k.k. i art. 9 § 1 k.k. w zw. z art. 271 § 1 k.k. oraz naruszenie przepisu prawa procesowego, a mianowicie art. 410 k.p.k., wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego M. U. od popełnienia przypisanego mu przestępstwa.

Sąd Okręgowy w W., wyrokiem z dnia 15 listopada 2007 r., zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uniewinnił oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Powyższy wyrok zaskarżył kasacją pełnomocnik oskarżyciela subsydiarnego K. G. Zarzucił wyrokowi rażące naruszenie prawa materialnego, które mogło mieć istotny wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 271 § 1 k.k. poprzez jego niezastosowanie wskutek uznania, że czyn oskarżonego nie wypełnił znamion przestępstwa określonego w tym przepisie, albowiem zwrot "podejrzewam u p. K. G. przewlekłą chorobę psychiczną" nie jest poświadczeniem nieprawdy, ponieważ nie jest kategorycznym stwierdzeniem, a poza tym postępowaniu oskarżonego nie można przypisać winy umyślnej, podczas gdy analiza treści "opinii" wystawionej przez oskarżonego nakazuje stwierdzić, że oskarżony poświadczył w przedmiotowym dokumencie nieprawdę i uczynił to z zamiarem bezpośrednim lub ewentualnym. Podnosząc tak sformułowany zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu. 

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie, przed merytorycznym rozważeniem podniesionego w niej zarzutu, celowe jest poczynienie kilku uwag na temat kryteriów podmiotowych i przedmiotowych przestępstwa tzw. fałszu intelektualnego. Prawidłowe rozstrzygnięcie sprawy zależy bowiem od właściwego zrozumienia kto może być podmiotem tego przestępstwa, jakie cechy powinien mieć dokument, a przede wszystkim na czym polega poświadczenie nieprawdy oraz jaki jest zakres penalizacji objętej tym typem przestępstwa.

Stylizacja art. 271 § 1 k.k. prowadzi do wniosku, że o zaistnieniu podstaw do odpowiedzialności karnej na podstawie tego przepisu można mówić tylko wtedy, gdy spełnione zostaną łącznie wszystkie określone w nim przesłanki. Musimy mieć zatem do czynienia z dokumentem w rozumieniu art. 115 § 14 k.k., który został wystawiony przez funkcjonariusza publicznego lub inną osobę uprawnioną, która poświadczyła w nim w sposób intelektualnie nieprawdziwy okoliczności mające znaczenie prawne (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 2007 r., V KK 98/07, LEX nr 346235).

W sprawie niniejszej jest niewątpliwe, że oskarżony sporządzając na prośbę A. G. i wydając jej w dniu 19 stycznia 1999 r. "opinię lekarską" wystawił dokument noszący cechy określone w art. 115 § 14 k.k. Nie ulega też wątpliwości, że jako lekarz był on osobą uprawnioną do jego wydania (np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 1989 r., V KZP 20/89, OSNKW 1989, z. 7-12, poz. 50). W dalszej kolejności nieodzowne jest rozważenie, czy oskarżony swoim zachowaniem poświadczył w tym dokumencie nieprawdę, jak utrzymuje skarżący, czy też rację ma Sąd Okręgowy, że zachowania oskarżonego w taki sposób ocenić nie można.

W związku z tym zauważyć trzeba, że przestępstwo tzw. fałszu intelektualnego polega na poświadczeniu nieprawdy co do okoliczności mającej znaczenie prawne w autentycznym dokumencie wystawionym przez osobę składającą takie poświadczenie. Czynnością sprawczą jest tu zatem "poświadczenie nieprawdy", co polega na wystawieniu dokumentu stwierdzającego okoliczności nieistniejące lub przeinaczające bądź też na zatajeniu prawdy, którą należało stwierdzić. Poświadczenie należy rozumieć jako stwierdzenie, poręczenie prawdziwości, wiarygodności, tożsamości czegoś lub kogoś, zaświadczenie. Poświadczenie odnosi się zatem do czegoś co już wystąpiło, istnieje, zostało wypowiedziane, dokonane itp. Wystawiający dokument powinien ze względu na znaczenie dokumentu poświadczyć w nim stan istniejący. Zachowanie sprawcy przestępstwa określonego w art. 271 § 1 k.k. polega więc na poświadczeniu stanu nieistniejącego, czyli nieprawdy w dokumencie do którego wystawienia w zakresie swoich kompetencji uprawniony był sprawca tego poświadczenia (por. np. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 1996 r., I KZP 39/95, OSNKW 1996, z. 3-4, poz. 17; wyrok SN z dnia 24 października 1996 r., V KKN 147/96, OSNKW 1997, z. 1-2, poz. 8; wyrok SN z dnia 7 grudnia 2001 r., IV KKN 567/97, OSNKW 2002, z. 3-4, poz. 17; wyrok SN z dnia 19 lutego 2002 r., IV KK 295/98, LEX nr 53046 oraz M. Kalitowski w: M. Bojarski, M. Filar, W. Filipkowski, O. Górniok, P. Hofmański, M. Kalitowski, A Kamieński, L. K. Paprzycki, E. Pływaczewski, W. Radecki, Z. Sienkiewicz, Z. Siwik, R. A. Stefański, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek i L. Wilk: Kodeks karny, Komentarz, Warszawa 2004, s. 766; W. Wróbel w: A. Barczak-Oplustil, G. Bogdan, Z. Ćwiąkalski, M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, J. Majewski, J. Raglewski. M. Rodzynkiewicz. M. Szewczyk, W. Wróbel, A. Zoll: Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, t. II, Zakamycze 2006, s. 1333-1343). Poświadczenie nieprawdy ma charakter umyślny. Sprawca musi mieć świadomość, że poświadcza nieprawdę, bądź godzić się na to, że poświadczona przez niego okoliczność jest niezgodna z prawdą.

Konfrontując powyższe z realiami sprawy niniejszej, stwierdzić należy, że oskarżony w wystawionym dokumencie nie poświadczył nieprawdy, w rozumieniu art. 271 § 1 k.k., a jedynie wyraził przypuszczenie co do stanu zdrowia oskarżyciela subsydiarnego. Przemawia za tym przede wszystkim użyty w tym dokumencie zwrot "podejrzewam". Podejrzenie to "przypuszczenie istnienia czegoś", np. podejrzenie gruźlicy. Podejrzewać to "przypuszczać coś", np. lekarz podejrzewa zapalenie płuc (Słownik języka polskiego pod redakcją M. Szymczaka, s. 693).

Podejrzenie istnienia czegokolwiek nie poddaje się weryfikacji z punktu widzenia prawdziwości lub fałszu. Podejrzenia, że coś istnieje (nie istnieje), w tym podejrzenia lekarza, iż inna osoba jest chora nie da się bowiem wartościować w takich kategoriach. Wykazanie, że osoba która coś podejrzewała myliła się, nie oznacza, iż w wypadku gdy owe niesłuszne, jak się później okazało, podejrzenie zawarła w wystawionym dokumencie, poświadczyła w ten sposób nieprawdę, w rozumieniu art. 271 § 1 k.k. Nie jest więc możliwe uznanie, że podejrzewanie przez oskarżonego u oskarżyciela subsydiarnego "przewlekłej choroby psychicznej" było stwierdzeniem przez niego fałszu. Rację ma zatem Sąd Okręgowy, że oskarżony nie poświadczył, iż K. G. jest chory psychicznie (cierpi na przewlekłą chorobę psychiczną), lecz przedstawił swój pogląd, wyraził swoje zdanie na ten temat, podając zarazem na jakiej podstawie takich podejrzeń nabrał. Podejrzenie choroby nie może przecież być utożsamiane z jej rozpoznaniem.

Fakt, że ocena zawarta w tym dokumencie była obiektywnie rzecz biorąc błędna jest bez znaczenia dla odpowiedzialności karnej za przestępstwo poświadczenia nieprawdy. Zachowanie lekarza, który bez zbadania pacjenta lub zapoznania się ze stosowną dokumentacją medyczną, na prośbę innej osoby, wystawia "opinię lekarską", w której wypowiada się co do stanu jego zdrowia jest oczywiście naganne i jako takie może skutkować innego rodzaju odpowiedzialnością, co też w tej sprawie się stało. Zważywszy, że oskarżony zachowaniem swoim nie zrealizował jednego ze znamion strony przedmiotowej czynu zabronionego, określonego w art. 271 § 1 k.k., to jest nie poświadczył nieprawdy w wystawionym dokumencie, brak było podstaw do przyjęcia, iż popełnił zarzucane mu przestępstwo fałszu intelektualnego.

Podsumowując, stwierdzić należy, że dokument, którym można poświadczyć nieprawdę w rozumieniu art. 271 § 1 k.k., musi stwierdzać (potwierdzać) stan istniejący, zaświadczać coś co już wystąpiło, istnieje itp. Nie będzie takim dokumentem "opinia lekarska", która podejrzewa istnienie u innej osoby określonej choroby.

Mając na uwadze podniesione okoliczności, Sąd Najwyższy nie podzielił poglądu wyrażonego przez pełnomocnika oskarżyciela subsydiarnego w kasacji wniesionej w niniejszej sprawie i uznając, że postawiony w niej zarzut rażącego naruszenia prawa materialnego nie zasługiwał na uwzględnienie, kasację tę oddalił.

O kosztach sądowych postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k.