Uchwała z dnia 1989-10-24 sygn. V KZP 16/89

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V KZP 16/89

Uchwała 7 sędziów z dnia 24 października 1989 r.

Na postanowienie o wyłączeniu do odrębnego postępowania sprawy poszczególnych osób lub o poszczególne czyny (art. 24 § 3 k.p.k.) nie przysługuje zażalenie.

Przewodniczący: sędzia W. Ochman. Sędziowie: B. Bartosik, J. Cieślak, J. Mikos, S. Pawelec, J. Ruszkowski (sprawozdawca), F. Tarnowski.

Prokurator Prokuratury Generalnej: H. Minarczuk.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1989 r. o wyjaśnienie przez skład siedmiu sędziów zagadnienia prawnego:

"Czy na postanowienie o wyłączeniu do odrębnego postępowania sprawy poszczególnych osób lub o poszczególne czyny (art. 24 § 3 k.p.k.) przysługuje zażalenie na podstawie art. 25 § 3 k.p.k.?"

uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.

Uzasadnienie

Problematykę zaskarżalności postanowień ustawodawca rozstrzyga w przepisie ogólnym - art. 409 k.p.k., wskazując, że zażalenie przysługuje na postanowienie zamykające drogę do wydania wyroku oraz na postanowienie co do środka zabezpieczającego (zdanie pierwsze), na wszelkie inne zaś wówczas, gdy przepis wyraźnie je przewiduje (zdanie drugie).

Nie ulega wątpliwości, że postanowienie o wyłączeniu do odrębnego postępowania sprawy poszczególnych osób lub o poszczególne czyny nie jest tzw. postanowieniem stanowczym, gdyż nie zamyka drogi do wydania wyroku.

Dopuszczając zażalenie na "inne" postanowienia ustawodawca bądź konkretnie określa rodzaj postanowień podlegających zaskarżeniu lub ściśle oznacza ich treść (art. 15 § 2, art. 184 § 4, art. 198 § 1, art. 230 § 3, art. 111 § 3, art. 378 k.p.k.), bądź też ogólnie wyodrębnia postanowienia na potrzeby zaskarżalności - według kryterium przedmiotu, którego dotyczą (także według kryterium rozdziału lub stadium postępowania - art. 247 § 2, art. 268 k.p.k.). Tą drugą metodą kodeks postępowania karnego posługuje się między innymi w art. 25 § 3 ("w kwestii właściwości"). Ratio legis takiej regulacji uzasadniona jest z jednej strony różnym zakresem zaskarżalności postanowień, z drugiej zaś - zasadami poprawności językowej, wymagającymi zharmonizowania użytych przez ustawodawcę wyrażeń z konkretnym sformułowaniem ustawowym.

Brzmienie art. 25 k.p.k. uzasadnia wniosek, że zaskarżeniu - na podstawie § 3 tego przepisu - podlega każde postanowienie dotyczące kwestii właściwości sądu, tj. zarówno stwierdzenie przez sąd swej niewłaściwości, jak i oddalenie zarzutu niewłaściwości (z wyjątkiem wypadków, gdy ustawa wyłącza możliwość zaskarżenia postanowienia).

Odpowiedź na pytanie i ustosunkowanie się do poglądów wyrażonych w orzecznictwie (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 1985 r. - III KZ 227/85, OSNKW 1976, z. 7-8, poz. 58) oraz w doktrynie zależy od rozstrzygnięcia, czy postanowienie o wyłączeniu sprawy do odrębnego postępowania jest zawsze lub tylko niekiedy, czy też nie jest orzeczeniem "w kwestii właściwości".

W tym celu należy omówić relacje, jakie zachodzą między decyzją o wyłączeniu sprawy a decyzją w kwestii właściwości (tj. o przekazanie sprawy właściwemu sądowi).

Pozytywna odpowiedź byłaby uzasadniona jedynie pod warunkiem, że wydanie postanowienia o wyłączeniu sprawy stanowiłoby prawnoprocesową podstawę przekazania tej sprawy sądowi właściwemu według zasad ogólnych, że prowadziłoby z mocy prawa, tj. bez potrzeby wydania odrębnej decyzji, do przekazania wyłączonej sprawy innemu sądowi.

Tak jednak nie jest. Po pierwsze - decyzja o wyłączeniu sprawy wcale nie przesądza o tym, że sprawa wyłączona zostanie przekazana sądowi właściwemu według zasad ogólnych; może bowiem się zdarzyć i zdarza się to dość często, że wyłączona sprawa pozostaje nadal w gestii sądu podejmującego taką decyzję. Na przeszkodzie przekazania sprawy wyłączonej sądowi właściwemu według zasad ogólnych może stanąć także treść art. 25 § 2 k.p.k., gdy do kontynuowania rozpoznania sprawy wyłączonej nie jest konieczne odroczenie rozprawy, a wystarczy zarządzenie przerwy w rozprawie. Wreszcie, jeżeli in bastracto doszłoby do przekazania wyłączonej sprawy właściwemu sądowi niższego rzędu, to nie można wyłączyć tego, że ze względu na szczególną wagę lub zawiłość tej sprawy sąd wojewódzki przejmie ją do rozpoznania (art. 17 § 2 k.p.k.). Po drugie - jeżeli nawet wyłączenie sprawy in concreto stanowi rzeczywisty powód przekazania sprawy innemu sądowi, to decyzja o wyłączeniu sprawy nie zawiera bynajmniej rozstrzygnięcia o tym przekazaniu; co do tej kwestii bowiem konieczne jest wydanie odrębnej decyzji.

O łącznym (odrębnym) rozpoznaniu spraw decydują względy, o których mowa w art. 23 § 1 i art. 24 § 1 k.p.k., i związane z nimi dyrektywy celowościowe, a w wypadku rozłączenia - także okoliczności utrudniające łączne rozpoznanie spraw, natomiast o kwestii, który sąd ma rozpoznać daną sprawę, decydują reguły określone w art. 16, 17, 21 i 22 k.p.k.

Między tymi kwestiami zachodzi niekiedy więź o charakterze funkcjonalnym, mianowicie wtedy, gdy połączenie spraw uzasadnia odstępstwo od ogólnych zasad określających miejscową i rzeczową właściwość sądu (art. 23 § 1 i 2 oraz art. 24 § 1 i 2 k.p.k.); natomiast rozłączenie spraw usuwa rację szczególnej właściwości oraz stwarza możliwość powrotu do właściwości określonej przez reguły ogólne.

Jak już jednak wykazano, nie jest to nierozerwalne sprzężenie. Nawet wtedy, gdy po rozłączeniu spraw zostanie podjęta decyzja o przekazaniu wyłączonej sprawy właściwemu sądowi, istnieją dwie odrębne decyzje dotyczące różnych kwestii. Wprawdzie decyzja co do właściwości w takim układzie stanowi rezultat wyłączenia sprawy, jednakże nie można utożsamiać obu tych decyzji.

W tej sytuacji należało uznać, że decyzja o wyłączeniu sprawy do odrębnego postępowania nie rozstrzyga kwestii właściwości.

Nawet w tym wypadku, gdy wyłączenie sprawy do odrębnego postępowania stwarza in abstracto możliwość przekazania wyłączonej sprawy właściwemu sądowi, konieczne jest wydanie odrębnej decyzji rozstrzygającej tę kwestię. Nie ma więc żadnych podstaw do obejmowania zakresem wyrażenia "w kwestii właściwości", występującego w art. 25 § 3 k.p.k., także postanowienia o wyłączeniu do odrębnego postępowania poszczególnych osób lub o poszczególne czyny.

Te rozważania prowadzą do wniosku, że postanowienie o wyłączeniu sprawy do odrębnego postępowania nie podlega zaskarżeniu w trybie zażaleniowym, niezależnie od tego, czy wydanie tego postanowienia doprowadziło do wydania decyzji w kwestii właściwości, czy też nie.

Jeżeli jednak w następstwie wyłączenia sprawy wydane zostanie postanowienie w kwestii właściwości, to zaskarżenie tego postanowienia otwiera możliwość podniesienia zarzutów dotyczących rozłączenia spraw. W trybie zażaleniowym można i należy stosować - w drodze analogii - art. 397 § 3 k.p.k. Takiej jednak możliwości podważenia decyzji o wyłączeniu sprawy nie można utożsamiać z dopuszczalnością zaskarżenia.

Stosowanie analogii w tym konkretnym wypadku należało dopuścić. Wskazana więź o charakterze funkcjonalnym między decyzją o wyłączeniu sprawy do odrębnego postępowania a decyzją w kwestii właściwości uzasadnia konieczność łącznego rozpoznania przez sąd odwoławczy zasadności tych dwóch kwestii; może się bowiem okazać, że podzielenie zarzutów w kwestii właściwości nie może doprowadzić do zmiany zaskarżonego w tej mierze postanowienia bez jednoczesnego wzruszenia postanowienia w kwestii rozłączenia spraw.

OSNKW 1990 r., Nr 1-3, poz. 1