Uchwała z dnia 1993-05-13 sygn. III CZP 57/93

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 57/93

Uchwała z dnia 13 maja 1993 r.

Przewodniczący: sędzia SN S. Dmowski.

Sędziowie SN: A. Nalewajko (sprawozdawca), T. Wiśniewski.

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Lucjana M., z udziałem Mieczysławy M., Marii M., Antoniego M., Elżbiety M., Teresy K., Anny W., Czesława J., o zasiedzenie, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Lublinie, postanowieniem z dnia 12 marca 1993 r. sygn. akt (...), do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy wydanie przez terenowy organ administracji decyzji stwierdzającej nabycie własności nieruchomości w trybie ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych stanowi przeszkodę do ustalenia, że inna osoba niż wymieniona w tej decyzji była samoistnym posiadaczem nieruchomości w dacie 4 listopada 1971 r.?"

p o d j ą ł następującą uchwałę:

Wydanie przez terenowy organ administracji decyzji stwierdzającej nabycie własności nieruchomości w trybie ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 ze zm.) nie stanowi przeszkody do stwierdzenia, że inna osoba nabyła własność tej nieruchomości w drodze zasiedzenia przy uwzględnieniu okresu posiadania poprzedzającego wejście ustawy w życie.

Uzasadnienie

Postanowieniem z dnia 23 listopada 1992 r. Sąd Rejonowy oddalił wniosek Lucjana M. o stwierdzenie, że nabył on przez zasiedzenie z dniem 1 stycznia 1980 r. własność nieruchomości położonej we wsi O., gmina T., stanowiącej działkę ziemi o obszarze 0,29 ha o nr 1144.

Sąd Rejonowy ustalił, że w 1959 r. rodzice wnioskodawcy dokonali podziału gruntów między synów i działkę nr 1144 o powierzchni 0,29 ha otrzymał wnioskodawca Lucjan M. Ponieważ w ewidencji gruntów działka ta była jednak zapisana na brata wnioskodawcy Mieczysława M., na wnioskodawcę zaś działka nr 692, akty własności zostały wydane według tejże ewidencji, niezgodnie zaś ze stanem posiadania, jaki istniał w dniu 4 listopada 1971 r. Wnioskodawca wystąpił z wnioskiem o uchylenie aktów własności ziemi w części dotyczącej działek nr 1144 i 692, decyzją zaś z dnia 9 grudnia 1991 r. Wojewoda (...) stwierdził nieważność aktów własności w tym zakresie. Jednakże na skutek odwołania brata wnioskodawcy Mieczysława M. Minister Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej decyzją z dnia 15 lipca 1992 r. uchylił zaskarżoną decyzję Wojewoda (...) i umorzył postępowanie w sprawie na podstawie art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a. w związku z art. 63 ust. 3 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 107, poz. 464), akty własności pozostają więc nadal w mocy, co, zdaniem Sądu, powoduje, że nie mogą być zakwestionowane wynikające z nich fakty co do stanu posiadania w dniu 4 listopada 1971 r., wniosek zatem podlega oddaleniu.

Przy rozpoznaniu rewizji wnioskodawcy od powyższego postanowienia Sąd Wojewódzki postanowieniem z dnia 12 marca 1993 r. przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia przytoczone w sentencji uchwały zagadnienie prawne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Sąd Rejonowy oddalił wniosek wnioskodawcy o stwierdzenie, że nabył on w drodze zasiedzenia własność przedmiotowej nieruchomości, powołując się na istnienie prawomocnego aktu własności ziemi stwierdzającego, że inna osoba nabyła własność nieruchomości na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz. U. Nr 27, poz. 250 ze zm.). Sąd Wojewódzki przy rozpoznawaniu rewizji wnioskodawcy powziął wątpliwości co do tego, czy akt taki stanowi przeszkodę do nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia przez inną osobę niż wymieniona w akcie, tej bowiem kwestii dotyczy w istocie przedstawione do rozstrzygnięcia przez Sąd Najwyższy zagadnienie prawne. Wątpliwość ta jest usprawiedliwiona. Akt własności ziemi wydany na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych stanowi decyzję administracyjną, a zgodnie z utrwalonym poglądem doktryny i judykatury sąd w postępowaniu cywilnym jest związany decyzją administracyjną. Na nieważności takiej decyzji można by się powołać jedynie wówczas, gdyby zachodziła tzw. nieważność bezwzględna, to jest gdyby została ona wydana przez władzę całkowicie nie powołaną do wydania aktu tego rodzaju lub gdyby została wydana z pominięciem jakiejkolwiek procedury. Związanie sądu decyzją organu administracyjnego oznacza jednak tylko tyle, że sąd jest obowiązany liczyć się ze stanem prawnym ustanowionym decyzją o charakterze orzeczenia lub zarządzenia - jeżeli została ona wydana w granicach kompetencji tego organu. Jeżeli chodziło o akt własności ziemi wydany przez terenowy organ administracji państwowej, stwierdzający nabycie własności nieruchomości na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, to jego znaczenie prawne polega na tym, że stanowi on wyłączny dowód nabycia własności nieruchomości (art. 10 ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz o uchyleniu ustawy o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych Dz. U. Nr 11, poz. 81). Przy ocenie, jakie znaczenie prawne ma wydanie tego aktu dla skuteczności nabycia własności nieruchomości - której on dotyczy - w drodze zasiedzenia rozpoczętego przed wejściem w życie ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych - jak to ma miejsce w niniejszej sprawie - należy mieć na uwadze charakter nabycia własności w tym trybie.

Zasiedzenie jest mianowicie sposobem nabycia prawa własności lub ograniczonego prawa rzeczowego przez nieuprawnionego posiadacza na skutek długotrwałego posiadania (art. 172 § 1 k.c.). Do nabycia własności przez zasiedzenie konieczne są zatem tylko dwie przesłanki: samoistne posiadanie i upływ czasu przewidzianego w ustawie. Wydanie przez organ administracyjny decyzji stwierdzającej tytuł własności - w stosunku do przedmiotu zasiedzenia - innej osoby niż jego dotychczasowy samoistny posiadacz mogłoby zatem mieć znaczenie dla nabycia własności w drodze zasiedzenia, gdyby spowodowało zmianę w stanie posiadania tego przedmiotu zasiedzenia. Jeżeli zmiana taka nie następuje - a taka sytuacja miała niesporne miejsce w niniejszej sprawie - wydanie przez organ administracyjny decyzji stwierdzającej tytuł własności innej osoby ma to tylko znaczenie, że od chwili wydania takiej ostatecznej decyzji zasiedzenie biegnie przeciwko osobie wskazanej w niej jako właściciel.

Sąd Wojewódzki przywiązał istotną wagę - na co wskazuje samo sformułowanie pytania - do tego, że wydanie aktu własności ziemi na rzecz określonej osoby oparte jest na ustaleniu, że osoba ta była samoistnym posiadaczem nieruchomości w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu gospodarstw rolnych, to jest w dniu 4 listopada 1971 r. Istotnie, wynikające z ostatecznej decyzji organu administracyjnego domniemanie, że jest ona zgodna z prawem, obejmuje również przesłanki będące podstawą wydania decyzji. Jednakże w orzecznictwie przyjmuje się, że decyzja administracyjna co do okoliczności objętych domniemaniem stanowi dowód z dokumentu urzędowego w rozumieniu art. 244 § 1 k.p.c., a nie jest wyłączona możliwość przeprowadzenia w postępowaniu sądowym dowodu przeciwko treści dokumentu urzędowego, stosownie do art. 252 k.p.c. (por. uzasadnienie uchwały SN z dnia 21 października 1983 r. III CZP 48/93, OSNCP 1984, z. 5, poz. 71).

Z tych względów udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.

OSNC 1993 r., Nr 12, poz. 222