Charakterystyka instytucji zasiedzenia

Zasiedzenia (art. 172 i n. k.c.) zasygnalizować należy, że stanowi ono pierwotny sposób nabycia praw rzeczowych (własności i służebności gruntowej czynnej – zob. art. 292 k.c.), a więc nabywca własności rzeczy nie wywodzi swojego prawa od poprzedniego właściciela i nie jest jego następcą prawnym. Nabycie to następuje automatycznie, na podstawie ustawy (ex lege), przez sam fakt zaistnienia określonych ustawowo przesłanek materialnoprawnych, tj. odpowiednio długotrwałego samoistnego posiadania rzeczy.

Do nabycia własności przez zasiedzenie nie jest też wymagane podejmowanie przez posiadacza samoistnego jakichkolwiek dodatkowych czynności prawnych ani współdziałanie dotychczasowego właściciela. W wyniku zasiedzenia dochodzi do utraty prawa przez dotychczas uprawnionego i jego nabycia przez beneficjenta instytucji zasiedzenia. Nabycie takie jest nieodpłatne, następuje bez świadczeń wzajemnych ze strony nabywcy, a więc bez konieczności spełnienia świadczenia z tytułu nabycia, w celu zrekompensowania dotychczasowemu właścicielowi utraty prawa własności. Chodzi o brak wszelkiego rodzaju roszczeń o świadczenie, bez względu na ich podstawę prawną, a więc o wynagrodzenie, odszkodowanie, bezpodstawne wzbogacenie, itd., które miałyby być ekwiwalentem za utratę własności przez dotychczas uprawnionego i odpłatą za uzyskany tytuł własności.

Celem instytucji zasiedzenia jest eliminacja długotrwałej rozbieżności między faktycznym wykonywaniem uprawnień właścicielskich a formalnoprawnym stanem własności.

W płaszczyźnie społeczno-gospodarczej zasiedzenie służy usunięciu niezgodności pomiędzy długotrwałym stanem faktycznym nieuprawnionego i samoistnego posiadania a stanem prawnym władztwa nad rzeczą, zasiedzenie pełni tym samym funkcję uporządkowania sytuacji prawnej w zakresie władztwa nad rzeczą. Instytucja zasiedzenia powinna ponadto stymulować właścicieli do wykonywania ich uprawnień wobec rzeczy, a zarazem przeciwdziałać długotrwałym poniechaniom realizacji uprawnień właścicielskich lub pochodnych (zob. A. Stelmachowski, w: T. Dybowski (red.), System Prawa Prywatnego, Tom 3, Prawo rzeczowe, Warszawa 2003, s. 381 i n.).

Uchwała SN z dnia 3 kwietnia 2024 r., III CZP 103/22

Standard: 81193 (pełna treść orzeczenia)

Zasiedzenia (art. 172 i n. k.c.) stanowi pierwotny sposób nabycia praw rzeczowych, a więc nabywca prawa własności rzeczy (ruchomej czy nieruchomości) nie wywodzi swojego prawa od poprzednika prawnego. Nabycie następuje automatycznie, z mocy prawa (ex lege) przez sam fakt zaistnienia określonych ustawowo przesłanek materialno-prawnych; nie wymaga też podejmowania przez korzystającego z instytucji zasiedzenia posiadacza samoistnego jakichkolwiek dodatkowych czynności prawnych ani współdziałania dotychczasowego właściciela.

W wyniku zasiedzenia dochodzi do utraty prawa przez dotychczas uprawnionego i jego przejścia na beneficjenta instytucji zasiedzenia, co istotne, bez świadczeń wzajemnych z jego strony, a więc bez konieczności spełnienia świadczenia z tego tytułu w celu zrekompensowania dotychczasowemu właścicielowi utraty prawa własności. Chodzi tu o wszelkiego rodzaju roszczenia bez względu na ich podstawę prawną, a więc wynagrodzenie, odszkodowanie, bezpodstawne wzbogacenie itd.

Funkcją zasiedzenia jest uzgodnienie stanu prawnego i stanu posiadania. W płaszczyźnie gospodarczej instytucja zasiedzenia ma służyć przede wszystkim usuwaniu niezgodności pomiędzy długotrwałym stanem faktycznym nieuprawnionego i samoistnego posiadania, a stanem prawnym, służy porządkowaniu sytuacji prawnej. Instytucja zasiedzenia powinna ponadto stymulować właścicieli do wykonywania ich uprawnień wobec rzeczy, a zarazem przeciwdziałać długotrwałym poniechaniem realizacji uprawnień właścicielskich lub pochodnych.

Postanowienie SN z dnia 3 lutego 2022 r.,

Zasiedzenia (art. 172 i n. k.c.) stanowi pierwotny sposób nabycia praw rzeczowych, a więc nabywca prawa własności rzeczy (ruchomej czy nieruchomości) nie wywodzi swojego prawa od poprzednika prawnego. Nabycie następuje automatycznie, z mocy prawa (ex lege) przez sam fakt zaistnienia określonych ustawowo przesłanek materialno-prawnych; nie wymaga też podejmowania przez korzystającego z instytucji zasiedzenia posiadacza samoistnego jakichkolwiek dodatkowych czynności prawnych ani współdziałania dotychczasowego właściciela.

W wyniku zasiedzenia dochodzi do utraty prawa przez dotychczas uprawnionego i jego przejścia na beneficjenta instytucji zasiedzenia, co istotne, bez świadczeń wzajemnych z jego strony, a więc bez konieczności spełnienia świadczenia z tego tytułu w celu zrekompensowania dotychczasowemu właścicielowi utraty prawa własności. Chodzi tu o wszelkiego rodzaju roszczenia bez względu na ich podstawę prawną, a więc wynagrodzenie, odszkodowanie, bezpodstawne wzbogacenie itd.

Funkcją zasiedzenia jest uzgodnienie stanu prawnego i stanu posiadania. W płaszczyźnie gospodarczej instytucja zasiedzenia ma służyć przede wszystkim usuwaniu niezgodności pomiędzy długotrwałym stanem faktycznym nieuprawnionego i samoistnego posiadania, a stanem prawnym, służy porządkowaniu sytuacji prawnej. Instytucja zasiedzenia powinna ponadto stymulować właścicieli do wykonywania ich uprawnień wobec rzeczy, a zarazem przeciwdziałać długotrwałym poniechaniem realizacji uprawnień właścicielskich lub pochodnych.

Zgodność przepisów dotyczących zasiedzenia z Konstytucją RP nie budzi wątpliwości, chociaż nie przewidują one rekompensaty właścicielowi utraconej własności (zob. wyroki TK: z dnia 25 maja 1999 r., SK 9/98, OTK 1999, nr 4, poz. 78; z dnia 14 grudnia 2005 r., SK 61/03

Postanowienie SN z dnia 3 lutego 2022 r., II CSKP 371/22

Standard: 76591 (pełna treść orzeczenia)