Wyrok z dnia 1982-09-17 sygn. I PRN 64/82

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PRN 64/82

Wyrok z dnia 17 września 1982 r.

Likwidacja konkretnego stanowiska pracy na skutek zmiany struktury organizacyjnej zakładu pracy powodująca zmniejszenie zatrudnienia uzasadnia zwolnienie pracownika, który był zatrudniony na likwidowanym stanowisku pracy, bez potrzeby oceny przez zakład pracy kwalifikacji, stażu pracy itp. zwalnianego pracownika i porównywania go z innymi pracownikami.

Przewodniczący: sędzia SN Z. Świeboda. Sędziowie SN: W. Myga (sprawozdawca), Z. Stypułkowska.

Sąd Najwyższy z udziałem Prokuratora Prokuratury Generalnej PRL E. Wiśniewskiej po rozpoznaniu sprawy z wniosku Zofii B. przeciwko Zakładowi Doświadczalnemu Polskiej Akademii Nauk w J. o przywrócenie do pracy na skutek rewizji nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego PRL od wyroku Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 25 maja 1982 r.

uchylił zaskarżony wyrok oraz orzeczenie Terenowej Komisji Odwoławczej do Spraw Pracy w Nowym Dworze Mazowieckim z dnia 7 kwietnia 1982 r. i sprawę przekazał tejże Komisji do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Orzeczeniem z dnia 7.IV.1982 r. Terenowa Komisja Odwoławcza do Spraw Pracy uznała wypowiedzenie wnioskodawczyni umowy o pracę za bezskuteczne po ustaleniu, że wnioskodawczyni z tytułu pełnionej funkcji wiceprzewodniczącej Komisji Zakładowej zawieszonego NSZZ "Solidarność" podlega szczególnej ochronie z art. 39 pkt 1 k.p.

Wyrokiem z dnia 25.V.1982 r. Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie oddalił odwołanie strony pozwanej powołującej się na to, że przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę była likwidacja stanowiska zajmowanego przez wnioskodawczynię.

Rozpoznając odwołanie strony pozwanej, Okręgowy Sąd ustalił, że wnioskodawczyni była zatrudniona u strony pozwanej od dnia 1.VIII.1966 r. ostatnio na stanowisku specjalisty w Gospodarstwie G. W okresie zatrudnienia nie było zastrzeżeń do pracy wnioskodawczyni. W gospodarstwie, w którym była zatrudniona wnioskodawczyni, liczącym około 100 pracowników, zlikwidowano dwa etaty: wnioskodawczyni i etat zaopatrzeniowca.

Okręgowy Sąd przyjmując, że wprawdzie zmniejszenie zatrudnienia w związku z wprowadzeniem reorganizacji stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę, ale może być realizowane po przeprowadzeniu oceny przydatności zawodowej pracowników przede wszystkim z uwzględnieniem ich wyników pracy i przygotowania zawodowego. Wnioskodawczyni pracowała u strony pozwanej nienagannie przez 16 lat i w związku z tym - zdaniem Okręgowego Sądu - wypowiedzenie jej umowy o pracę jest nieuzasadnione w rozumieniu art. 45 k.p. skoro w zakładzie są zatrudnieni pracownicy nie mający kwalifikacji zawodowych, którzy powinni podlegać redukcji w pierwszej kolejności.

Wobec zaprzeczenia przez stronę pozwaną, że przyczyną wypowiedzenia wnioskodawczyni umowy o pracę była jej przynależność do związków zawodowych, Okręgowy Sąd pominął rozważanie w przedmiocie ewentualnej ochrony wnioskodawczyni na podstawie art. 39 k.p.

W rewizji nadzwyczajnej Prokurator Generalny PRL, zarzucając rażące naruszenie prawa, a w szczególności § 33 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 października 1974 r. w sprawie komisji rozjemczych oraz komisji odwoławczych do spraw pracy (Dz. U. Nr 41, poz. 243) i art. 58 ustawy o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych w związku z art. 45 w.p., wnosił o uchylenie wyroku Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oraz poprzedzającego go orzeczenia Terenowej Komisji Odwoławczej do Spraw Pracy i przekazania sprawy tej Komisji do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Słusznie zarzuca rewizja nadzwyczajna, że orzeczenie Terenowej Komisji Odwoławczej, uwzględniając odwołanie wnioskodawczyni z powołaniem się na naruszenie przepisu art. 39 pkt 1 k.p., zapadło z rażącym naruszeniem prawa.

W uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 14.VII.1982 r. wpisanej do księgi zasad prawnych wyrażono pogląd, że "w okresie zawieszenia działalności związków zawodowych - na czas obowiązywania stanu wojennego - członkom zakładowych organów związków zawodowych nie przysługuje ochrona z art. 39 pkt 1 k.p.".

Pogląd ten, z mocy art. 31 ustawy o Sądzie Najwyższym, wiąże wszystkie składy orzekające Sądu Najwyższego. Wiąże także skład Sądu Najwyższego orzekający w przedmiotowej sprawie.

Zwrócenie uwagi na powyższą zasadę prawną jest konieczne w niniejszej sprawie ze względu na przesłanki orzeczenia Terenowej Komisji Odwoławczej, jak i z powodu na enigmatyczne stanowisko Okręgowego Sądu w tym zakresie, chociaż nienaruszenie przepisu art. 39 pkt 1 k.p. było przesłanką uwzględnienia roszczeń przez ten Sąd.

Zasadnie stwierdza Okręgowy Sąd w motywacjach zaskarżonego wyroku, że zmniejszenie zatrudnienia stanowi przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę i dalej, że indywidualizacja decyzji w przedmiocie zwolnienia powinna być podjęta przy uwzględnieniu wyników pracy, przygotowania zawodowego i stażu pracy.

Stanowisko takie jest w pełni trafne, gdy następuje ilościowe zmniejszenie identycznych (lub podobnych) stanowisk pracy i w następstwie czego należy wytypować pewną grupę pracowników do zwolnienia. Wtedy przy indywidualizacji decyzji o zwolnieniu konkretnych osób konieczne jest wytypowanie do zwolnienia pracowników, którzy nie mają odpowiednich kwalifikacji, wadliwie wykonują swoje obowiązki pracownicze itp. Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5.XI.1979 r. (OSNCP 1980 r., z. 4, poz. 77), który podziela obecny skład Sądu Najwyższego.

Odmienna jednak sytuacja występuje, kiedy na skutek reorganizacji następuje likwidacja konkretnych stanowisk pracy zajmowanych przez konkretnych pracowników. Nie następuje wtedy tylko ilościowe zmniejszenie stanowisk, ale jakościowa zmiana struktury organizacyjnej zakładu, której następstwem jest konieczność zwolnienia pracowników zajmujących te właśnie likwidowane stanowiska. Dlatego do uznania wypowiedzenia umowy o pracę za bezskuteczne w takich przypadkach nie jest wystarczające ustalenie, że w zakładzie są "gorsi" pracownicy, którym w pierwszej kolejności należało wypowiedzieć umowę o pracę, likwidacja bowiem skonkretyzowanego stanowiska pracy nie ma wpływu na ocenę przydatności pracowników zatrudnionych na innych stanowiskach (np. likwidacja stanowiska specjalisty nie może prowadzić do wniosku, że należało zwolnić portiera, który nie ma kwalifikacji lub zaniedbuje się w pracy).

Reasumując, likwidacja konkretnego stanowiska pracy na skutek zmiany struktury organizacyjnej zakładu pracy, powodująca zmniejszenie zatrudnienia, uzasadnia konieczność zwolnienia pracownika, który był zatrudniony na likwidowanym stanowisku pracy, bez potrzeby oceny przez zakład pracy kwalifikacji, stażu pracy itp. zwalnianego pracownika i porównywania go z innymi pracownikami.

Od powyższej zasady w konkretnych przypadkach mogą być wyjątki, np. połączenie dwóch stanowisk, na skutek czego jedno ulega likwidacji, zobowiązuje zakład pracy do oceny, a organy powołane do rozstrzygania spraw pracowniczych do kontroli, czy indywidualizacja wypowiedzenia umowy o pracę była uzasadniona w rozumieniu art. 45 k.p.

Ponadto w szczególnych przypadkach ze względu na wiek, staż pracy, dotychczasowy sposób wykonywania pracy lub warunki rodzinne pracownika, przesłanką uznania wypowiedzenia umowy o pracę za nieuzasadnione może być ustalenie, że zakład pracy dokonał definitywnego wypowiedzenia umowy o pracę, mimo że dysponował innym stanowiskiem pracy odpowiednim do kwalifikacji tegoż pracownika i mógł być na nim zatrudniony stosownie do potrzeb zakładu pracy.

Uwzględniając roszczenie wnioskodawczyni ani Terenowa Komisja Odwoławcza, ani Okręgowy Sąd nie przeprowadziły postępowania dowodowego w powyższym zakresie, co uniemożliwiło im ocenę zasadności wypowiedzenia wnioskodawczyni umowy o pracę w ramach przepisu art. 45 k.p.

Sąd Najwyższy, uznając, że uwzględnienie odwołania wnioskodawczyni od wypowiedzenia umowy o pracę nastąpiło z rażącym naruszeniem prawa, a to przede wszystkim art. 45 k.p. na zasadzie art. 422 § 2 k.p.c. w związku z art. 275, 277 k.p. uchylił zaskarżony wyrok oraz poprzedzające go orzeczenie Terenowej Komisji Odwoławczej i przekazał sprawę tej Komisji do ponownego rozpoznania.

OSNC 1983 r., Nr 4, poz. 61