Uchwała z dnia 1982-04-27 sygn. III CZP 15/82

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 15/82

Uchwała z dnia 27 kwietnia 1982 r.

Przewodniczący: sędzia SN H. Dąbrowski. Sędziowie SN: S. Dmowski, Z. Marmaj (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Zdzisława B. z uczestnictwem Franciszki M., Stanisława W., Adama M., spadkobierców Katarzyny M., Stefanii S., Michała W., Antoniny J. i Marii L. o zmianę prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Tarnobrzegu z siedzibą w S. postanowieniem z dnia 19 lutego 1982 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy w sprawie o uchylenie postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku wniesionej przez zainteresowanego nie będącego ani spadkobiercą, ani uczestnikiem postępowania spadkowego nie należy stosować jednorocznego terminu określonego w art. 679 § 1 in fine k.p.c. do wniesienia takiego wniosku, jeśli temu wnioskodawcy treść postanowienia spadkowego, a nawet podstawy uzasadniającej żądanie zmiany tego orzeczenia na mocy art. 679 § 1 k.p.c. były znane przeszło jeden rok przed złożeniem przez niego wniosku w niniejszej sprawie w warunkach, gdy wnioskodawca składając niniejszy wniosek zmierza do opóźnienia wydania gospodarstwa rolnego wchodzącego w skład spadku, a znajdującego się w jego posiadaniu w złej wierze co najmniej od kilku lat?"

podjął następującą uchwałę:

Termin przewidziany w art. 679 § 1 zd. drugie k.p.c. nie ma zastosowania w przypadku, gdy zmiany postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku żąda zainteresowany, który nie brał udziału w sprawie.

Uzasadnienie

Okoliczności sprawy, w której zrodziło się przedstawione Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne, dadzą się ująć w sposób następujący: Sąd Rejonowy w S. wydał w dniu 28.VII.1978 r. postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po małżonkach Józefie i Andrzeju W.

Stosownie do treści tego postanowienia ustawowymi spadkobiercami są zstępni spadkodawców. Jeśli chodzi o dziedziczenie gospodarstwa rolnego należącego do spadku, to uprawnienie do dziedziczenia tej części spadku zachowali tylko niektórzy spadkobiercy. Postanowienie uprawomocniło się bez zaskarżenia go. Natomiast w dniu 23.IX.1980 r. wpłynął wniosek Zdzisława B. o zmianę powyższego postanowienia, gdyż zdaniem wnioskodawcy pozostałe po spadkodawcach gospodarstwo rolne dziedziczy nie tylko Stanisław W., ale także inni spadkobiercy. Wprawdzie Zdzisław B. nie rości sobie prawa do spadku po małżonkach Stanisławie i Andrzeju W., jednakże jako użytkownik należącego do spadku gospodarstwa rolnego ma interes prawny w prawidłowym ustaleniu spadkobierców dziedziczących to gospodarstwo.

Sąd Rejonowy wniosek ten oddalił, a Sąd Wojewódzki, rozpoznając rewizję wnioskodawcy, wniesioną od powyższego postanowienia, przedstawił przytoczone na wstępie zagadnienie prawne.

Wątpliwość Sądu zrodziła się stąd, że wnioskodawca wprawdzie nie brał udziału w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po małż. W., jednakże znana mu była treść postanowienia z dnia 28.VII.1978 r., gdyż zapoznał się z nim w sprawie o eksmisję (sprawa I C 500/79 Sądu Rejonowego w S.), a ponadto powoływał się w sprawie o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie (sprawa Sądu Rejonowego w S.).

Wedle oceny Sądu wniosek o zmianę postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku zmierza w istocie do przewleczenia sprawy o wydanie gospodarstwa rolnego, a zatem zachodzi wątpliwość, czy zgłoszenie takiego wniosku nie powinno być ograniczone w czasie tym bardziej, że zgłaszającemu wniosek znana jest treść postanowienia.

Udzielając na przedstawione pytanie powyższej odpowiedzi, Sąd Najwyższy kierował się następującymi przesłankami: zmiana prawomocnego stwierdzenia nabycia spadku może odbyć się - poza rewizją nadzwyczajną - wyłącznie w trybie przewidzianym artykułem 679 k.p.c. Przepis ten łącznie z art. 678 i art. 690 § 2 k.p.c. reguluje wyłączny tryb postępowania w sprawach o zmianę prawomocnego postanowienia stwierdzającego nabycie spadku. Przewidziany tymi przepisami tryb postępowania zastąpił wzbudzający wątpliwości tryb procesowy, przewidziany w art. 70 prawa spadkowego, na podstawie którego uczestnik postępowania niespornego o stwierdzenie nabycia praw spadkowych mógł żądać w drodze powództwa pozbawienia skutków postanowienia o stwierdzeniu praw do spadku. Artykuł 679 k.p.c. ma dla rozpatrywanego zagadnienia znaczenie podstawowe. Wyłącza on możliwość stosowania przepisów dotyczących wznowienia postępowania, a więc także terminów tam przewidzianych. Z wnioskiem o wszczęcie postępowania w tym trybie może wystąpić każda osoba, nawet pośrednio zainteresowana wynikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku (patrz orzeczenie SN z dnia 10.V.1966 r. - OSNCP 1966, z. 12, poz. 294).

Wniosek o zmianę postanowienia stwierdzającego nabycie spadku jest wprawdzie zbliżony do skargi o wznowienie postępowania, jednakże nią nie jest.

Tryb przewidziany w art. 679 k.p.c. został wprowadzony w miejsce skargi o wznowienie postępowania, a jego wprowadzenie było podyktowane chęcią odmiennego unormowania tego zagadnienia. Odmienność uregulowania polega właśnie na tym, że został on uproszczony i odformalizowany. Uproszczenie i odformalizowanie osiągnięto przez to, że osobę, która nie była uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, nie ograniczono ani terminem, ani podstawami w udowodnieniu twierdzenia, że ten, kto uzyskał stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że udział tej osoby w spadku jest inny niż stwierdzony. Okoliczność ta wynika wprost z treści art. 679 § 1 k.p.c. Takie nie sformalizowane i uproszczone postępowanie zmierza do umożliwienia, i to w sposób szybki, sprostowania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku wykazującego sprzeczność z prawem i wydanego w warunkach nieuczestnictwa w tym postępowaniu osoby zainteresowanej.

Z tych przyczyn na przedstawione zagadnienie prawne udzielono odpowiedzi jak w treści uchwały.

OSNC 1982 r., Nr 8-9, poz. 118