Zainteresowany w rozumieniu art. 679 § 2 k.p.c.; pojęcie uczestnictwa w postępowaniu

Przez uczestnictwo w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku - w rozumieniu art. 679 k.p.c. - należy rozumieć formalny udział w postępowaniu, a nie stopień aktywności, bierność czy nawet całkowitą bezczynność zainteresowanego występującego w sprawie.

Uczestnikiem postępowania zainteresowany może stać się zarówno wskutek samodzielnego zgłoszenia wniosku wszczynającego postępowanie, jak też przez wzięcie udziału w toczącym się postępowaniu z własnej inicjatywy lub na skutek wezwania przez sąd do udziału w toczącym się postępowaniu (uchwała SN z 20 kwietnia 2010 r., III CZP 112/09).

Do stwierdzenia zaś formalnego udziału - poza przypadkami zainicjowania przez daną osobę postępowania - wystarczające jest doręczenie uczestnikowi odpisu wniosku czy wezwania do wzięcia udziału w sprawie, choćby nastąpiło ono per aviso. Nawet zatem wówczas, gdy uczestnik postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, z różnych powodów, nie brał w nim aktywnego udziału, pozostając całkowicie biernym, jest on uczestnikiem takiego postępowania w rozumieniu art. 679 k.p.c. i odnoszą się do niego ograniczenia przewidziane w tym przepisie (postanowienie SN z 13 października 2004 r., III CSK 82/03).

Postanowienie SN z dnia 18 marca 2021 r., I CSKP 47/21

Standard: 54099 (pełna treść orzeczenia)

Krąg osób uprawnionych do złożenia wniosku o uchylenie lub zmianę postanowienia spadkowego, pokrywa się z kręgiem osób uprawnionych do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku.

Wniosek o wszczęcie postępowania o uchylenie lub zmianę prawomocnego postanowienia o stwierdzenie nabycia spadku może zgłosić każdy zainteresowany (art. 679 § 2 k.p.c.), czyli osoba, której praw dotyczy wynik postępowania. Pojęcie zainteresowanego należy rozumieć zgodnie z definicją zawartą w art. 510 § 1 k.p.c., który taki przymiot przyznaje każdemu, czyich praw dotyczy wynik postępowania. Kategorią podmiotu zainteresowanego wynikiem postępowania ustawodawca posługuje się na gruncie przepisów o postępowaniu nieprocesowym, jednak zakres normatywny tego pojęcia nie różni się od pojęcia interesu prawnego. Interes prawny może być bezpośredni albo pośredni, tj. pozostający obok istoty oraz skutków mającego zapaść rozstrzygnięcia (zob. orzeczenie SN z dnia 7 października 1947 r., C.II. 374/47, uz. uchwały SN z dnia 18 grudnia 1974 r., III CZP 88/74).

Zainteresowanie, o którym mowa w art. 679 § 2 k.p.c., musi mieć charakter prawny, a jego wpływ na wynik postępowania spadkowego rzeczywisty i skonkretyzowany. Okoliczności faktyczne konkretnej sprawy decydują o przyjęciu, czy wnioskodawca ma interes prawny w złożeniu wniosku o uchylenie lub zmianę postanowienia spadkowego (zob. postanowienia SN z dnia 1 czerwca 2000 r., IV CKN 470/00, z dnia 24 października 2001 r., III CKN 366/00).

Jakkolwiek postępowanie o zmianę postanowienia spadkowego na podstawie art. 679 k.p.c. nie służy naprawieniu błędów sądu ani stron w postępowaniu spadkowym, to przewidziany w art. 670 k.p.c. obowiązek badania z urzędu, kto jest spadkobiercą, powstaje wtedy, gdy wniosek o zmianę postanowienia spadkowego składa ten, kto może wykazać swoje zainteresowanie w sprawie, w rozumieniu art. 510 § 1 k.p.c. w zw. z art. 679 § 2 k.p.c. (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 1966 r., II CR 205/66 i z dnia 29 kwietnia 2016 r., I CSK 298/15). Celem postępowania uregulowanego w tym przepisie jest w takiej sytuacji skorygowanie niezgodnego ze stanem rzeczywistym stwierdzenia nabycia spadku (por. uchwały SN z dnia 27 kwietnia 1982 r., III CZP 15/8, z dnia 16 grudnia 1983 r., III CZP 65/83).

Postanowienie SN z dnia 7 października 2020 r., V CSK 560/18

Standard: 52284 (pełna treść orzeczenia)