Wyrok z dnia 1980-05-22 sygn. II CR 131/80

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CR 131/80

Wyrok z dnia 22 maja 1980 r.

Podmiotowe przekształcenie procesu po stronie pozwanej nie ma mocy wstecznej. Dopozwanie więc (art. 194 § 1 k.p.c.) - nie poprzedzone żądaniem zapłaty (art. 455 k.c.) - powoduje wymagalność zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (art. 445 § 1 k.c.) i związany z nią obowiązek zapłaty odsetek za opóźnienie się w spełnieniu tego świadczenia (art. 481 § 1 k.c.) dopiero od chwili doręczenia odpisu pozwu osobie wezwanej przez sąd do wzięcia udziału w sprawie (art. 198 § 1 k.p.c.).

Przewodniczący: sędzia SN Z. Wasilkowska. Sędziowie SN: W. Łysakowski, J. Niejadlik (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Tadeusza G. przeciwko Skarbowi Państwa - Urzędowi Miasta i Gminy w Ząbkowicach Śl. oraz Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w K. o odszkodowanie na skutek rewizji pozwanego Przedsiębiorstwa od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Wałbrzychu z dnia 29 listopada 1979 r.

zmienił zaskarżony wyrok tylko w ten sposób, że odsetki od przyznanej powodowi kwoty 20.000 zł zasądził od dnia 30 kwietnia 1979 r.; poza tym rewizję oddalił, a koszty postępowania rewizyjnego wzajemnie zniósł.

 Uzasadnienie

Upadłszy w dniu 14 grudnia 1977 r. na oblodzonym chodniku ulicy 1 Maja w Z.Śl. 65-letni wówczas powód doznał złamania trzonu drugiego kręgosłupa lędźwiowego. Powstałe stąd zmiany pourazowe, wyrażające się w ograniczeniu ruchomości kręgosłupa lędźwiowego i w dotkliwych bólach przy czynnościach powodujących ruchy tego odcinka kręgosłupa, spowodowały u niego - według opinii biegłego lekarza - 20% trwałego uszczerbku na zdrowiu. W tej sytuacji Sąd Wojewódzki, przyjmując, że krzywda powoda pozostaje w związku przyczynowym z zaniedbaniem przez pracowników dopozwanego (art. 194 § 1 k.p.c.) Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej obowiązku utrzymywania chodnika w należytym stanie, uwzględnił odnośnie do tego Przedsiębiorstwa powództwo o zadośćuczynienie do kwoty 20.000 zł z odsetkami od dnia 14 grudnia 1977 r., a powództwo przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa oddalił.

Strona pozwana w rewizji wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku przez obniżenie zadośćuczynienia do kwoty 10.000 zł i zasądzenie od tej kwoty na rzecz powoda od dnia 30 kwietnia 1979 r.

Rewizja jest tylko częściowo uzasadniona.

Nie jest trafny zarzut, że kwota 20.000 zł stanowi zadośćuczynienie niewspółmiernie wysokie w stosunku do krzywdy doznanej przez powoda. Zadośćuczynienie zmierza do poprawienia stanu psychicznego pokrzywdzonego przez poprawę jego sytuacji majątkowej. Tak pojmowaną rekompensatę może przynieść tylko takie zadośćuczynienie, które - nie pomijając stopnia winy odpowiedzialnej za szkodę i sytuacji majątkowej stron - jest dostosowane przede wszystkim do zakresu i stopnia natężenia krzywdy doznanej przez poszkodowanego. Następstwem nieszczęśliwego wypadku jest trwałe kalectwo powoda i bolesność kręgosłupa przy poruszaniu się. Przebyte więc i istniejące cierpienia fizyczne oraz ujemne doznania psychiczne może powodowi zrównoważyć dopiero kwota 20.000 zł. Umożliwi ona bowiem zwiększenie konsumpcji dóbr materialnych oraz dochodów i sprawi przez to satysfakcję, stosowną do wielkości doznanego trwałego uszczerbku na zdrowiu. Wbrew stanowisku rewizji, przeciwko określonemu w ten sposób zadośćuczynieniu nie przemawiają przepisy art. 9-11 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 20, poz. 105), bo źródło kalectwa powoda nie tkwi w wypadku przy pracy ani w chorobie zawodowej (art. 1). W konsekwencji odpaść musi zarzut, że orzekając o zadośćuczynieniu Sąd Wojewódzki naruszył przepis art. 445 § 1 k.c.

Słusznie jednak pozwane Przedsiębiorstwo zarzuca, iż orzeczenie o odsetkach narusza prawo materialne. Według tego prawa odsetki należą się wierzycielowi od chwili wymagalności długu (art. 359 § 1 k.c.). Świadczenie bezterminowe powinien zaś dłużnik spełnić niezwłocznie po wezwaniu go do wykonania (art. 445 k.c.). Z charakteru zadośćuczynienia, którego wysokość jest zależna od oceny i rozmiarów doznanej krzywdy, ze swej istoty trudno wymiernej i zależnej od szeregu okoliczności związanych z następstwami uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia wynika, że obowiązek jego spełnienia powstaje po wezwaniu do tego dłużnika (orz. SN z dnia 18.IX.1970 r. II PR 257/70, OSNCP 1971, z. 6, poz. 103). Tymczasem powód nie wzywał pozwanego o zapłatę zadośćuczynienia przed wszczęciem procesu. Mylne tym samym jest rozstrzygnięcie, w którym Sąd Wojewódzki obciążył stronę pozwaną odsetkami od zasądzonego zadośćuczynienia od dnia powstania zdarzenia wyrządzającego wierzycielowi krzywdę.

Przez doręczenie pozwu dochodzi po raz pierwszy w procesie do nawiązania przez dłużnika łączności ze stroną przeciwną w zakresie przedmiotu sporu (art. 192 k.p.c.), przyjmuje się więc, że doręczenie pozwu wywołuje także materialnoprawne skutki wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia, którego termin nie był ściśle oznaczony (orz. SN z dnia 7.IX.1965 r. I CR 133/65, PUG 1966, nr 4, s. 155). Miarodajną dla opóźnienia się osoby następczo wciągniętej do procesu po stronie pozwanej w spełnieniu świadczenia nie może być tym samym chwila doręczenia odpisu pozwu dłużnikowi, pozwanemu przez wierzyciela w pozwie o zapłatę bezterminowego długu. Samo wezwanie do wzięcia udziału w sprawie, choć w myśl zdania 1 § 1 art. 198 k.p.c. ma zastępować pozwanie, nie zawsze następuje z inicjatywy powoda i - skoro wezwanie jest zawarte w nie umotywowanym postanowieniu sądu (art. 357 § 1, 394 § 1 k.p.c.) - nie daje osobie wezwanej wystarczającego rozeznania odnośnie do przedmiotu procesu.

Bezpośrednią łączność z powodem w zakresie przedmiotu sporu uzyskuje dopozwany dłużnik z reguły później, bo dopiero w chwili wykonania przez sąd powinności - nałożonej na ten organ w zdaniu 1 § 1 art. 198 k.p.c. - doręczenia mu odpisów pism procesowych, przede wszystkim zaś pozwu. Wykonanie bowiem tej formalnej powinności rozpoczyna i tę fazę merytorycznego rozpoznawania sprawy (por. orz. SN z dnia 7.II.1968 r. V PZ 2/68, OSNCP 1968, z. 11, poz. 190). Innymi słowy, podmiotowe przekształcenie procesu po stronie pozwanej nie ma mocy wstecznej. Dopozwanie (art. 194 § 1 k.p.c.) nie poprzedzone żądaniem zapłaty (art. 455 k.c.) powoduje wymagalność zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (art. 445 § 1 k.c.) i związany z nią obowiązek zapłaty odsetek za opóźnienie się w spełnieniu tego świadczenia (art. 481 § 1 k.c.) dopiero od chwili doręczenia odpisu pozwu osobie wezwanej przez sąd do wzięcia udziału w sprawie (art. 198 § 1 k.p.c.).

Mając na uwadze, że odpis pozwu doręczono dopozwanemu Przedsiębiorstwu w dniu 30 kwietnia 1979 r., Sąd Najwyższy zmienił zaskarżony wyrok tylko w ten sposób, że od tej chwili przyznał powodowi odsetki od zasądzonego zadośćuczynienia (art. 390 § 1 k.p.c.).

Poza tym rewizję oddalono (art. 387 k.p.c.), orzekając o kosztach instancji rewizyjnej w myśl art. 100 k.p.c.

OSNC 1980 r., Nr 11, poz. 223