Wymagalność roszczenia o zadośćuczynienie; data popadnięcia w opóźnienie; początkowy terminu naliczania odsetek

Jeżeli zobowiązany do spełnienia świadczenia z tytułu zadośćuczynienia pieniężnego nie spełnia go w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 k.c., bądź wynikającym z przepisu szczególnego, poszkodowany może żądać zapłaty odsetek ustawowych od dnia opóźnienia począwszy od upływu tego terminu, w zakresie w jakim zasądzone na jego rzecz zadośćuczynienie należało mu się już w tym dniu. Jeżeli zaś sąd ustali, że żądane zadośćuczynienie w całości lub w części odpowiada rozmiarowi krzywdy istniejącej dopiero w chwili wyrokowania, uzasadnione jest zasądzenie odsetek od całości lub części tego świadczenia od tej daty (por. wyrok SN z 7 października 2020 r., V CSK 546/18, a także wyroki SN: z 18 lutego 2011 r., I CSK 243/10, z 8 marca 2013 r., III CSK 192/12, z 3 marca 2017 r., I CSK 213/16).

Brak jakichkolwiek podstaw, aby w przypadku, gdy postępowanie dowodowe potwierdzi, że roszczenie powoda było uzasadnione co do zasady i wysokości już w chwili wezwania do zapłaty, by nie zasądzić odsetek ustawowych od dnia następnego po dokonaniu skutecznego wezwania, mając na względzie rozumienia pojęcia „niezwłoczności”, uwzględniającego realność terminu pod względem miejsca i czasu oraz rodzaju i rozmiaru świadczenia, a także niekiedy funkcjonujących rozwiązań ustawowych. Sąd powinien zasądzić odsetki ustawowe od innej daty, ale tylko wówczas gdy w sprawie wystąpią okoliczności pozwalające na ustalenie rozmiaru świadczenia w całości bądź części na tę inną chwilę. Może to być chwila wyrokowania, chwila sporządzenia opinii, chwila rozszerzenia powództwa (przy uwzględnieniu art. 193 k.p.c.) itp.

Sąd zasadzając odsetki za opóźnienie od innej daty, niż wynikająca z faktu wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia, powinien swoje stanowisko precyzyjnie uzasadnić, w szczególności wykazać, że żądanie zawarte w wezwaniu w całości bądź w części nie znalazło potwierdzenia w przeprowadzonym postępowaniu dowodowym. Jednakże w sytuacji, gdy sporządzona opinia biegłych potwierdzi zakres i wartość określonych prac, aktualnych na chwilę wezwania dłużnika do spełnienia świadczenia, to brak podstaw, aby odsetki za opóźnienie były zasądzone dopiero od chwili doręczenia dłużnikowi odpisu tej opinii.

Wyrok SN z dnia 15 kwietnia 2021 r., I CSKP 104/21

Standard: 67097 (pełna treść orzeczenia)

W sytuacji, w której wysokość odszkodowania została ustalona według cen z daty wyrokowania, ustawowe odsetki należą się od tej chwili, czyli od daty wyrokowania. Wiąże się to z faktem, iż zasądzenie ustawowych odsetek od daty wcześniejszej, niż data ustalania wysokości odszkodowania spowodowałaby podwójną korzyść poszkodowanego, raz z tytułu ustawowych odsetek od tak ustalonej należności głównej za okres od daty wezwania do zapłaty, względnie wniesienia pozwu, czy jego doręczenia, do daty, z której ceny stanowiły podstawę ustalenia wartości odszkodowania, a drugi raz z tytułu wzrostu wartości należności głównej ze względu na zmianę cen pomiędzy datą wniesienia pozwu i datą, która stanowiła podstawę przyjęcia cen do oszacowania krzywdy.

W razie braku widocznej zmiany siły nabywczej pieniądza, pomiędzy datą wezwania i datą wyrokowania, zasądzenie ustawowych odsetek od kwoty zadośćuczynienia dopiero od dnia wyrokowania prowadzi do niczym nieuzasadnionego preferowania zobowiązanego tylko z tego względu, że wyrok zasądzający zapada po znacznym upływie czasu od dnia wezwania do zapłaty, zwłaszcza gdy, jak w tej sprawie, pozwani uchylali się od odpowiedzialności, kierując powódkę z roszczeniami do bezpośredniego sprawcy.

Wyrok SN z dnia 31 marca 2020 r., II CSK 124/19

Standard: 44723 (pełna treść orzeczenia)