Wyrok z dnia 1980-03-03 sygn. I CR 2/80

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I CR 2/80

Wyrok z dnia 3 marca 1980 r. 

1. Roszczenie o dostarczenie rzeczy wolnej od wady przysługuje uprawnionemu z tytułu gwarancji nie tylko wtedy, gdy wady rzeczy nie dadzą się usunąć, lecz również w przypadku, gdy naprawa jej jest tak długotrwała, że z praktycznego punktu widzenia przerwa w korzystaniu z rzeczy może być oceniana jako pozbawienie nabywcy tego korzystania (art. 577, 579 k.c.).
2. Zastrzeżenie kar umownych za zwłokę w naprawie gwarancyjnej dotyczy tylko opóźnienia w naprawie, a tym samym nie obejmuje okresu pozostawania rzeczy u gwaranta z innych przyczyn, a w szczególności z uwagi na zgłoszenie przez nabywcę żądania dostarczenia rzeczy wolnej od wad (art. 65 k.c.). W takim przypadku istnieje możliwość żądania przez nabywcę odszkodowania na zasadach ogólnych (art. 471 k.c.).

Przewodniczący: Sędzia SN Ł. Grygołajtys (sprawozdawca). Sędziowie SN: J. Ignatowicz, Z. Wasilkowska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu sprawy z powództwa Stanisława F. przeciwko Przedsiębiorstwu Państwowemu "Polmozbyt" w L. o wydanie samochodu, na skutek rewizji pozwanego od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z dnia 10 września 1979 r.

uchylił zaskarżony wyrok w części zasądzającej na rzecz powoda kwotę 18.150 zł z odsetkami i kosztami procesu oraz orzekającej o opłatach sądowych i sprawę w tym zakresie przekazał Sądowi Wojewódzkiemu w Lublinie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania rewizyjnego; oddalił rewizję w pozostałej części.

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Wojewódzki zobowiązał pozwane przedsiębiorstwo do wydania powodowi nowego, wolnego od wad samochodu "Fiat 125p 1500" za równoczesnym zwrotem samochodu tej samej marki produkcji roku 1977 oraz zasądził na jego rzecz kwotę 18.150 zł z 8% od dnia 10.IX.1979 r. tytułem kary umownej.

Według ustaleń i wniosków Sądu Wojewódzkiego powód w dniu 27.VII.1977 r. nabył w pozwanym przedsiębiorstwie samochód osobowy "Fiat 125p 1500" za cenę 188.320 zł. W okresie gwarancji ujawniło się szereg wad, jak wady silnika, skrzyni biegów, tylnego mostu. Kolejne naprawy gwarancyjne wad tych nie usunęły.

W dniu 23.VIII.1978 r. powód oddał samochód do naprawy do Stacji Obsługi w N. Pismem z dnia 15.IX.1978 r. pozwane przedsiębiorstwo powiadomiło powoda o dokonaniu naprawy skrzyni biegów. Powód odmówił odbioru samochodu, gdyż uważał, że samochód jest niesprawny i zgłosił żądanie jego wymiany na nowy.

Na podstawie opinii biegłego do spraw techniki samochodowej Sąd Wojewódzki ustalił, że mimo dziewięciu napraw samochód jest niesprawny technicznie. Sąd Wojewódzki uznał, że powodowi przysługuje prawo żądania nowego samochodu na zasadzie art. 577 k.c. Ponadto powód może żądać zapłaty kar umownych za zwłokę w naprawie od daty ostatniego wezwania do odbioru samochodu do dnia wydania wyroku.

W rewizji od tego wyroku pozwane przedsiębiorstwo zarzuca naruszenie art. 484 § 1 i 577 k.c. oraz dokonanie ustaleń sprzecznych z zebranym w sprawie materiałem w zakresie stwierdzenia, że samochód jest niesprawny.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Wbrew zarzutowi rewizji, Sąd Wojewódzki na podstawie opinii biegłego inż. Alfreda J. prawidłowo ustalił, że samochód powoda wykazywał liczne poważne usterki, jak wady silnika, uzasadniające jego wymianę, tylnego mostu i skrzyni biegów. Naprawy gwarancyjne, dokonywane przez autoryzowane stacje obsługi pozwanego przedsiębiorstwa, nie doprowadziły samochodu do deklarowanej jakości. Opinia biegłego, inż. Alfreda J., jest przekonywająca, została wydana po dokonaniu oględzin i badań samochodu i znajduje potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym sprawy. Mianowicie, z pozasądowych ekspertyz Jerzego K. i Antoniego B. jednoznacznie wynika, że samochód nie nadaje się do eksploatacji wskutek istniejących wad. Również kierownik stacji obsługi, która wykonywała ostatnią naprawę gwarancyjną, św. Bogusław R. zeznał, że nie została usunięta niesprawność tylnego mostu powodująca, że samochód stał się niebezpieczny w użyciu. Uwagi, zgłoszone do opinii biegłego przez kierownika działu reklamacji pozwanego przedsiębiorstwa, były przedmiotem rozważań biegłego, który ustosunkował się do nich na rozprawie w dniu 10.IX.1979 r. Stąd pominięcie dowodu z zeznań tego świadka na okoliczności jego zastrzeżeń do opinii biegłego nie stanowi uchybienia procesowego, mogącego mieć wpływ na wynik sprawy.

Dokonana przez Sąd Wojewódzki ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego nie nasuwa zastrzeżeń z punktu widzenia art. 233 k.p.c.

Zarówno w toku procesu, jak i w rewizji pozwane przedsiębiorstwo prezentowało pogląd, że istnieje możliwość przywrócenia pełnej sprawności eksploatacyjnej pojazdu w drodze naprawy i że powód powinien dostarczyć ponownie pojazd do stacji obsługi w L. w celu usunięcia usterki tylnego mostu.

Poza sporem pozostawało, że powód, wykonując uprawnienia z tytułu gwarancji, wielokrotnie dostarczał samochód do stacji obsługi w N. i dwukrotnie do stacji obsługi w L., lecz bez pożądanych efektów. Powód zatem wykonał swój obowiązek współdziałania w wykonaniu zobowiązania przez gwaranta (art. 354 § 2 k.c.).

Zadośćuczynienie obowiązkowi gwaranta polega na usunięciu wad rzeczy lub dostarczenie rzeczy wolnej od wad, przy czym wybór świadczeń przysługuje sprzedawcy (art. 577 k.c.). W każdym przypadku, gdy gwarant nie wypełni obowiązku wynikającego z gwarancji we właściwym czasie, traci prawo wyboru świadczeń.

Gwarant, wykonujący świadczenie zgodnie z treścią zobowiązania gwarancyjnego, powinien działać tak, aby odpowiadało to celowi społeczno-gospodarczemu zobowiązania (art. 354 § 1 k.c.). Cel ten będzie spełniony, gdy gwarant usunie wadliwość przedmiotu objętego gwarancją i umożliwi kupującemu jego eksploatację. Naprawy bezskuteczne, wielokrotne nie stanowią wypełnienia obowiązku gwaranta. Również niewykonanie naprawy "we właściwym czasie" prowadzi do uznania, że gwarant nie wykonał swych obowiązków. Określenie czasu, niezbędnego do przywrócenia nabywcy możliwości korzystania z rzeczy, zależy od konkretnej sytuacji faktycznej, charakteru wady, trudności naprawy, ocenianej w płaszczyźnie zasad współżycia społecznego i społeczno-gospodarczego celu uprawnień stron. W niniejszym przypadku samochód wymagał tak częstych napraw (przeciętnie co 1,4 miesiąca) podstawowych zespołów pojazdu, jak silnik, skrzynia biegów, tylny most, że nie mógł być eksploatowany zgodnie z jego przeznaczeniem.

Roszczenie o dostarczenie rzeczy wolnej od wad przysługuje uprawnionemu z tytułu gwarancji nie tylko wtedy, gdy wady rzeczy nie dadzą się usunąć, lecz również w przypadku, gdy naprawa jej jest tak długotrwała, że z praktycznego punktu widzenia przerwa w korzystaniu z rzeczy może być oceniana jako pozbawienie nabywcy tego korzystania (art. 577, 579 k.c.). Zgodnie bowiem z przyjętymi na naszym rynku zwyczajami, nabywca powinien mieć możliwość niezwłocznej eksploatacji nabytego przedmiotu, choć z uwzględnieniem krótkich przerw, koniecznych do usunięcia jego usterek. W wypadku przerw, sięgających wielu miesięcy, dłuższych nieraz aniżeli jeden rok, nie sposób już mówić o naprawie. Taka przerwa uzasadnia z reguły wniosek, że reklamowany przedmiot nie nadaje się do naprawy. Okres długotrwałych napraw nie może być uznany, jak to już zaznaczono, za odpowiedni w rozumieniu art. 579 k.c.

W świetle powyższych rozważań nie może odnieść skutku zarzut rewizji, że wady samochodu są usuwalne, co wyłącza możliwość jego wymiany, jak też nieuzasadniony jest zarzut naruszenia art. 577 k.c.

Niewykonanie swych obowiązków przez gwaranta we właściwym czasie powoduje w konsekwencji, że uprawniony z gwarancji, stosownie do art. 579 k.c., może domagać się wymiany rzeczy albo nawet realizować uprawnienia z tytułu rękojmi.

W zakresie żądania zapłaty kar umownych sprawa nie została należycie wyjaśniona do stanowczego rozstrzygnięcia. Zgodnie z art. 483 k.c. podstawę prawną dochodzenia kar umownych stanowi umowa stron. W praktyce postanowienia w tym zakresie zawierają karty gwarancyjne bądź też zlecenia wykonania napraw gwarancyjnych, przewidujące terminy wykonania gwarancyjnych i obowiązek płacenia kar umownych, gdy naprawa nie została wykonana w terminie.

Sąd Wojewódzki, jako podstawę zasądzenia kar umownych za czas od 23.V.1978 r. do dnia wyroku, powołał zlecenie reklamacyjne z dnia 21.VII.1978 r. oddania pojazdu do naprawy do stacji obsługi w L., gdzie pojazd był naprawiany od dnia 21.VII. do 9.VIII.1978 r. Powód natomiast nie dochodził kary umownej w związku ze zwłoką w wykonaniu powyższej naprawy, lecz domagał się kar za zwłokę od dnia 23.IX.1978 r. do dnia wydania samochodu. Poza sporem pozostaje, że powód pismem z dnia 16.IX.1978 r. zrezygnował z dalszej naprawy i zgłosił żądanie wydania nowego samochodu. Od tego czasu stacja obsługi nie może być uważana za pozostającą w zwłoce z naprawą, gdyż uprawniony z gwarancji zrezygnował z naprawy, domagając się wydania nowego pojazdu.

Zastrzeżenie kar umownych za zwłokę w naprawie gwarancyjnej dotyczy tylko opóźnienia w naprawie, a tym samym nie obejmuje okresu pozostawania rzeczy u gwaranta z innych przyczyn, a w szczególności z uwagi na zgłoszenie przez nabywcę żądania dostarczenia rzeczy wolnej od wad (art. 65 k.c.). W takim przypadku istnieje możliwość żądania przez nabywcę odszkodowania na zasadach ogólnych (art. 471 k.c.).

W tym stanie rzeczy zachodzi konieczność wyjaśnienia, czy umowa stron przewidywała obowiązek płacenia kar umownych w wypadku zwłoki gwaranta przy realizacji żądania wymiany rzeczy na wolną od wad. W wypadku wykazania istnienia takiej umowy - stosownie do art. 484 § 1 k.c. - powód nie mógłby żądać odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary, chyba że strony inaczej postanowiły.

Kupującemu mogą przysługiwać roszczenia odszkodowawcze na zasadzie art. 471 k.c. również wobec gwaranta w czasie trwania gwarancji. Zgodnie ze zdaniem ostatnim art. 579 k.c. - ograniczenie dochodzenia uprawnień za wady fizyczne nie dotyczy obowiązku naprawienia szkody poniesionej wskutek istnienia wady. Unormowanie art. 579 k.c. jest zrozumiałe przy założeniu odrębności roszczeń, opartych na zasadach ogólnych, przewidzianych w art. 471 i nast. k.c. Jednakże odpowiedzialność gwaranta, który nie jest wytwórcą rzeczy, nie może być związana z samym faktem wyprodukowania wadliwego samochodu, lecz np. z faktem nienależytego czy nieterminowego wykonania świadczeń gwarancyjnych.

Z tych względów i na mocy art. 387, 388 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku, postanawiając o kosztach w myśl art. 108 § 1 k.p.c.

OSNC 1980 r., Nr 10, poz. 196