Postanowienie z dnia 1980-02-13 sygn. III CRN 181/79

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 181/79

Postanowienie z dnia 13 lutego 1980 r.

1. Zakaz wynikający z art. 125 § 2 k.r.o., że niedopuszczalne jest rozwiązanie stosunku przysposobienia po śmierci przysposobionego lub przysposabiającego, nie odnosi się do uchylenia orzeczenia o przysposobieniu w następstwie skargi o wznowienie lub rewizji nadzwyczajnej.
2. Nie jest zgodne z dobrem dziecka przysposobienie go przez nieuleczalnie chorego dziadka, w sytuacji gdy rodzice dziecka mogą mu zapewnić należyte wychowanie i utrzymanie.
3. Nie można uznać za odpowiednią różnicy wieku 64 lata pomiędzy 4-letnim dzieckiem a 68-letnim mężczyzną pragnącym je przysposobić, gdy poza tym mężczyzna ten dotknięty jest nieuleczalną chorobą.

Przewodniczący: Sędzia SN H. Dąbrowski. Sędziowie SN: S. Dmowski, S. Rudnicki (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, z udziałem Prokuratora Prokuratury Generalnej PRL, J. Downarowicz, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym sprawy z wniosku Henryka L. o przysposobienie małoletniego Marcina Pawła P., na skutek rewizji nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego PRL od postanowienia Sądu Rejonowego w Bielsku-Białej z dnia 29 stycznia 1976 r.

uchylił zaskarżone postanowienie i umorzył postępowanie.

Uzasadnienie

Na skutek wniosku dr. med. Henryka L. z dnia 15.I.1976 r. Sąd Rejonowy w Bielsku-Białej orzekł postanowieniem z dnia 29.I.1976 r. pełne przysposobienie małoletniego wnuka wnioskodawcy - Marcina Pawła P. urodzonego w dniu 5.VI.1971 r. Przysposabiający zmarł w dniu 21.XI.1976 r., w związku z czym wspomniany Sąd ustanowił dla małoletniego postanowieniem z dnia 3.II.1977 r. opiekę, powołując na opiekunkę jego matkę Jadwigę Henrykę L. W dniu 5.IX.1979 r. Prokurator Generalny PRL wniósł rewizję nadzwyczajną od postanowienia o przysposobieniu domagając się jego uchylenia i oddalenia wniosku. Rewizja nadzwyczajna oparta jest na zarzucie naruszenia interesu PRL i rażącego naruszenia art. 3 § 2, 316 § 1 i art. 178 § 1 k.p.c. w zw. z art. 114 § 2 k.r.o. Kurator zmarłego dra Henryka L. wniósł o oddalenie rewizji nadzwyczajnej i zarzucił, że rewizja nadzwyczajna na postanowienie o przysposobieniu jest niedopuszczalna po śmierci przysposabiającego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rozważając na wstępie zagadnienie dopuszczalności rewizji nadzwyczajnej od postanowienia o przysposobieniu po śmierci przysposabiającego, Sąd Najwyższy nie podzielił poglądu kuratora zmarłego wnioskodawcy. Przepis art. 125 § 2 k.r.o. stanowi, że niedopuszczalne jest rozwiązanie stosunku przysposobienia po śmierci przysposobionego lub przysposobiającego. Zakres tej normy jest jasno określony, jej hipoteza nie odnosi się do uchylenia orzeczenia o przysposobieniu w następstwie skargi o wznowienie lub rewizji nadzwyczajnej, a jedynie do rozwiązania stosunku przysposobienia powstałego na podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego. Zarówno skarga o wznowienie, jak i zaskarżenie prawomocnego orzeczenia rewizją nadzwyczajną realizują zupełnie inny cel, dotyczą przy tym - z zastrzeżeniem wyjątków określonych w ustawie - wszelkich prawomocnych orzeczeń. Wyłączenie dopuszczalności skargi o wznowienie lub rewizji nadzwyczajnej musi być wyraźne. Tak np. skarga o wznowienie i rewizja nadzwyczajna wyłączone zostały w przepisach art. 400 i 417 § 4 k.p.c. w stosunku do wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa, orzekającego unieważnienie małżeństwa albo rozwód, jeżeli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się takiego orzeczenia zawarła związek małżeński. Brak natomiast podobnej normy, wyłączającej po śmierci przysposabiającego skargę o wznowienie postępowania lub rewizję nadzwyczajną od postanowienia orzekającego przysposobienie. Każda z tych instytucji realizuje zupełnie inny cel, żadna z nich nie prowadzi bowiem do rozwiązania przysposobienia orzeczonego niewadliwym postanowieniem sądu, lecz poddaje zaskarżeniu orzeczenie od początku wadliwe. W sytuacjach, w których ustawodawca postanowił wyłączyć taką możliwość, określił w sposób wyraźny i wyczerpujący zakres takiego wyłączenia. Postanowienia orzekające przysposobienie nie zostały nim objęte. Proponowana przez kuratora zmarłego wykładnia, nie mająca oparcia ani w przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ani w postanowieniach kodeksu postępowania cywilnego, prowadziłaby do wyników niemożliwych do przyjęcia np. w sytuacji, gdy wadliwe postanowienie o przysposobieniu jest ewidentnie sprzeczne z dobrem dziecka, a przysposabiający zmarł po orzeczeniu przysposobienia. Z powyższych przyczyn należy uznać, że rewizja nadzwyczajna od postanowienia o przysposobieniu po śmierci przysposabiającego jest dopuszczalna.

Przechodząc do oceny podstaw rewizji nadzwyczajnej, należy przede wszystkim rozważyć następujące okoliczności. Sześćdziesięcioośmioletni wnioskodawca motywował zamiar przysposobienia wnuka chęcią wychowywania go zamiast rodziców, którzy po rozwodzie postanowili założyć rodziny. Równocześnie jednak matka małoletniego zeznała, że mieszka ona oraz wraz z ojcem (wnioskodawcą) i pragnie wychowywać małoletniego przy pomocy ojca; jeżeli nawet założy nową rodzinę - będzie nadal mieszkać z wnioskodawcą i zajmować się dzieckiem.

Matka małoletniego jest z zawodu psychologiem, ojciec projektantem maszyn elektronicznych. Jak wynika z treści dołączonej do rewizji nadzwyczajnej historii choroby wnioskodawcy, wiedział on od 1974 r. o swojej chorobie nowotworowej nerek. Zważywszy, że zmarł na tę chorobę w 10 miesięcy po orzeczeniu przysposobienia, nie ulega wątpliwości, że była ona już w chwili orzekania o przysposobieniu w bardzo zaawansowanym stadium. Przepis art. 114 k.r.o. wymienia dwie przesłanki dopuszczalności przysposobienia: dobro dziecka (§ 1) i odpowiednią różnicę wieku między przysposabiającym a przysposobionym (§ 2). Nie wymaga bliższego uzasadnienia, że nie jest zgodne z dobrem dziecka przysposobienie go przez nieuleczalnie chorego dziadka, w sytuacji gdy rodzice dziecka mogą mu zapewnić należyte wychowanie i utrzymanie. Tak zaś niewątpliwie przedstawia się sprawa, gdy chodzi o rodziców małoletniego uczestnika postępowania, których wiek, zawód, pozycja społeczna, warunki materialne i żywa więź uczuciowa z dzieckiem predestynują ich do osobistego wychowania.

W sprawie niniejszej brak także i pozostałej przesłanki przysposobienia. Nie można bowiem uznać za odpowiednią różnicy wieku 64 lat pomiędzy 4-letnim dzieckiem a 68-letnim mężczyzną pragnącym je przysposobić, gdy poza tym mężczyzna ten dotknięty jest nieuleczalną chorobą. W tej sytuacji bowiem można z góry założyć, że dziecko nie będzie mogło liczyć na opiekę i wychowanie przez przysposabiającego. Gdy więc w sprawie niniejszej w chwili orzekania o przysposobieniu brak było obu przesłanek wskazanych w art. 114 k.r.o., to w tych warunkach przysposobienie było niedopuszczalne. Zbędne jest zatem rozważanie, czy chęć zapewnienia małoletniemu renty po śmierci przysposabiającego stanowiła jedyną pobudkę przysposobienia. Uwzględnieniu rewizji nadzwyczajnej nie stoi na przeszkodzie okoliczność, że została ona wniesiona po upływie 6 miesięcy, bowiem w grę wchodzi dobro małoletniego dziecka, nie sprowadzające się do kwestii renty po dziadku, lecz do zapewnienia mu możliwości wychowania w naturalnych warunkach rodzinnych. Jest zaś oczywiste, że interes Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wymaga udzielenia małoletniemu w takim przypadku ochrony przez uchylenie sprzecznej z jego dobrem fikcji prawnej. Dlatego też Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone orzeczenie (art. 421 § 1 k.p.c.), umarzając postępowanie, ponieważ wobec śmierci wnioskodawcy ponowne rozpoznanie sprawy stało się bezprzedmiotowe.

OSNC 1980 r., Nr 10, poz. 193