Wyrok z dnia 1979-06-30 sygn. IV CR 194/79

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt IV CR 194/79

Wyrok z dnia 30 czerwca 1979 r.

"Zmiana stanu rzeczy" w rozumieniu art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 393 k.p.c. powstaje także na skutek uzyskania przez osobę niepełnoletnią - w momencie wyrokowania przez sąd pierwszej instancji w sprawie o rozwiązanie przysposobienia - pełnoletności w toku postępowania rewizyjnego. Z taką zmianą istotnego elementu stanu faktycznego sprawy wiąże się ważna w konsekwencjach zmiana podstawy prawnej rozstrzygnięcia w sprawie o rozwiązanie przysposobienia. W takim bowiem wypadku w grę wchodzi tylko kwestia oceny, czy zachodzą ważne powody (art. 125 § 1 zdanie pierwsze k.r.o.), a odpada przesłanka negatywna, mianowicie wzgląd na dobro małoletniego dziecka (art. 125 § 1 zdanie drugie k.r.o.).

Przewodniczący: sędzia SN K. Piasecki (sprawozdawca). Sędziowie SN: K. Olejniczak, G. Bieniek.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Cecylii S. przeciwko Ewie S. o rozwiązanie przysposobienia na skutek rewizji powódki od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 1 grudnia 1978 r.

uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Wojewódzkiemu w Piotrkowie Trybunalskim, pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o kosztach postępowania rewizyjnego.

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Wojewódzki oddalił powództwo Cecylii S. przeciwko Ewie S. o rozwiązanie przysposobienia. Sąd też ustalił, że urodzona w dniu 6 czerwca 1961 r. Ewa S. została przysposobiona przez powódkę i jej męża w dniu 17 stycznia 1963 r. W wychowaniu pozwanej pomagała powódce jej matka. Pozwana od wczesnych lat sprawiała kłopoty wychowawcze. W wyższych klasach szkoły podstawowej miała bardzo słabe wyniki w nauce. W 1971 r. została rozpoznana w niej charakteropatia - pogranicze niedorozwoju umysłowego. Później przejawiała objawy znacznego zdemoralizowania (alkohol, papierosy, znajomości z przygodnie poznanymi mężczyznami). Obecnie przebywa w Państwowym Młodzieżowym Zakładzie Wychowawczym w K., w którym ukończyła szkołę podstawową i rozpoczęła naukę w szkole zawodowej.

Sąd Wojewódzki nie znalazł podstaw do rozwiązania przysposobienia (art. 125 § 1 k.r.o.). Niewłaściwe zachowanie małoletniej i trudności wychowawcze nie stanowią ważnego powodu rozwiązania przysposobienia. Nie ma podstaw do wniosku, że więź rodzinna między stronami uległa rozkładowi, a uczucia ustały. Pozwana traktuje dom powódki jak własny, chce jeździć do matki i babki na wakacje i ferie, cieszy ją możliwość powrotu do domu.

W rewizji od tego wyroku powódka wnosi o jego zmianę i oddalenie powództwa lub o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Wojewódzkiemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Przede wszystkim należy stwierdzić, że w sprawie niniejszej w obecnym stadium postępowania musi być wzięty pod uwagę zasadniczy nowy fakt związany z tym, że powódka w momencie wydawania wyroku (1 grudnia 1978 r.) przez Sąd Wojewódzki była małoletnia, a obecnie w chwili rozpoznawania sprawy na skutek rewizji jest osobą pełnoletnią.

Ze względu na odmienne w pewnym zakresie uregulowanie podstaw rozwiązania przysposobienia z małoletnim dzieckiem i z osobą pełnoletnią (art. 125 § 1 k.r.o.) wymaga rozważenia istotne zagadnienie dotyczące przepisów prawnych mających zastosowanie przy ocenie podstaw rozwiązania stosunku przysposobienia - w sytuacji, gdy wyrok sądu pierwszej instancji został wydany w momencie, gdy przysposobiony był małoletnim dzieckiem, a na skutek rewizji od tego wyroku sprawa w instancji rewizyjnej jest rozpoznawana już w dacie, w której osoba przysposobiona stała się osobą pełnoletnią.

Według art. 316 § 1 k.p.c. sąd wydaje wyrok, biorąc za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Unormowanie to odnosi się do wyrokowania przez sąd pierwszej instancji. Jednakże przepis ten ma odpowiednie zastosowanie także do wyrokowania przez sąd rewizyjny, a to z mocy art. 393 § 1 k.p.c. Wyrażona bowiem w art. 316 § 1 k.p.c. zasada wyrokowania ma na celu uwzględnienie przez sąd orzekający stanu rzeczy w chwili podejmowania przez sąd decyzji. "Stan rzeczy" istniejący w chwili orzekania, który powinien być wzięty pod rozwagę, nie może być - w razie przejścia sprawy na skutek środka prawnego do instancji rewizyjnej - ograniczony do stanu rzeczy utrwalonego w momencie zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji. Taka wykładnia byłaby nieuzasadniona. Odmienne od wskazanego rozstrzygnięcie tego zagadnienia nie może być motywowane tym, że funkcja instancji rewizyjnej ograniczona jest w zasadzie tylko do kontroli trafności rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji i rozpoznawana na podstawie stanu faktycznego ustalonego przez sąd pierwszej instancji (art. 385 § 1 k.p.c.).

W postępowaniu rewizyjnym bowiem podlegają uwzględnieniu zmiany okoliczności (art. 386 k.p.c.). Poza tym trudno byłoby przyjąć, że sąd rewizyjny nie miałby brać pod uwagę tego, że uległ zmianie "stan rzeczy" stanowiący podstawę wyrokowania przez sąd pierwszej instancji. Pominięcie zmiany "stanu rzeczy" prowadziłoby z reguły do wadliwości orzeczenia pod względem faktycznym i w konsekwencji prawnym.

"Zmiana stanu rzeczy" w sensie powyższym powstaje także na skutek uzyskania przez osobę niepełnoletnią - w momencie wyrokowania przez sąd pierwszej instancji w sprawie o rozwiązanie przysposobienia - pełnoletności w toku postępowania rewizyjnego. Z taką zmianą istotnego elementu stanu faktycznego sprawy wiąże się ważna w konsekwencjach zmiana podstawy prawnej rozstrzygnięcia w sprawie o rozwiązania przysposobienia. W takim bowiem wypadku w grę wchodzi tylko kwestia oceny, czy zachodzą ważne powody (art. 125 § 1 zdanie pierwsze k.r.o.), a odpada przesłanka negatywna, mianowicie wzgląd na dobro małoletniego dziecka (art. 125 § 1 zdanie drugie k.r.o.).

W związku z tym w instancji rewizyjnej wymaga rozważenia kwestia, czy zachodzą ważne powody rozwiązania przysposobienia w sytuacji, gdy przysposobiony stał się pełnoletni.

Wprawdzie Sąd Wojewódzki - jak wynika to z uzasadnienia zaskarżonego wyroku - powołał się na to, że pozwana wnet osiągnie pełnoletność, jednakże w sprawie nie zostały wyjaśnione wszystkie okoliczności wiążące się ze stosunkiem wzajemnym stron. Sąd Wojewódzki nie ustosunkował się do opinii biegłego psychiatry Mariana M. Opinia tego biegłego nie mogła pozostać nie rozważona w poprzednim stanie rzeczy. Jej rozważenie jest konieczne tym bardziej w obecnym stanie, gdy pozwana stała się pełnoletnia. Opinia ta wskazuje na "sztuczność więzi rodzinnej". Biegły podkreślił, że trudno przypuszczać, aby obecnie można oczekiwać zmiany uczuć do bliskich jej osób, a wręcz przeciwnie - aktualnie odczuwa wrogi, w najlepszej sytuacji - obojętny stosunek do matki i babki". W świetle tego pominiętego materiału za jednostronne musi być uważane podkreślenie przez Sąd Wojewódzki, że "narastały problemy wychowawcze" i że należy je łączyć tylko z defektem psychicznym. W każdym bądź razie zagadnienie to wymaga wyjaśnienia.

Nie było także podstaw do nieprzeprowadzenia dowodu z zeznań świadka Władysława L., inspektora do spraw nieletnich, i nierozważenia materiału z akt Sądu Rejonowego w Radomsku, wskazującego na postępowanie pozwanej. W obecnym stanie sprawy narzuca się też konieczność przesłuchania pozwanej w charakterze strony, aby uzyskać materiał dowodowy możliwie pełny, istotny dla oceny stosunków między stronami niniejszego procesu i oceny, czy nie zachodzą ważne powody wyłączające dalsze trwanie przysposobienia pomyślanego jako doniosła więź o charakterze familijnym i społecznym.

Z tych wszystkich względów należało orzec jak w sentencji niniejszego wyroku.

OSNC 1980 r., Nr 1-2, poz. 27