Wyrok z dnia 1977-03-08 sygn. I PRN 17/77

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt I PRN 17/77

Wyrok z dnia 8 marca 1977 r.

Przy ocenie zasadności wypowiedzenia nie jest obojętny charakter wykonywanej pracy. Ostrzejsze kryteria należy stosować do pracowników zajmujących stanowiska kierownicze.

Przewodniczący: sędzia SN S. Rejman (sprawozdawca). Sędziowie SN: E. Berutowicz, T. Szymanek.

Sąd Najwyższy, z udziałem Prokuratora Prokuratury Generalnej PRL, K. Soboty, po rozpoznaniu sprawy z wniosku Jadwigi K. przeciwko Centrali Technicznej - Wrocławskie Biuro Sprzedaży w W. o przywrócenie do pracy, na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od wyroku Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 17 sierpnia 1976 r.

uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Wnioskodawczyni domagała się uznania za bezskuteczne wypowiedzenie jej warunków pracy i płacy ze skutkiem na koniec czerwca 1976 r.

Komisja Odwoławcza do Spraw Pracy wniosek oddaliła po stwierdzeniu, że rzeczywiście nie posiada ona średniego wykształcenia wymaganego - w myśl taryfikatora kwalifikacyjnego - na zajmowane stanowisko kierownika działu obrotu magazynowo-tranzytowego. Wprawdzie od wymogu uzupełnienia wykształcenia wnioskodawczyni została zwolniona, ale zwolnienie to było podyktowane doraźnymi potrzebami zakładu pracy, który w tym czasie nie dysponował pracownikami o wyższych kwalifikacjach.

Zakład pracy zaproponował wnioskodawczyni pracę odpowiednią do jej kwalifikacji i stażu pracy z obniżeniem dotychczasowego wynagrodzenia tylko o pobierany przez nią dodatek funkcyjny.

Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił jednak zaskarżone orzeczenie i przywrócił wnioskodawczynię do pracy na dotychczasowych warunkach, wyrażając pogląd, że zakład pracy, który zwolnił pracownika od obowiązku uzupełnienia wykształcenia, traci już prawo powoływania się na niekorzystne konsekwencje, jakie z tego powodu dla niego wynikają. Ponadto brak jest w sprawie rzeczowej oceny zakładu pracy, że inny pracownik na stanowisku wnioskodawczyni lepiej wypełni obowiązki związane z tym stanowiskiem.

Minister Sprawiedliwości złożył w tej sprawie rewizję nadzwyczajną z wnioskiem o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Okręgowemu Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych do ponownego rozpoznania. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono rażące naruszenie prawa, a w szczególności art. 245 pkt 1 oraz art. 45 k.p. w związku z art. 42 § 1 k.p.

Sąd Najwyższy doszedł do następujących wniosków.

Jak na to trafnie zwrócono uwagę w rewizji nadzwyczajnej, nie można podzielić poglądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, iż w chwilą zwolnienia wnioskodawczyni od obowiązku uzupełnienia wykształcenia zakład pracy nie może już wypowiedzieć jej warunków pracy i płacy m.in. z powodu braku wykształcenia, niezbędnego na zajmowanym przez nią stanowisku. Taka bowiem wykładnia art. 102 § 2 k.p. uniemożliwiałaby kierownikowi zakładu pracy zatrudnienie na stanowisku kierowniczym osoby o pełnych kwalifikacjach zawodowych, a tym samym uniemożliwiałaby właściwy dobór i maksymalne wykorzystanie kadry kierowniczej w procesie realizacji stale rosnących zadań gospodarczych zakładu pracy. Jednym z podstawowych obowiązków kierownika zakładu pracy jest dążenie do skompletowania składu załogi, dającej rękojmię najlepszego wykonania stojących przed nią zadań.

Pracownik, który został zwolniony od obowiązku uzupełnienia wykształcenia, nie może być i nie jest w lepszej sytuacji od pracowników, którzy legitymują się wykształceniem zgodnym z wymogami taryfikatora. W obu wypadkach nie chodzi o kwestie formalne, ale merytoryczne, i w obu przypadkach wypowiedzenie zmieniające jest dopuszczalne, jeżeli jest uzasadnione.

Pogląd Sądu wyrażony w zaskarżonym wyroku, że strona pozwana nie wykazała, aby inny pracownik na stanowisku zajmowanym przez wnioskodawczynię mógł lepiej się wywiązać z nałożonych zadań jest przedwczesne. Sąd powinien był przeprowadzić postępowanie wyjaśniające stosownie do art. 46 i nast. ustawy o okręgowych sądach pracy i ubezpieczeń społecznych. Dopiero wyjaśnienie tych okoliczności dawałoby podstawę do oceny, czy wypowiedzenie wnioskodawczyni warunków pracy i płacy jest w świetle art. 45 k.p. uzasadnione. W tej sprawie, jak wynika z pisma procesowego zakładu pracy, kierowano się nie tylko względami formalnymi, ale także rozważano przydatność pracowników na zajmowanych przez nich stanowiskach.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych powinien mieć na uwadze, co następuje. Artykuł 45 k.p. upoważniając komisję odwoławczą do spraw pracy oraz okręgowy sąd pracy i ubezpieczeń społecznych do badania zasadności dokonanego przez zakład pracy wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nie określony, a także z mocy art. 42 § 1 k.p. wypowiedzenia warunków pracy i płacy jest wyrazem ochrony pracownika. Z przepisów tych wynika, że prawidłowe wypowiedzenie musi być uzasadnione, a więc musi być zgodne z zasadami współżycia społecznego, w świetle których nie są obojętne takie okoliczności jak długoletni staż pracownika i jego sytuacja rodzinna. Sąd Najwyższy w niniejszym składzie podziela pogląd prawny wyrażony w orzeczeniu SN z dnia 10.XI.1975 r. I PRN 34/75, że organy rozpatrujące odwołanie pracownika od wypowiedzenia umowy o pracę powinny oceniać zasadność wypowiedzenia mając na uwadze istotny interes zakładu pracy i pracownika, w powiązaniu z celem i istotą stosunku pracy. Obowiązek stosowania polityki racjonalnego zatrudnienia i prawo zakładu pracy do kształtowania składu załogi, zapewniającego prawidłowe wykonanie zadań oraz należyte wypełnienie przez pracownika obowiązków i wykazywania inicjatywy w stale zmieniających się warunkach, powinny stanowić kryteria przy dokonywaniu oceny zasadności wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę bądź warunków pracy i płacy. W tym też kierunku zachodzi konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego i ponownej jego oceny.

Przy ocenie zasadności wypowiedzenia nie jest obojętny charakter wykonywanej pracy. Ostrzejsze kryteria należy stosować do pracowników zajmujących stanowiska kierownicze.

W razie sporu co do istnienia przyczyn wypowiedzenia, ciężar dowodu spoczywa na zakładzie pracy, który z tego faktu wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c. w związku z art. 300 k.p.). Pracownika natomiast obciąża dowód istnienia okoliczności przytoczonych przez niego w celu wykazania, że wypowiedzenie jest nieuzasadnione w aspekcie zasad współżycia społecznego. Ponadto z uwagi na pracowniczy charakter sprawy sąd rozpatrujący spór ma zgodnie z treścią art. 245 pkt 1 k.p. oraz art. 45 § 1, 47 § 1 i 55 ustawy o sądach pracy i ubezpieczeń społecznych obowiązek przeprowadzenia z urzędu dowodów niezbędnych dla wszechstronnego wyjaśnienia sprawy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy - na mocy art. 422 § 2 k.p.c. w związku z art. 277 § 2 k.p. - orzekł jak w sentencji wyroku.

OSNC 1977 r., Nr 9, poz. 172