Postanowienie z dnia 2008-08-27 sygn. II CNP 43/08

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania Pokaż dokument źródłowy

Sygn. akt II CNP 43/08

POSTANOWIENIE

Dnia 27 sierpnia 2008 r.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Zbigniew Strus (przewodniczący)

SSN Gerard Bieniek (sprawozdawca)

SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 27 sierpnia 2008 r. skargi T. W.

o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 21 lutego 2006 r., sygn. akt X Gz (…) wydanego w sprawie z powództwa T. W. przeciwko "P.(...)" - Spółce Akcyjnej w Ł.

o zapłatę,

oddala skargę.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 7.10.2005 r. zasądził od pozwanej „P.(...)” S.A. w Ł. na rzecz powoda T. W. kwotę 10.800 zł oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 2.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. W motywach wyroku wskazano, że obciążenie powoda kosztami procesu uzasadnia okoliczność, iż pozwana była podmiotem postępowania układowego, a więc dochodzona w tym procesie wierzytelność mogła być bez powodów zgłoszona na listę wierzytelności. Z tego względu wniosek strony pozwanej zawarty w odpowiedzi na pozew o przyznanie kosztów procesu zasługiwał na uwzględnienie.

Powód zaskarżył zażaleniem rozstrzygnięcie o kosztach zawarte w wyroku Sądu Rejonowego. Zarzucił, że pozwana wbrew wymaganiom wynikającym z art. 479⁹ § 1 k.p.c. nie załączyła do odpowiedzi na pozew potwierdzenia doręczenia tego pisma bezpośrednio powodowi bądź potwierdzenia jego nadania listem poleconym, a więc odpowiedź na pozew winna być stosownie do powołanego przepisu zwrócona stronie pozwanej bez wzywania do usunięcia braków formalnych. Konsekwentnie należało więc przyjąć, że brak było wniosku o zasądzenie kosztów procesu i Sąd Rejonowy nie miał podstawy do rozstrzygnięcia o kosztach.

Sąd Okręgowy w Ł. postanowieniem z dnia 21.02.2006 r. zażalenie oddalił. Sąd ten wskazał, że obowiązek określony w art. 479⁹ § 1 k.p.c. dotyczy tylko pism procesowych składanych w toku postępowania. Nie obejmuje więc pierwszych pism procesowych składanych przez strony, a takim pismem jest odpowiedź na pozew. Powód w dniu 18.02.2008 r. wniósł skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem postanowienia Sądu Okręgowego w Ł. z dnia 21.02.2006 r. Jako podstawę skargi wskazał rażące naruszenie przepisów postępowania cywilnego tj. art. 479⁹ § 1 k.p.c. przez dokonanie jego błędnej wykładni, w następstwie czego przepisu tego nie zastosowano w sprawie i orzeczono o kosztach procesu mimo braku skutecznie zgłoszonego wniosku w tym przedmiocie. Uprawdopadabniając wyrządzenie szkody powód wskazał, że strona pozwana dokonała potrącenia kwoty 2.400 zł z przekazanej mu należności zasądzonej wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 7.10.2005 r. Wskazując na powyższe wniósł o stwierdzenie, że zaskarżone postanowienie jest niezgodne z prawem tj. z art. 479⁹ § 1 i art. 321 § 1 k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

1. W pierwszej kolejności należy rozważyć dopuszczalność w niniejszej sprawie skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem. Zgodnie z art. 424¹ § 1 k.p.c. skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu II instancji kończącego postępowanie w sprawie. Taka treść art. 424¹ § 1 k.p.c., która obowiązywała zarówno w chwili wydania kwestionowanego postanowienia, jak i wniesienia skargi, uzasadniały jednoznacznie wniosek, że skarga jest niedopuszczalna. Postanowienie rozstrzygające o kosztach procesu nie jest bowiem postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20.12.1996 r. I CZ 30/96, OSNC 1997, nr 3, poz. 34; postanowienie z dnia 19.01.2006 r. III BP 6/05, niepublik.).

Stan prawny, który jest podstawą rozpoznania niniejszej skargi uległ jednak zmianie. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 1.04.2008 r. Sk 77/06 (Dz. U. Nr 59, poz. 367) orzekł, że art. 424¹ § 1 i 2 k.p.c. w części obejmującej słowa „kończącego postępowanie w sprawie” jest niezgodny z art. 32 ust. 1 i art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. W ten sposób otwarto możliwość kwestionowania w drodze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem także postanowień (orzeczeń), które nie kończą postępowania w sprawie. Takim jest niewątpliwie postanowienie rozstrzygające o kosztach.

Powstaje pytanie, czy skutki wyroku Trybunału Konstytucyjnego należy odnosić do niniejszej sprawy. Odpowiedź musi być pozytywna. Na podstawie art. 424¹² w związku z art. 398²¹ i art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy zobowiązany jest do stosowania art. 316 § 1 k.p.c., czyli wydając wyrok bierze pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia sprawy. Oznacza to, że orzekając w niniejszej sprawie trzeba uwzględnić wskazany wyżej wyrok Trybunału Konstytucyjnego.

2. Odnosząc się merytorycznie do treści skargi stwierdzić należy, że pogląd Sądu Okręgowego odnośnie wykładni art. 479¹ § 1 k.p.c. jest oczywiście błędny. Należy wprawdzie zgodzić się z tym, że przepis art. 479¹ § 1 k.p.c. nie tylko nie stosuje się do pism procesowych wyliczonych wyczerpująco w § 2 art. 479 k.p.c., ale nie dotyczy również wniesienia pozwu. Jest to oczywiste, gdyż wniesienie pozwu wszczyna postępowanie, wszakże od tej chwili mamy już do czynienia z „tokiem sprawy” w rozumieniu art. 479⁹ § 1 k.p.c. To zaś prowadzi do wniosku, że skoro odpowiedź na pozew nie została wymieniona w art. 479⁹ § 2 k.p.c., a jednocześnie wnoszona jest „w toku sprawy”, to znajduje tu zastosowanie art. 479⁹ § 1 k.p.c.

3. Szerokie otwarcie przez Trybunał Konstytucyjny możliwości kwestionowania w drodze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń sądu II instancji, także tych, które nie kończą postępowania w sprawie jako całości, nie oznacza jednak, aby skarga o stwierdzenie niezgodności zmieniła swój charakter prawny, w szczególności charakter procesowy. Nadal pozostaje ona specjalnym procesowym środkiem prawnym, ulokowanym wśród nadzwyczajnych środków zaskarżenia, którego celem jest stwierdzenie, że prawomocne orzeczenie sądu II instancji jest mimo to niezgodne z prawem. Jeśli więc jest to nadzwyczajny środek zaskarżenia, to takim musi pozostać. Uzasadnia to restryktywną wykładnię, także co do wymagań, jakie muszą być spełnione przy wniesieniu skargi. Jednym z nich jest uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody, spowodowanej przez wydanie orzeczenia, którego skarga dotyczy. Sama wysokość szkody nie ma zasadniczo większego znaczenia. Uzasadnione jednak jest przyjęcie – właśnie ze względu na nadzwyczajny charakter tego środka - że szkoda w znikomym lub symbolicznym rozmiarze nie uzasadnia prawa do wniesienia skargi. Należy bowiem wskazać, że uwzględnienie skargi i stwierdzenie, że prawomocne orzeczenie jest niezgodne z prawem, ma charakter prejudykatu, stwarza bowiem możliwość dochodzenia od Skarbu Państwa odszkodowania za szkodę przez wydanie bądź wydanie i wykonanie zaskarżonego orzeczenia. Stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest więc nieodzownym, choć nie jedynym warunkiem uwzględnienia powództwa o odszkodowanie. Z tego względu nie można przejść do porządku dziennego nad rozmiarem szkody, jakkolwiek wysokość szkody nie znalazła wyrazu w normatywnej treści przepisu. Nie można jednak uznać, aby zastosowanie tego nadzwyczajnego środa zaskarżenia uzasadniała szkoda znikoma bądź wręcz symboliczna. Z takim przypadkiem mamy do czynienia w okolicznościach tej sprawy i z tego względu skargę oddalono (art. 424¹¹ k.p.c.).

Biuletyn Izby Cywilnej SN nr 04/2017

Szkoda w znikomym lub symbolicznym rozmiarze nie uzasadnia prawa do wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

(wyrok z dnia 27 sierpnia 2008 r., II CNP 43/08, Z. Strus, G. Bieniek, E. Skowrońska-Bocian, Izba Cywilna 2009, nr 4, s. 50)

Glosa

Dariusza Michty, Palestra 2017, nr 1–2, s. 174

Glosa ma charakter krytyczny.

Autor wytknął niekonsekwencję Sądu Najwyższego, który stwierdził, że nie można przejść do porządku nad rozmiarem szkody oraz przyznał, iż wysokość szkody nie znalazła wyrazu w normatywnej treści przepisu, a w innej części uzasadnienia stwierdził, że sama wysokość szkody nie ma zasadniczo większego znaczenia. Zdaniem autora, stwierdzenia te są ze sobą sprzeczne, a uzasadnienie sprzeczności tych nie usuwa.

Zdaniem autora, przy spełnieniu przez skarżącego wszystkich przesłanek przewidzianych w art. 424¹ i nast. k.p.c. nie ma możliwości oddalenia skargi ze względu na bardzo niską szkodę, nawet wynoszącą 1 grosz. Ponadto podkreślił, że stwierdzenie przez Sąd Najwyższy, iż orzeczenie zostało wydane niezgodnie z prawem, może mieć dla strony, pomimo zaistnienia faktycznej (choć niewielkiej) szkody, wymiar emocjonalny.

Zdaniem glosatora, zajmowanie się sprawami, których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niewielka, nie ujmuje Sądowi Najwyższemu powagi.