Wyrok z dnia 1975-10-20 sygn. III CRN 288/75

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CRN 288/75

Wyrok z dnia 20 października 1975 r.

W wypadku gdy roszczenie zmierza do zachowania wspólnego prawa współwłaścicieli (art. 209 k.c.), po stronie powodów nie zachodzi współuczestnictwo konieczne.

Przewodniczący: sędzia A. Gola. Sędziowie: W. Bryl, J. Krajewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Stanisława Ł. przeciwko Janowi S. o zapłatę na skutek rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości od wyroku Sądu Wojewódzkiego dla m. st. Warszawy w Warszawie z dnia 21 lutego 1975 r.

uchylił zaskarżony wyrok, jak również wyrok Sądu Powiatowego dla Warszawy-Pragi z dnia 11 listopada 1974 r. i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu dla Warszawy-Pragi do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie

Współwłaściciel domu domagał się od właściciela sąsiedniej posesji odszkodowania w granicach odpowiadających jego udziałowi we współwłasności na tej podstawie, że na skutek wadliwego prowadzenia przez pozwanego robót ziemnych ściana domu powoda uległa zarysowaniu i stosownie do nakazu władzy budowlanej musi ulec rozebraniu.

Sąd Powiatowy oddalił powództwo wobec braku legitymacji czynnej, wychodząc z założenia, że pomiędzy współwłaścicielami domu w istniejącej sytuacji procesowej zachodzi współuczestnictwo konieczne, a z uwagi na odmowę pozostałych współwłaścicieli wstąpienia do sprawy w charakterze powodów powód nie jest uprawniony do samodzielnego dochodzenia odszkodowania. Poza tym odszkodowanie to nie należy do roszczeń zmierzających do zachowania wspólnego prawa w rozumieniu art. 209 k.c.

Sąd Wojewódzki oddalił wniesioną przez powoda rewizję, podzielając w pełni pogląd Sądu pierwszej instancji.

Wyroki Sądów obu instancji zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Sprawiedliwości z wnioskiem o ich uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Skarżący zarzuca rażące naruszenie art. 72 k.p.c. oraz art. 209 k.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Według art. 195 § 1 k.p.c. współuczestnictwo konieczne po stronie powodowej zachodzi wtedy, gdy legitymacja czynna przysługuje nie każdemu z powodów oddzielnie, ale wszystkim łącznie z takim skutkiem, iż każdemu działającemu oddzielnie można zarzucić brak pełnej legitymacji procesowej - co w konsekwencji prowadzi do oddalenia powództwa. Kodeks postępowania cywilnego nie określa, kiedy "łączny udział w sprawie jest konieczny", gdyż przypadki współuczestnictwa koniecznego powstają na tle konkretnej sytuacji prawnej. W nauce nie budzi wątpliwości fakt, że współuczestnictwo konieczne powstać może w dwóch przypadkach: gdy z przepisu ustawy lub z istoty spornego stosunku prawnego wynika, iż w charakterze strony procesowej musi występować kilka osób. Współuczestnictwo konieczne zatem powstaje wszędzie tam, gdzie sytuacja prawna kilku osób jest jednakowa w stosunku do treści żądania powództwa, a przepis szczególny nie udziela samodzielnej legitymacji procesowej każdej z tych osób lub niektórej z nich.

Pogląd Sądu Wojewódzkiego, że w sprawach, których przedmiotem są prawa i obowiązki wynikające ze współwłasności, po stronie współwłaścicieli zachodzi zawsze współuczestnictwo konieczne, nie jest trafny. Kwestia ta - zresztą skomplikowana - musi być rozważana na tle konkretnego stosunku prawnego. Prawa i obowiązki bowiem wynikające ze współwłasności są zróżnicowane i wielorakie. W związku z tym na tle spraw dotyczących współwłasności może występować różnego rodzaju współuczestnictwo, z tym wszakże zastrzeżeniem, że zawsze będzie to współuczestnictwo materialne, gdyż wzajemne stosunki prawne zachodzące pomiędzy współwłaścicielami opierają się na więzi wewnętrznej - materialnej. Więź ta sięga istoty łączącego ich stosunku materialnoprawnego, jaki właśnie wynika z istoty współwłasności. Może jednak na tle współwłasności zachodzić współuczestnictwo jednolite, jeżeli w ramach konkretnego stosunku prawnego istnieje prawna konieczność jednolitego rozstrzygnięcia w stosunku do wszystkich współwłaścicieli, np. w procesach o wydanie przedmiotu najmu lub dzierżawy, gdy powód domaga się wydania mu całej rzeczy do rąk wszystkich współwłaścicieli (por. uchwałę SN z dnia 10.X.1964 r. III CO 53/64, OSPiKA 1968, nr 2, poz. 29 oraz uchwałę składu siedmiu sędziów z dnia 15.IX.1960 r. I CO 16/60, OSN 1961, z. II, poz. 31). Nie można jednak w świetle przedstawionej sytuacji mówić o współuczestnictwie koniecznym, skoro do wytoczenia powództwa windykacyjnego legitymacja procesowa przysługuje każdemu ze współwłaścicieli. Na tle współwłasności może zachodzić też współuczestnictwo konieczne, gdy legitymacja procesowa przysługuje wszystkim współuczestnikom łącznie, np. przy zbyciu przedmiotu współwłasności. Nie zachodzi natomiast na tle współwłasności przypadek łącznej legitymacji czynnej, gdy jeden ze współwłaścicieli dochodzi - jak w niniejszej sprawie - odszkodowania za zniszczony budynek.

Słusznie podnosi rewizja nadzwyczajna, iż dochodzenie to ma charakter czynności zachowawczej w rozumieniu art. 209 k.c. Zmierza ono bowiem do ochrony przed możliwym niebezpieczeństwem, a przy tym ochrona ta dotyczy wspólnego prawa, chodzi więc w niej o interesy wszystkich współwłaścicieli. Każdy współwłaściciel zatem mógłby dochodzić tego roszczenia na rzecz wszystkich współwłaścicieli. Sprzeciw zaś pozostałych współwłaścicieli w dochodzeniu tego roszczenia, wyrażający się w odmowie wstąpienia do procesu w charakterze powodów, ma ten tylko skutek, że powód nie może domagać się odszkodowania co do części innych współwłaścicieli. Nie ma natomiast przeszkód do dochodzenia części odszkodowania odpowiadającej jego udziałowi we współwłasności. W przypadku zatem gdy roszczenie zmierza do zachowania wspólnego prawa współwłaścicieli (art. 209 k.c.), po stronie powodów nie zachodzi współuczestnictwo konieczne.

Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji (art. 388 § 1 k.p.c.).

OSNC 1976 r., Nr 10, poz. 211