Uchwała z dnia 1976-05-28 sygn. V PZP 12/75

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt V PZP 12/75

Uchwała 7 sędziów - zasada prawna

z dnia 28 maja 1976 r.

Przewodniczący: Prezes F. Rusek. Sędziowie: A. Filcek (współsprawozdawca), S. Perestaj, M. Rafacz-Krzyżanowska, S. Rejman, T. Szymanek (sprawozdawca), M. Wilewski.

Sąd Najwyższy, z udziałem Prokuratora Prokuratury Generalnej PRL, S. Dzwonkowskiego, po rozpoznaniu wniosku Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego zgłoszonego na podstawie art. 29 ust. 2 ustawy o Sądzie Najwyższym pod rozpoznanie składu siedmiu sędziów Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych o podjęcie uchwały zawierającej odpowiedź na następujące pytanie prawne:

"Czy i jakie roszczenie przysługuje pracownikowi przywróconemu do pracy, który zgłosił gotowość podjęcia jej w warunkach usprawiedliwiających przekroczenie terminu przewidzianego w art. 48 § 1 kodeksu pracy, w razie odmowy zakładu pracy ponownego zatrudnienia pracownika?"

i po zapoznaniu się z poglądem Centralnej Rady Związków Zawodowych uchwalił i postanowił wpisać do księgi zasad prawnych następującą zasadę prawną:

1. Pracownik przywrócony do pracy, który zgłosił gotowość jej podjęcia w okolicznościach usprawiedliwiających przekroczenie terminu przewidzianego w art. 48 § 1 k.p., może, w razie odmowy przez zakład pracy ponownego zatrudnienia go, domagać się - po uprzednim ustaleniu, że opóźnienie było usprawiedliwione - wykonania prawomocnego orzeczenia przywracającego do pracy (art. 1050 i 1065 k.p.c.).
2. Ustalenia tego pracownik może domagać się bądź przed komisją odwoławczą do spraw pracy w sprawie o wynagrodzenie za czas gotowości do pracy (art. 81 § 1 k.p.), bądź - jeżeli pracownik nie ma roszczenia o wynagrodzenie - w sprawie o ustalenie, że przekroczenie terminu z art. 48 § 1 k.p. nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika.
3. Prawomocne orzeczenie przyznające wynagrodzenie z art. 81 § 1 k.p. ma w postępowaniu egzekucyjnym takie samo znaczenie jak orzeczenie ustalające, że przekroczenie terminu z art. 48 § 1 k.p. nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika.

Uzasadnienie

Udzielenie odpowiedzi na przedstawione składowi siedmiu sędziów zagadnienie prawne wymaga rozważenia charakteru prawnego orzeczenia przywracającego do pracy oraz zakresu i drogi dochodzenia roszczeń przysługujących pracownikowi w sytuacji przedstawionej w pytaniu prawnym.

Przechodząc do rozważań nad tymi kwestiami zauważyć należy, co następuje:

I Orzeczenie o przywróceniu do pracy na poprzednich warunkach - w przeciwieństwie do poprzednio obowiązującego stanu prawnego - ma pod rządem przepisów kodeksu pracy charakter mieszany, konstytutywno-deklaratoryjny. Konstytutywny charakter tego orzeczenia wyraża się w tym, że doprowadza ono do powstania stosunku pracy, jaki istniał przed zakwestionowanym rozwiązaniem umowy o pracę, deklaratywny zaś, że zobowiązuje zakład pracy do zatrudnienia pracownika.

Za przyjęciem tezy, że stosunek pracy zostaje reaktywowany z mocy prawomocnego orzeczenia przywracającego pracownika do pracy przemawia art. 45 k.p., z którego wynika, iż przywrócenie do pracy jest równoznaczne z restytucją rozwiązanego stosunku pracy.

Stosunek pracy zostaje reaktywowany z mocy orzeczenia o przywróceniu do pracy, którego materialna skuteczność w świetle art. 48 § 1 k.p. powstaje jednak dopiero od daty zgłoszenia przez pracownika gotowości niezwłocznego podjęcia pracy, przy czym początek 7-dniowego terminu dla zgłoszenia gotowości do pracy liczy się od dnia uprawomocnienia się orzeczenia o przywróceniu pracownika do pracy.

Jeżeli pracownik nie spełnia tego wymagania, to orzeczenie o przywróceniu do pracy nie wywiera skutków materialnoprawnych w zakresie reaktywowania stosunku pracy.

Okoliczność, z jaką chwilą orzeczenie o przywróceniu do pracy staje się skuteczne, należy odróżnić od tego, czy wywiera ono skutki jedynie na przyszłość (ex nunc), czy także działa wstecz (ex tunc)), a kwestię tę reguluje art. 51 § 1 k.p.

Orzeczenie w przedmiocie przywrócenia do pracy nie podlega wykonaniu w zakresie, w jakim reaktywuje ono rozwiązany stosunek pracy. W przywróceniu do pracy tkwi jednak, implicite, stwierdzony deklaratywnie obowiązek umożliwienia pracownikowi wykonywania pracy. Przemawia za tym poglądem treść art. 22 § 1 k.p., zobowiązujący zakład pracy do zatrudnienia pracownika, z którym nawiązany został stosunek pracy, oraz art. 48 § 1 k.p., nakładający na zakład obowiązek zatrudnienia pracownika prawomocnie przywróconego do pracy, jeżeli zgłosi on gotowość niezwłocznego podjęcia pracy w terminie 7 dni od przywrócenia do pracy, chyba że przekroczenie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika.

Obowiązek ten podlega wykonaniu w trybie egzekucji świadczeń niepieniężnych (art. 1050 i 1065 k.p.c.), z tym jednak, że w tym ostatnim wypadku wykonanie orzeczenia jest uzależnione od ustalenia faktu prawotwórczego, że przekroczenie terminu 7-dniowego - określonego w art. 48 § 1 k.p. - nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika. Ustalenie zaś tych okoliczności nie może w razie sporu nastąpić w postępowaniu wykonawczym, gdyż do ich rozstrzygnięcia nie upoważniają przepisy o egzekucji zawarte w kodeksie postępowania cywilnego. Okoliczności te dotyczą sfery stosunków pracy, a zatem do ich oceny uprawnione są jedynie organy określone w kodeksie pracy. Jeżeli zaś ustawodawca chciał upoważnić do badania spornych okoliczności w postępowaniu wykonawczym inne organy, to dał temu wyraz w przepisie art. 280 § 4 k.p.c.

Jeżeli zakład pracy nie uznaje, że przekroczenie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika, to w sporze tym decydującą rolę przypisać należy wykładni językowej zwrotu użytego w art. 48 § 1 k.p. "zgłosił on gotowość niezwłocznego podjęcia pracy". Przez gotowość niezwłocznego podjęcia pracy należy rozumieć nie tylko faktyczną, lecz także prawną gotowość przystąpienia do pracy przejawianą przez pracownika. Nie spełnia tej gotowości np. ten, kto w chwili uprawomocnienia się orzeczenia przywracającego go do pracy odbywa karę pozbawienia wolności albo przebywa za granicą w celach turystycznych. Za przejawiającego zaś gotowość przystąpienia do pracy należy uznać m.in. takiego pracownika, który w chwili upływu terminu 7-dniowego od uprawomocnienia się orzeczenia przywracającego go do pracy jest niezdolny do pracy wskutek choroby albo nie może podjąć pracy z powodu opieki nad chorym dzieckiem lub odosobnienia ze względu na chorobę zakaźną i mimo tych przeszkód składa oświadczenie o gotowości kontynuowania stosunku pracy.

II Naruszenie przez zakład pracy obowiązku ponownego zatrudnienia pracownika, który wyraził gotowość wykonywania pracy z przekroczeniem terminu, określonego w art. 48 § 1 k.p., uzasadnia prawo żądania przez niego wynagrodzenia za czyn istnienia przeszkody w jej świadczeniu, wynikającej z przyczyn dotyczących zakładu pracy (art. 81 § 1 k.p.). Roszczenie to służy pracownikowi tylko za okres gotowości do pracy. Jeżeli w tym czasie pracownik podjął pracę w innym zakładzie pracy, to wynagrodzenie należne na podstawie art. 81 § 1 k.p. należy - analogicznie jak to przewiduje art. 47 § 2 k.p. - zmniejszyć o wynagrodzenie za pracę, które pracownik uzyskał w tym zakładzie pracy. Gdyby zaś wynagrodzenie to było niższe od tego, które jest przewidziane w art. 81 § 1 k.p., wówczas pracownik może domagać się wyrównania wynagrodzenia.

W powyższej sytuacji praca w innym zakładzie pracy nie przekreśla sama przez się gotowości do pracy w rozumieniu art. 81 § 1 k.p.

Poza wynagrodzeniem, o którym mowa w art. 81 § 1 k.p., pracownikowi nie przysługuje dalej idące roszczenie pieniężne.

Prawomocne zaś orzeczenie przyznające pracownikowi wynagrodzenia za czas gotowości do pracy ma w tej sytuacji w postępowaniu egzekucyjnym takie samo znaczenie jak orzeczenie ustalające, że przekroczenie terminu z art. 48 § 1 k.p. nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika. Przesłanką bowiem takiego orzeczenia jest ustalenie, że przekroczenie terminu 7-dniowego nastąpiło z przyczyn od pracownika niezależnych.

III Wniosek o ustalenie, że opóźnienie w zgłoszeniu gotowości do podjęcia pracy nastąpiło z przyczyn od pracownika niezależnych, podlega rozpatrzeniu przez komisję odwoławczą do spraw pracy, gdyż okoliczność ta łączy się ściśle ze sporem o przywrócenie do pracy, należącym do kompetencji tej komisji (art. 264 k.p.).

Ta sama okoliczność - pomimo treści art. 248 § 1 pkt 1 k.p. - przemawia za właściwością komisji odwoławczej do spraw pracy w sporze o wynagrodzenie za pracę dochodzone przez pracownika w rozważanej sytuacji.

OSNC 1976 r., Nr 9, poz. 187