Wyrok z dnia 2007-10-24 sygn. III SA/Gd 312/07

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia NSA Jacek Hyla, Sędziowie Sędzia WSA Felicja Kajut, Sędzia WSA Elżbieta Kowalik-Grzanka (spr.), Protokolant Starszy Sekretarz Sądowy Kinga Czernis, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 24 października 2007 r. sprawy ze skargi M. J. na decyzję Wojewody z dnia [...] nr [...] w przedmiocie wydania skróconego aktu małżeństwa 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego z dnia [...] nr [...], 2. zasądza od Wojewody na rzecz skarżącego M. J. kwotę 100 (sto) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] nr [...] Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego, działając na podstawie art. 83 i art. 7 ust. 4 ustawy z dnia 29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2004 r., nr 161, poz. 1688) oraz art. 104 k.p.a., po rozpatrzeniu wniosku M. J. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą [...] z dnia [...] odmówił wydania odpisu skróconego aktu małżeństwa na nazwisko D. D. sporządzonego w Urzędzie Stanu Cywilnego w G.

W uzasadnieniu przedmiotowego rozstrzygnięcia organ I instancji wskazał, iż wnioskodawca nie wykazał interesu prawnego uprawniającego go do uzyskania stosownego odpisu. Powołał się wprawdzie na wolę wystąpienia z wnioskiem o rozszerzenie klauzuli wykonalności na małżonka dłużnika, jednakże brak jest jakichkolwiek dokumentów potwierdzających ten zamiar. Tym samym wnioskodawca nie spełnił ustawowych wymogów przewidzianych w art. 83 ust. 1 i 2 ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego.

W odwołaniu od w/w decyzji M. J. wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji oraz wydanie stosownego odpisu aktu stanu cywilnego.

W uzasadnieniu odwołania podano, iż wnioskodawca wykazał interes prawny wskazując na ochronę jego prawa podmiotowego, jakim jest zaspokojenie wierzytelności z majątku wspólnego małżonków. Wskazano również organowi I instancji normę prawa materialnego (art. 41 § 1 ustawy - Kodeks rodziny i opiekuńczy) oraz stan prawny z którego wywodzony jest interes prawny.

Decyzją z dnia [...] nr [...] Wojewoda, działając na podstawie art. 138 § 1 pkt k.p.a. i art. 83 ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego zaskarżoną decyzję utrzymał w mocy.

W uzasadnieniu wydanego rozstrzygnięcia organ odwoławczy podniósł, iż wnioskodawca nie należy do kręgu podmiotów ściśle określonych w art. 83 ust. 1 ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego.

Nadto, do wierzycieli i kredytodawców nie ma zastosowania ust. 2 art. 83 przedmiotowego aktu normatywnego. W świetle bowiem art. 28 k.p.a. jak i orzecznictwa sądowo-administracyjnego brak bezpośredniości wpływu sprawy na sferę prawną osoby nie pozwala na uznanie jej za stronę. Wnioskodawca, mający jedynie interes faktyczny, nie wskazał zaś przepisu prawnego dającego podstawę starania się o wydanie odpisu aktu. Takim przepisem nie jest bowiem art. 41 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Nadto w ocenie organu II instancji w sprawie ma zastosowanie art. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych, który nakazuje stosowanie przepisów odrębnych ustaw odnoszących się do przetwarzania danych osobowych, jeżeli przepisy te przewidują dalej idącą ochronę. Tym samym, wejście w posiadanie odpisów aktów stanu cywilnego może więc nastąpić zgodnie z postanowieniami ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego, stanowiącej właśnie ustawę szczególną.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku M. J. zarzucając wydanej decyzji naruszenie art. 83 ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego i art. 29 k.p.a. przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie wniósł o uchylenie rozstrzygnięć organu I i II instancji oraz "nakazanie wydania skróconego aktu małżeństwa [...]".

W uzasadnieniu skargi wskazano, iż skarżący bez wątpienia należy do kręgu podmiotów określonych w art. 83 ust. 2 ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego oraz posiada stosowny interes prawny. Intencją jego jest bowiem skierowanie w świetle art. 7761 ustawy - Kodeks postępowania cywilnego egzekucji do majątku wspólnego małżonków D. z uwagi na fakt bezskuteczności egzekucji w stosunku do D. D.

Wnosząc o nadanie klauzuli wykonalności wnioskodawca jest zaś zobowiązany do udowodnienia, iż małżonka dłużnika w chwili zaciągania zobowiązania pozostawała z dłużnikiem w związku małżeńskim.

W odpowiedzi na skargę Wojewoda wniósł o jej oddalenie powtarzając argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku zważył, co następuje:

W myśl art. 1 § 1 i 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. nr 153, poz. 1269 ze zm.) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej pod względem jej zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. W świetle powołanego przepisu ustawy sąd administracyjny w zakresie swojej właściwości ocenia zaskarżoną decyzję administracyjną lub inne rozstrzygnięcie z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, w tym aktów organów jednostek samorządu terytorialnego, z punktu widzenia ich zgodności z prawem materialnym i przepisami postępowania administracyjnego, według stanu faktycznego i prawnego obowiązującego w dacie wydania tych aktów. Sąd administracyjny nie ocenia przy tym rozstrzygnięcia organu administracji pod kątem jego słuszności, bądź też celowości, jak również nie rozpatruje sprawy, kierując się zasadami współżycia społecznego.

Z kolei postępowanie przed sądami administracyjnymi prowadzone jest w oparciu o przepisy ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. nr 153, poz.1270 ze zm.) W myśl art. 135 § 1 przedmiotowego aktu normatywnego sąd stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia.

Mając na uwadze stan faktyczny przedmiotowej sprawy jak i obowiązujący w dacie wydania zaskarżonego aktu stan normatywny Sąd doszedł do przekonania, iż skarga zasługuje na uwzględnienie.

Punkt wyjścia do rozważań na temat prawidłowości procedowania przez organy administracji jak i wydanych w toku postępowania aktów administracyjnych stanowić winno określenie pojęcia "interes prawny"- takie bowiem pojęcie zawiera dyspozycja art. 83 ust. 2 ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego. Przepis art. 83 w/w ustawy organy wskazały zaś ogólnie w podstawach prawnych wydanych przez siebie rozstrzygnięć.

Przyjmuje się powszechnie, iż treścią interesu prawnego jest generalnie określone prawo podmiotowe, rozumiane jako przyznanie przez przepis prawa jednostce konkretnych korzyści, które można w dany sposób realizować w postępowaniu administracyjnym.

Istotą interesu prawnego jest jego oparcie na konkretnej normie prawa materialnego, którą to normę można wskazać jako jego podstawę i z której dany podmiot legitymujący się tym interesem może wywodzić swoje racje. Istotną jest również konstatacja, iż interes prawny nie może być wywodzony tylko z faktu istnienia jakiegoś aktu prawnego, czy jakiejś instytucji prawnej. Norma, o którą tu chodzi, nie przyznaje podmiotowi wywodzącemu z niej interes prawny konkretnych uprawnień lub obowiązków, ale daje mu możliwość ochrony w sformalizowanym postępowaniu, powoduje, że podmiot, którego sfery prawnej ona bezpośrednio dotyczy, może skutecznie domagać się np. wydania orzeczenia administracyjnego, a po jego wydaniu będzie miał prawo do wniesienia wszystkich przewidzianych prawem środków zaskarżenia.

Tym samym ustalenie interesu prawnego sprowadza się do wykazania związku o charakterze materialnoprawnym między obowiązującą normą prawa materialnego a sytuacją prawną konkretnego podmiotu polegającą na tym, że akt stosowania tej normy może mieć wpływ na sytuację prawną tego podmiotu w zakresie jego pozycji materialnoprawnej. Stąd też zawsze powinna to być norma dająca się indywidualnie określić i wyodrębnić, której treść można do końca ustalić; zawsze też powinna aktualnie i bezpośrednio dotyczyć sytuacji danego podmiotu (zob. J. Zimmermann: Konstrukcja interesu prawnego w sferze działań Naczelnego Sądu Administracyjnego [w:] Administracja, gospodarka, samorząd, H. Olszewski, B. Popowska (red.), Poznań 1997, s. 609 i n.). Jeżeli natomiast akt stosowania danej normy prawnej nie wywiera bezpośredniego wpływu na sferę sytuacji prawnej danego podmiotu, to nie można mówić o interesie prawnym przysługującym danemu podmiotowi, a co za tym idzie o statusie strony w postępowaniu, w którym dochodzi do konkretyzacji danej normy prawnej.

Co nadto istotne na tle rozpatrywanej przez Sąd sprawy, norma o której mowa powyżej to potencjalnie norma należąca do każdej gałęzi prawa. Norma taka nie musi więc należeć do sfery prawa administracyjnego sensu largo, powinna to być zaś norma dająca się indywidualnie określić i wyodrębnić spośród innych norm - norma, której treść można ustalić.

Mając powyższe rozważania na uwadze wskazać należy, iż w uzasadnieniu decyzji Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego podniesiono, iż wnioskodawca nie przedstawił jakichkolwiek dokumentów potwierdzających zamiar wystąpienia z wnioskiem o rozszerzenie klauzuli wykonalności na małżonka dłużnika. Tym samym wnioskodawca nie wykazał interesu prawnego uprawniającego do uzyskania stosownego odpisu aktu stanu cywilnego.

W ocenie Sądu w przedmiotowej sprawie tak postawione założenie jest nieprawidłowe.

Interesu prawnego wierzyciela dłużnika pozostającego w związku małżeńskim w uzyskaniu odpisu skróconego aktu małżeństwa upatrywać bowiem należy w szerszym aspekcie.

W świetle bowiem art. 41 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodziny opiekuńczy (Dz. U. nr 9, poz. 59 ze zm.) wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków, jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka.

Procesowym odzwierciedleniem tego uprawnienia jest z kolei określona w art. 787 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. nr 43, poz. 296 ze zm.) możliwość uzyskania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika. Zgodnie bowiem z tym przepisem tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim, sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.

Zauważyć należy, iż zakres kognicji sądu powszechnego w w/w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika obejmuje badanie określonych przesłanek merytorycznych. Z samej tylko wykładni literalnej cytowanego przepisu wynika, iż badaniu podlega m.in. to czy przedłożony dokument stwierdzający obowiązek świadczenia przez dłużnika spełnia kryteria stawiane tytułowi egzekucyjnemu oraz czy wierzyciel udokumentował, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika. Najważniejszą zaś kwestią, patrząc przez pryzmat sytuacji faktycznej i prawnej skarżącego, jest wykazanie czy osobę wskazaną we wniosku łączył związek małżeński z dłużnikiem w chwili wydania tytułu egzekucyjnego, a nadto czy taka osoba pozostaje w tym związku w czasie postępowania klauzulowego.

Okoliczności powyższe wierzyciel może zaś wykazać przedstawiając stosowny odpis aktu małżeństwa. Stan cywilny osoby stwierdza się bowiem wyłącznie na podstawie aktów sporządzonych w księgach stanu cywilnego (art. 3 ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego). Z kolei akty stanu cywilnego, w świetle art. 4 przedmiotowego aktu normatywnego, stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych.

Tym samym, wbrew stanowisku organu odwoławczego, nie sposób uznać, iż w ustalonym stanie faktycznym występuje brak bezpośredniości wpływu sprawy mającej za przedmiot żądanie wydania odpisu skróconego aktu małżeństwa na sferę prawną skarżącego skutkującą uznaniem, że skarżącemu nie przysługuje przymiot strony w rozumieniu art. 28 k.p.a.

Skoro bowiem na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach administracyjnych (vide: nakaz zapłaty - k. [...], pismo od komornika - k. [...]) nie budzi wątpliwości fakt, iż skarżący jest wierzycielem dłużnika - a przysługuje mu jako takiemu legitymacja do zainicjowania stosownego postępowania klauzulowego przeciwko małżonkowi dłużnika - to bezpośredniość wpływu omawianej sprawy na sferę prawną skarżącego bezsprzecznie występuje. Konsekwencją takiego wniosku musi być zaś przyznanie skarżącemu przymiotu strony w tym postępowaniu.

Powyższe rozważania przemawiają więc za uznaniem, iż skarżący dostatecznie wykazał interes prawny w domaganiu się wydania odpisu skróconego aktu małżeństwa, o jakim mowa w przepisie art. 83 ust.2 ustawy - Prawo o aktach stanu cywilnego.

Nie ulega nadto wątpliwości, iż ustalenie czy i kiedy wierzyciel zainicjuje stosowne postępowanie klauzulowe nie stanowi przedmiotu badania organu administracyjnego. Nie pozbawia to jednak wykazanego przez skarżącego interesu prawnego cech realności a tym bardziej nie czyni go nieprzewidywalnym lub hipotetycznym, gdyż istnienie interesu "w wydobyciu aktu małżeństwa" wynika w istocie ze stosunku zobowiązaniowego łączącego dłużnika ze skarżącym, natomiast moment ewentualnej realizacji uprawnień wynikających z tego stosunku jak i ich zakres ma znaczenie drugorzędne.

Organ I instancji nie zauważając specyfiki tego postępowania, bez dogłębnej analizy uznaje jednak błędnie, iż powołane we wniosku okoliczności nie dają podstaw do jego uwzględnienia. Identyczne błędne stanowisko zajmuje także organ odwoławczy.

Ze względów wyżej wskazanych utrzymanie w obrocie prawnym wydanych rozstrzygnięć administracyjnych byłoby nieprawidłowe.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy rzeczą organów będzie uwzględnienie rozważań dotyczących wykazania interesu prawnego skarżącego w żądaniu wydania skróconego aktu stanu cywilnego.

W reasumpcji powyższych rozważań Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku na podstawie art. 145 § 1pkt 1 lit.a i c ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego z dnia [...] nr [...].

Sąd nie zawarł w wyroku rozstrzygnięcia opartego na podstawie art.152 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, określającego, czy i w jakim zakresie zaskarżona decyzja nie może być wykonana. Rozstrzygnięcie takie jest bowiem zdaniem Sądu obligatoryjne tylko wówczas, gdy zaskarżona decyzja nadaje się ze swej istoty do wykonania. Decyzja odmawiająca wydania odpisu aktu stanu cywilnego nie nadaje się zaś do wykonania, wobec powyższego zbędne było orzekanie w tym zakresie.

O kosztach postępowania orzeczono mając na uwadze art. 200 w/w aktu normatywnego.

.