Uchwała z dnia 1973-07-04 sygn. III CZP 28/73

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 28/73

Uchwała z dnia 4 lipca 1973 r.

Przewodniczący: sędzia W. Bryl (sprawozdawca). Sędziowie: S. Rudnicki, S. Dmowski.

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Marty Ż. przeciwko Skarbowi Państwa - Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej w Ł. i Stefanowi O. o zwolnienie od egzekucji, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym następującego zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki dla m. Łodzi postanowieniem z dnia 2 kwietnia 1973 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy termin z art. 842 § 2 k.p.c. jest terminem prawa procesowego, do którego mają zastosowanie przepisy art. 167-172 k.p.c.?

W razie odpowiedzi negatywnej na powyższe pytanie - czy termin z art. 842 § 2 k.p.c. jest terminem prawa materialnego, do którego mają odpowiednie zastosowanie przepisy art. 117-125 k.c.?",

uchwalił:

Termin z art. 842 § 2 k.p.c. jest terminem zawitym prawa materialnego i nie ma do niego zastosowania przepis art. 117 § 3 zdanie drugie k.c.

Uzasadnienie

Powódka domagała się zwolnienia od egzekucji, prowadzonej przeciwko Stefanowi O., futra z łapek karakułowych oraz czapki z norki, twierdząc, że stanowią one jej własność.

Sąd Powiatowy dla m. Łodzi postanowieniem z dnia 12.I.1973 r. odrzucił pozew. Powódka bowiem mogła jedynie w terminie 14 dni, o jakim mowa w art. 842 § 2 k.p.c., domagać się w drodze postępowania sądowego zwolnienia zajętych ruchomości od egzekucji administracyjnej, terminu tego zaś nie dochowała.

Sąd Wojewódzki dla m. Łodzi, rozpoznając zażalenie powódki na wymienione postanowienie Sądu Powiatowego, postanowieniem z dnia 2.IV.1973 r. przedstawił Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c. do rozstrzygnięcia wskazane wyżej zagadnienie prawne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Ustawodawca nie zawsze wyodrębnia w sposób konsekwentny w poszczególnych aktach prawnych przepisy w zależności od ich charakteru materialnoprawnego czy procesowego.

W kodeksie postępowania cywilnego z istoty swej znalazły się przepisy o charakterze procesowym, ale niezależnie od tego są również przepisy o charakterze materialnoprawnym. Jako przykład umieszczenia w k.p.c. przepisu o charakterze materialnoprawnym można wskazać art. 746, którego charakter materialnoprawny nie jest kwestionowany ani w nauce, ani w orzecznictwie sądowym.

Sąd Wojewódzki nie ma wątpliwości co do tego, że termin z art. 842 § 2 k.p.c. jest terminem zawitym. Sądowi Wojewódzkiemu nasunęła się natomiast wątpliwość - w świetle kontrowersyjnych wypowiedzi nauki - jaki charakter, materialnoprawny czy też procesowy, ma termin przewidziany w art. 842 § 2 k.p.c. Otóż w tej materii należy stwierdzić, że z charakteru powództw o zwolnienie od egzekucji, które nauka zalicza do powództw o ukształtowanie prawa, nie można wyciągać wniosku co do charakteru terminu z art. 842 § 2 k.p.c. Sam rodzaj powództwa prawotwórczego nie sprzeciwia się ustanowieniu terminów zawitych o charakterze materialnoprawnym do dochodzenia prawa. Ustawodawca przewidział w szeregu przepisów prawnych powództwa o ukształtowanie prawa i ustanowił do ich dochodzenia terminy, z których upływem przewidziane w poszczególnych przepisach uprawnienia wygasają (por. np. art. 88 § 2, art. 568 § 1, art. 569 § 2, art. 572 § 2, art. 576 § 1, art. 593 § 1 k.c. i i.), i sąd nie może na podstawie art. 117 § 3 k.c. nie uwzględnić ich upływu. Odnieść to należy w szczególności do terminów przewidzianych w art. 568 § 1 k.c. i wskazać uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19.II.1969 r. III CZP 5/68, w której Sąd Najwyższy uchwalił i postanowił wpisać do księgi zasad prawnych następującą zasadę: "Sąd nie może na podstawie art. 117 § 3 k.c. nie uwzględnić upływu terminów przewidzianych w art. 568 § 1 k.c. do dochodzenia uprawnień z tytułu rękojmi za wady fizyczne sprzedanej rzeczy".

Wymienione przykładowo terminy są terminami znanymi pod nazwą terminów zawitych (prekluzyjnych), których upływ powoduje inne, bardziej rygorystyczne w stosunku do przepisów o przedawnieniu, skutki prawne. Ustanawiając w § 2 art. 842 k.p.c. 14-dniowy termin do wytoczenia powództwa o zwolnienie przedmiotu od egzekucji, nie przewidziano wprawdzie wygaśnięcia uprawnienia do wytoczenia powództwa, ale mimo to termin ten swym charakterem nie różni się od wyżej wymienionych terminów zawitych. Z zestawienia bowiem treści § 1 art. 842 k.p.c., który mówi o dopuszczalności powództwa, z treścią § 2 tegoż artykułu, w którym oznaczony jest termin do wytoczenia tego powództwa, wynika wniosek, że powództwo to jest dopuszczalne tylko w razie wniesienia go w ustawowym terminie 14-dniowym. W wypadku zaś uchybienia tego terminu wniesienie wspomnianego powództwa należy uznać za niedopuszczalne. Przepis art. 842 k.p.c. nie dotyczy takich czy innych uprawnień procesowych strony, ale jego zadaniem jest ograniczenie w czasie możności wytoczenia wymienionego w nim powództwa.

Dalsze zagadnienie, jakie poruszył Sąd Wojewódzki w swym pytaniu, to kwestia, czy w razie przyjęcia, że termin z art. 842 § 2 k.p.c. jest zawitym terminem prawa materialnego, można do niego odpowiednio stosować przepisy art. 117-125 k.c. Przy rozważaniu tego zagadnienia na wstępie należy zaznaczyć, że pytanie Sądu Wojewódzkiego w tym względzie zostało ujęte zbyt szeroko, gdyż do rozstrzygnięcia sprawy, na tle której wyłoniła się powyższa wątpliwość, konieczna jest jedynie odpowiedź, czy przewidziany w art. 842 § 2 k.p.c. termin 14-dniowy może być przez sąd nie uwzględniony na podstawie art. 117 § 3 zdanie drugie k.c. Z tego względu Sąd Najwyższy zacieśnił udzieloną w tym zakresie odpowiedź jedynie do art. 117 § 3 zdanie drugie k.c. i zajął stanowisko, że do terminu z art. 842 § 2 k.p.c. nie można stosować w drodze analogii wymienionego przepisu k.c. Termin bowiem z art. 842 § 2 k.p.c. jest, jak to wyżej wskazano, terminem zawitym, a nie terminem przedawnienia. Przewidziany w tym przepisie 14-dniowy termin, w ciągu którego można wytoczyć powództwo o zwolnienie przedmiotu od egzekucji, charakterem swym, jak to wyżej powiedziano, odpowiada innym terminom zawitym przewidzianym w kodeksie cywilnym, z których upływem ustawa przewiduje wygaśnięcie roszczeń. Przekroczenie terminów zawitych z reguły powoduje utratę lub niemożność dochodzenia przewidzianych w poszczególnych przepisach roszczeń albo wykonywania innych praw. Skoro terminy zawite z istoty swej mają charakter odmienny od terminów przedawnienia, nie można do nich stosować przepisów o przedawnieniu, chyba żeby przepisy o przedawnieniu przewidywały w drodze wyjątku możność ich stosowania również do innych terminów aniżeli terminy przedawnienia. Takich wyjątków przepisy kodeksu cywilnego o przedawnieniu, które zresztą odnoszą się jedynie do roszczeń majątkowych (art. 117 § 1 i 2 k.c.), nie przewidują.

Przeciwko stosowaniu do terminów zawitych w drodze analogii przepisu art. 117 § 3 zdanie drugie k.c. przemawia treść § 3 art. 117 k.c., którego stosowanie ustawodawca ograniczył jedynie do terminów przedawnienia, mimo ustanowienia w kodeksie cywilnym - obok instytucji przedawnienia - instytucji terminów zawitych.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę o treści przytoczonej wyżej.

OSNC 1974 r., Nr 3, poz. 42