Terminy prawa materialnego a terminy procesowe

O charakterze terminu nie decyduje okoliczność, w jakim akcie prawnym został umiejscowiony, nie ma zatem znaczenia, czy jest to akt prawny obejmujący prawo postępowania cywilnego czy prawo materialne. Nie decyduje o tym także długość terminu; decydujące znaczenie ma rodzaj uprawnienia, realizowanego w terminie wskazanym przez ustawodawcę.

Do dochodzenia uprawnień składających się na określone prawo podmiotowe przewidziane są terminy materialnoprawne, natomiast dla uprawnień (obowiązków) procesowych – terminy procesowe. Oba rodzaje uprawnień dochodzone są przed sądem przez ich zgłoszenie w piśmie procesowym, np. zgłoszenia żądania o zwolnienie zajętego przedmiotu spod egzekucji sądowej (art. 841 § 1 i 3 k.p.c.) lub administracyjnej (art. 842 § 1 i 2 k.p.c.) oraz wniesienia środka odwoławczego dokonuje się w drodze czynności procesowej przez złożenie pisma procesowego. Nie oznacza to, że forma, w jakiej oba rodzaje uprawnień są zgłaszane, decyduje o charakterze terminu przewidzianego w przepisach poświęconych tym uprawnieniom.

O charakterze terminu nie może decydować jego długość, zwłaszcza że wprowadzenie krótkich terminów do zrealizowania uprawnień przewidzianych w art. 841 § 3, art. 842 § 2 i art. 984 § 2 k.p.c., na które składają się określone prawa podmiotowe, nie zaś uprawnienia (obowiązki) procesowe, podyktowane zostało charakterem dochodzonych praw i koniecznością zdyscyplinowania osób uprawnionych w celu szybkiego wyjaśnienia, czy i w jakim zakresie osoby te chcą skorzystać z przysługujących im praw.

Uchwała SN z dnia 7 października 2009 r., III CZP 71/09

Standard: 53677 (pełna treść orzeczenia)

Problematyka terminów prawa materialnego prywatnego – ich biegu oraz tzw. dawności – została unormowana w sposób autonomiczny w kodeksie cywilnym (art. 110–125) i jakkolwiek unormowania te mają niekiedy zastosowanie także na obszarze prawa procesowego, jednak dzieje się tak tylko wówczas, gdy ustawa wyraźnie to przewiduje (np. art. 165 § 1 k.p.c.). Podobnie jest w wypadku terminów prawa procesowego; ich autonomiczna i wyczerpująca regulacja – z ww. wyjątkiem określonym w art. 165 § 1 – znajduje się w przepisach kodeksu postępowania cywilnego (art. 164-172). W określonych przypadkach przepisy te, wyraźnie o tym stanowiąc, dotyczą także skutków, lub ich braku, w zakresie prawa materialnego. Przykładem takich przepisów są – obok art. 130 § 2 k.p.c. – art. 203 § 2 oraz art. 182 § 2 k.p.c.

Ocena, czy konkretny termin ma charakter materialnoprawny czy procesowy nie zależy od jego umiejscowienia w systemie prawnym

Postanowienie SN z dnia 20 listopada 2008 r., III CSK 218/08

Standard: 36124 (pełna treść orzeczenia)