Wyrok z dnia 2008-11-27 sygn. II SA/Go 676/08

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Tezy

1. W sytuacji gdy pewne opłaty sądowe nie podlegają zwolnieniu od kosztów sądowych, zasadnym będzie rozważenie udzielenia osobie chcącej skorzystać z ochrony sądowej określonych świadczeń z pomocy społecznej.

2. Przyjąć trzeba, że przewidziane prawem zwolnienie od kosztów sądowych, jak i ewentualne świadczenia z pomocy społecznej powinny kompleksowo gwarantować dostępność do sądu tym osobom, które z przyczyn ekonomicznych nie są w stanie pokryć kosztów dochodzenia swych praw przed organami wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących ich bytu.

3.Obowiązek uwzględnienia konstytucyjnego prawa do sądu dotyczy również organów stosujących ustawę o pomocy społecznej w takim zakresie, w jakim prawo to nie jest wystarczająco gwarantowane przez przepisy innych ustaw.

Sentencja

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Marzenna Linska-Wawrzon (spr.) Sędziowie Sędzia WSA Maria Bohdanowicz Asesor WSA Joanna Brzezińska Protokolant asystent sędziego Agnieszka Lasecka po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 listopada 2008r. sprawy ze skargi [...] na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Z. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie zasiłku celowego uchyla zaskarżoną decyzję.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] lipca 2008 r. nr [...], Dyrektor Ośrodka Pomocy Społecznej, działając z upoważnienia Prezydenta Miasta w oparciu o art. 7 pkt 5, art. 39 ust. 1 i 2, art. 2 ust. 1, art. 3 ust. 1 i 4, art. 8 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 106 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 ze zm.) i § 1 pkt 1 lit. "a" rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie zweryfikowania kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. Nr 135, poz. 950) oraz art. 104 kodeksu postępowania administracyjnego, odmówił przyznania D.B. zasiłku celowego w kwocie 30 zł na uiszczenie opłaty podstawowej za wniesienie sprawy do sądu.

Uzasadniając wydane rozstrzygnięcie organ podał, że wnioskiem z dnia

[...] czerwca 2008 r. D.B. zwróciła się o bezzwłoczne uregulowanie wpłaty, której żąda Sąd Rejonowy. Jako dowód załączyła wezwanie Sądu do usunięcia braków formalnych w sprawie o sygn. akt l C 249/08 poprzez m.in. dokonanie wpłaty podstawowej za wniesienie sprawy do sądu w kwocie 30 zł.

Według ustaleń faktycznych organu pierwszej instancji skarżąca jest osobą samotnie gospodarującą, jej dochód miesięczny w wysokości 477 zł stanowią świadczenia otrzymywane z tytułu niepełnosprawności, tj. zasiłek pielęgnacyjny -153 zł oraz zasiłek stały - 324 zł. Skarżąca zajmuje trzypokojowe własnościowe mieszkanie o powierzchni 50,20 m2, a ze względu na tzw. nadmetraż nie przysługuje jej dodatek mieszkaniowy. Skarżąca objęta jest nadto dodatkową pomocą: w okresie od lipca do grudnia 2008 r. przyznano jej świadczenia pieniężne na zakup żywności w kwocie po 100 zł miesięcznie, otrzymała również skierowania do Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej uprawniające do odbioru żywności unijnej w 2008 r.

W ocenie organu udzielenie świadczeń pomocy społecznej powinno mieć miejsce przy łącznym spełnieniu dwóch przesłanek: wystąpieniu trudnej sytuacji życiowej i braku możliwości jej samodzielnego przezwyciężenia, a uwzględnienie żądań strony może mieć miejsce wyłącznie wówczas, gdy pozwalają na to środki będące w dyspozycji Ośrodka Pomocy Społecznej, a zaspokojenie określonej potrzeby zostanie uznane za niezbędne do prawidłowego funkcjonowania.

Odnosząc się do wniosku skarżącej organ l instancji podał, że liczba składanych przez nią skarg, a co za tym idzie ilość spraw odbywających się głównie w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Gorzowie Wielkopolskim jest tak duża, że Ośrodek nie ma możliwości finansowania związanych z tym wydatków, w tym kosztów obsługi adwokatów, o które skarżąca systematycznie wnosi. Uznał też, że opłaty sądowe nie zostały ujęte w katalogu niezbędnych potrzeb życiowych, o którym stanowi art. 39 ustawy o pomocy społecznej, nie można ich zatem uznać za niezbędną potrzebę bytową, wymagającą zaspokojenia w pierwszej kolejności ze środków pomocy społecznej.

Zdaniem organu pierwszej instancji sam fakt spełnienia kryteriów ustawowych nie oznacza automatycznego przyznania osobie zainteresowanej zasiłku celowego, ponieważ jest on formą pomocy pieniężnej przyznawanej na podstawie uznania administracyjnego. Pomoc społeczna ma na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenia trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia, co oznacza udział pomocy społecznej w pokonywaniu przez te osoby trudności materialnych i życiowych, a nie obowiązek ponoszenia pełnych kosztów utrzymania tych osób.

Dyrektor MOPS podniósł nadto, że D.B. nie jest całkowicie pozbawiona pomocy, z której regularnie korzysta. W 2008 roku zostały jej przyznane m.in. takie świadczenia jak: zasiłek celowy na zakup leków oraz zdjęcie pantomograficzne w łącznej kwocie 49,10 zł, świadczenie pieniężne na zakup żywności przyznane na okres od [...] lipca do [...] grudnia 2008 r. w łącznej kwocie 600 zł po 100 zł miesięcznie oraz zasiłek celowy w łącznej kwocie 220 zł na zakup środków higieniczno-sanitarnych oraz odzieży i obuwia na okres od czerwca do lipca 2008 r. po 110 zł miesięcznie. Podejmując decyzję o odmowie przyznania zasiłku celowego organ pod uwagę wziął ponadto środki, jakie zostały zaplanowane w budżecie na realizację zadań własnych oraz ilość osób i rodzin które zgłaszają się o pomoc w formie zasiłków celowych, w tym ustaloną wysokość świadczenia. Przedstawił też szczegółowe zestawienie środków finansowych, jakimi dysponuje w 2008 roku i wskazał cele ich wydatkowania, a na koniec podniósł, że wymieniona we wniosku potrzeba wybiega poza możliwości finansowe Ośrodka, a jej realizacja stałaby w sprzeczności z poczuciem sprawiedliwości społecznej wobec pozostałych osób i rodzin ubiegających się o pomoc społeczną na zaspokojenie najpilniejszych potrzeb życiowych, których dochód jest znacznie niższy od kryterium dochodowego.

Od rozstrzygnięcia organu pierwszej instancji D.B. złożyła odwołanie, w którym wyraziła swoje niezadowolenie z wydanej decyzji. Wniosła o jej uchylenie oraz przyznanie pomocy we wnioskowanym zakresie.

Po rozpoznaniu odwołania, decyzją z dnia [...] sierpnia 2008 r. nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję.

Argumentując swoje stanowisko organ odwoławczy uznał, że postępowanie w niniejszej sprawie było prowadzone prawidłowo, a organ pierwszej instancji zebrał i wnikliwie rozpatrzył zebrany materiał dowodowy, po czym w przekonujący sposób uzasadnił powody, dla których odmówił przyznania skarżącej zasiłku celowego. Kolegium podzieliło pogląd organu pierwszej instancji, iż sam fakt spełnienia kryteriów ustawowych nie oznacza automatycznego przyznania osobie zainteresowanej świadczenia. Poza tym Kolegium wzięło pod uwagę fakt, iż skarżąca korzysta ze stałych form pomocy społecznej (zasiłek stały oraz zasiłek pielęgnacyjny). Ponadto korzysta także z dodatkowej pomocy w szerokim zakresie, tj. świadczenia pieniężne na zakup żywności, zasiłki celowe na zakup leków, środków higieniczno-sanitarnych, odzieży, obuwia. Organ odwoławczy zgodził się również ze stanowiskiem organu pierwszej instancji, iż wykazana ograniczona wysokość środków jakie posiada MOPS na realizację zadań pomocy społecznej w pierwszej kolejności nakazuje zabezpieczać niezbędne potrzeby bytowe osób i rodzin ubiegających się o pomoc, przy czym opłata podstawowa od pozwu do takich potrzeb bytowych o charakterze niezbędnym nie należy. Ponadto, w ocenie Kolegium, pomimo posiadania ograniczonych środków finansowych, skarżąca jest w stanie we własnym zakresie uiścić kwotę 30 zł tytułem opłaty podstawowej od wniesionego pozwu.

Na powyższą decyzję D.B. wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wlkp. domagając się jej uchylenia i przyznania w całości wnioskowanego świadczenia.

Skarżąca zarzuciła, że zaskarżona decyzja naruszyła jej prawa konstytucyjne oraz, że jest bezsensowna, nielegalna, fałszywa, głupia, stanowi wytwór urzędników pozbawionych rozumu i logiki, urzędników, którzy uważają, że postępowania sądowe są dla skarżącej darmowe, nie przyjmują do wiadomości, że sąd może i ma prawo pobierać różne opłaty, które należy regulować, a skarżąca nie ma z czego się utrzymać i tym bardziej nie ma środków na koszty sądowe.

Skarżąca ponadto wyraziła inne krytyczne uwagi co do urzędników i pracowników zajmujących się jej sprawami oraz krytykę co do niewłaściwego rozdziału środków, którymi dysponują OPS.

Zawnioskowała też, aby Sąd "raz na zawsze zawyrokował przyznając dotacje na wnioskowane cele."

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze podtrzymało zawartą w zaskarżonej decyzji argumentację i wniosło o oddalenie skargi.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Skarga zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie należy wskazać, iż Wojewódzki Sąd Administracyjny nie orzeka o istocie sprawy administracyjnej, czyli nie przyznaje określonych uprawnień, jak i nie odmawia ich przyznania, lecz rozstrzyga o legalności decyzji.

Dokonując na podstawie art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269 ze zm.) kontroli zaskarżonej decyzji pod względem jej zgodności z prawem należało uznać, iż wydana została z uchybieniem przepisów proceduralnych, mającym istotny wpływ na wynik sprawy.

Podstawę materialnoprawną zaskarżonej decyzji i decyzji pierwszoinstancyjnej stanowił przepis art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 ze zm.), zgodnie z którym w celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy. W zakresie w/w świadczenia ustawodawca wskazał jedynie przykładowo cele, na jakie zasiłek celowy może zostać przyznany (art. 39 ust. 2 ustawy), nie tworząc w tym zakresie katalogu zamkniętego. Podkreślenia wymaga to, iż decyzja wydana na podstawie art. 39 ust. 1 i 2 ustawy o pomocy społecznej ma charakter uznaniowy. Oznacza to, że organ nie jest obowiązany, lecz może przyznać określone świadczenie. Innymi słowy, przyznanie zasiłku celowego nie jest obligatoryjne, nawet wówczas, gdy zostaną spełnione wszystkie przesłanki warunkujące udzielenie pomocy.

Działanie organu w ramach uznania administracyjnego wymaga, aby zgodnie z art. 7 kpa załatwienie sprawy odbyło się zgodnie ze słusznym interesem obywatela, o ile nie stoi temu na przeszkodzie interes społeczny i możliwości organu w zakresie posiadanych uprawnień i środków. Niewątpliwie uznanie administracyjne nie pozwala organowi na dowolność w załatwieniu sprawy, ale nie nakazuje mu spełnienia każdego żądania wnioskodawcy.

Organ pomocy społecznej ma obowiązek oceny hierarchii zgłaszanych potrzeb, które należy rozpoznać z uwzględnieniem rozmiarów środków finansowych pozostających w dyspozycji organu oraz ogólnej liczby osób ubiegających się o przyznanie pomocy. Rzeczą organu jest zatem - poza ustaleniem spełnienia warunków ustawowych - rozważenie czy z uwagi na całokształt okoliczności sprawy zgłaszane potrzeby stanowią niezbędną potrzebę bytową, a następnie ocena czy i w jakim zakresie mogą być one uwzględnione.

W niniejszej sprawie organy obu instancji wyraziły pogląd, że objęta wnioskiem opłata sądowa, a konkretnie opłata podstawowa nie należy do niezbędnych potrzeb życiowych, które zaspokojone być mogą w drodze zasiłku celowego.

Tymczasem taka generalna ocena, oderwana od okoliczności konkretnej sprawy, nie jest uprawniona.

Przede wszystkim zaznaczyć trzeba, że organy nie dostrzegły szczególnego charakteru opłaty podstawowej przewidzianej w ustawie z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2005 r. nr 167 poz. 1398 ze zm.).

Mianowicie w stanie prawnym wynikającym z pierwotnego tekstu cyt. ustawy strona, która została w całości zwolniona od kosztów sądowych przez sąd, miała obowiązek uiścić opłatę podstawową w wysokości 30 zł od wszystkich pism podlegających tej opłacie.

Istotną zmianę w tym zakresie wprowadziła ustawa z 14 grudnia 2006 r. o zmianie ustawy o kosztach w sprawach cywilnych, która weszła w życie 10 marca 2007r.

W nowym stanie prawnym tj. po uchyleniu art. 14 ust. 2 i zmianie treści art. 100 ust. 2 cyt. ustawy – strona zwolniona w całości od kosztów sądowych przez sąd nie uiszcza żadnych opłat, także opłaty podstawowej od wnoszonych przez siebie pism procesowych. Oczywiście na uwadze należy mieć również uregulowania intertemporalne.

Mając powyższe na względzie trzeba stwierdzić, że dopiero po tej nowelizacji ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych strona wnosząca pozew do sądu powinna w pierwszej kolejności ubiegać się o sądowe zwolnienie od kosztów sądowych, mogące obejmować również opłatę podstawową. Natomiast wcześniej starania takie – w zakresie przedmiotowej opłaty – byłyby bezskuteczne.

Omawiana regulacja powinna być przez organy uwzględniona przy ocenie zgłoszonej potrzeby przez skarżącą w niniejszej sprawie. Natomiast organy I i II instancji wykluczyły możliwość przyznania skarżącej zasiłku celowego na pokrycie opłaty podstawowej, nie dokonując ustaleń niezbędnych dla prawidłowej oceny złożonego wniosku. Istotnym w sprawie było bowiem wyjaśnienie, w jakiej dacie skarżąca złożyła pozew inicjujący postępowanie sądowe, czy składała wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych i jak został rozpatrzony oraz jaki jest charakter roszczeń objętych pozwem. Dopiero po wyjaśnieniu tych podstawowych kwestii można dokonać oceny, czy objęta wnioskiem potrzeba jest "niezbędną potrzebą bytową" warunkującą przyznanie zasiłku celowego.

W tym miejscu warto wskazać, że Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, w kontekście deklarowanej w art. 23 ust. 2 pomocy w załatwianiu spraw urzędowych – dopuszcza możliwość udzielenia zasiłku na pokrycie opłaty podstawowej (sądowej), która nie jest objęta zwolnieniem od kosztów sądowych (Postanowienie z 23 listopada 2006 r. sygn. IV CZ 89/06 publ. OSNC-ZDA 2008).

Przy rozpatrywaniu niniejszej sprawy należało mieć na uwadze, że przewidziana w procedurach sądowych instytucja zwolnienia od kosztów sądowych ma na celu zagwarantowanie dostępu do sądu osobom, które z różnych względów nie są w stanie ponieść tych kosztów osobiście. Zwolnienie do kosztów przez sąd realizuje konstytucyjną zasadę prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji).

W sytuacji gdy pewne opłaty sądowe nie podlegają zwolnieniu od kosztów sądowych, zasadnym będzie rozważenie udzielenia osobie chcącej skorzystać z ochrony sądowej określonych świadczeń z pomocy społecznej.

Oczywiście strona występująca do organu z wnioskiem o zasiłek celowy musi wykazać konkretne okoliczności przemawiające za tym, że występuje po jej stronie niezbędna potrzeba bytowa.

Przyjąć jednak trzeba, że przewidziane prawem zwolnienie od kosztów sądowych, jak i ewentualne świadczenia z pomocy społecznej powinny kompleksowo gwarantować dostępność do sądu tym osobom, które z przyczyn ekonomicznych nie są w stanie pokryć kosztów dochodzenia swych praw przed organami wymiaru sprawiedliwości w sprawach dotyczących ich bytu.

W związku z zarzutem w skardze dotyczącym naruszenia praw konstytucyjnych podkreślenia wymaga, że przewidziane w art. 45 ust. 1 Konstytucji prawo do sądu uznawane jest za jedno z fundamentalnych praw o charakterze osobistym, jedną z naczelnych zasad konstytucyjnych.

Zasada prawa do sądu, jako gwarancja poszanowania praw człowieka znajduje również oparcie w art. 6 ust. 1 zdanie pierwsze Konwencji Rzymskiej z dnia 4 listopada 1950 r. o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284) ratyfikowanej przez Polskę.

Ograniczenie prawa dostępu do sądu poprzez obciążanie strony opłatami w wysokości nieproporcjonalnej do jej możliwości finansowych może bowiem naruszać art. 6 ust. 1 wym. Konwencji.

Warto dodać, że w doktrynie prawa konstytucyjnego przyjmuje się, że każda norma wyrażająca prawo czy wolność musi być rozumiana dwojako, tj. jako prawo podmiotowe oraz wytyczna działania dla całego systemu władz publicznych, wyrażająca określoną wartość, której realizacja jest ogólnym obowiązkiem wszystkich władz publicznych. Kwalifikacji takiej w pełni odpowiada prawo do sądu (A. Kubiak, Konstytucyjna zasada prawa do sądu w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Łódź 2006, s. 71-72). Konstytucyjna formuła prawa do sądu stanowi dyrektywę tworzenia prawa oraz dyrektywę interpretacyjną. W pierwszym ujęciu jest ona adresowana do ustawodawcy i nie pozwala mu na stanowienie norm z nią sprzecznych, wymaga zaś tworzenia norm z nią zgodnych. W drugim ujęciu powinna być uwzględniana w toku stosowania prawa przez wszystkie organy władzy publicznej (A. Kubiak, Konstytucyjna zasada prawa do sądu w świetle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, Łódź 2006, s. 76).

Przenosząc powyższe uwagi na grunt rozpatrywanej sprawy trzeba uznać, że obowiązek uwzględnienia konstytucyjnego prawa do sądu dotyczy również organów stosujących ustawę o pomocy społecznej w takim zakresie, w jakim prawo to nie jest wystarczająco gwarantowane przez przepisy innych ustaw.

Dlatego rozstrzygając o ewentualnym przyznaniu zasiłku celowego organy powinny zbadać na ile w sprawie ma zastosowanie sądowe lub ustawowe zwolnienie od kosztów sądowych.

Następnie ocenie podlegać powinna wysokość opłaty sądowej w świetle konkretnych okoliczności danej sprawy, włącznie z możliwością jej uiszczenia przez skarżącą, przy uwzględnieniu charakteru sprawy sądowej i etapu postępowania sądowego.

Z akt administracyjnych niniejszej sprawy nie wynika, aby organy administracyjne poczyniły ustalenia istotne dla prawidłowego rozstrzygnięcia. W szczególności organy nie rozważyły, czy odmowa przyznania skarżącej wnioskowanego zasiłku celowego obiektywnie uniemożliwi skarżącej dostęp do sądu. Brak ustaleń w tym przedmiocie jest nie tylko równoznaczny z naruszeniem art. 7, 77 § 1 oraz 80 kpa, poprzez wydanie decyzji w oparciu o niepełny stan faktyczny. Oznacza również nieuwzględnienie przez organy administracyjne obydwu instancji, płynącej z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP dyrektywy takiego stosowania prawa przez wszystkie organy administracji publicznej, aby nie stwarzać obywatelom ograniczeń w dostępie do sądu.

Podkreślić trzeba, że na organie administracji rozpoznającym sprawę o zasiłek celowy ciąży obowiązek szczególnej dbałości o dokładne ustalenie stanu faktycznego oraz staranne wyjaśnienie stronie zasadności przesłanek, którymi kierował się przy wydaniu rozstrzygnięcia. Uzasadnienie w tym zakresie powinno stwarzać możliwość kontroli przez stronę, organ wyższego stopnia, a następnie sąd administracyjny prawidłowości toku rozumowania organu wydającego decyzję oraz motywów rozstrzygnięcia.

Ważnym jest, aby wszystkie aspekty badanej sprawy znalazły odzwierciedlenie w uzasadnieniu wydanej decyzji.

Wprawdzie w rozpoznawanej sprawie organ l instancji zawarł w decyzji obszerne rozważania faktyczne i prawne, które w całości zaakceptował organ odwoławczy, to jednak zabrakło w decyzjach organów obu instancji argumentacji wykazującej prawidłowość podjętych rozstrzygnięć. W szczególności należy zwrócić uwagę na brak spójności w przedstawianych motywach rozstrzygnięcia. Z jednej bowiem strony organy wskazały szereg okoliczności, które w ich ocenie były podstawą do odmowy przyznania zasiłku na sfinansowanie opłaty sądowej przy założeniu, że jest to niezbędna potrzeba bytowa w rozumieniu art. 39 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Z drugiej natomiast strony organy obu instancji uznały, że przyznanie środków na pokrycie przedmiotowej opłaty nie stanowi zabezpieczenia niezbędnej potrzeby bytowej.

W orzecznictwie sądów administracyjnych wielokrotnie wskazuje się, że obowiązkiem każdego organu administracji jest jak najstaranniejsze wyjaśnienie podstawy faktycznej i prawnej decyzji, czyli wyjaśnianie stronie zasadności przesłanek rozstrzygnięcia (wyrok WSA w Warszawie z 21.03.2007r.sygn. V SA/Wa 195/07, LEX nr 338257; wyrok WSA w Lublinie z 22.04.1998r. sygn. I SA/Lu 21/98, LEX nr 34147; wyrok WSA w Warszawie z dnia 31.03.2007r., sygn. V SA/Wa 195/07).

Prawidłowe zredagowanie uzasadnienia ma zasadnicze znaczenie dla stosowania przez organy jednej z podstawowych zasad postępowania administracyjnego, tj. zasady przekonywania, która określona została w art. 11 kpa. Stosownie do tej zasady organ administracji publicznej obowiązany jest do wyjaśnienia stronie zasadności przesłanek, którymi kierował się przy załatwieniu sprawy. Elementem decydującym o przekonaniu strony co do trafności podjętego rozstrzygnięcia jest właśnie uzasadnienie decyzji. Zasada przekonywania nie zostanie więc zrealizowana, gdy organ pominie milczeniem niektóre aspekty sprawy lub nie odniesie się do okoliczności istotnych dla danej sprawy (wyrok WSA w Warszawie z 06.11.2006r. sygn. IV SA/Wa 1374/06, LEX nr 337803; wyrok WSA w Warszawie z 12.04.2006r. sygn. III SA/Wa 1954/05, LEX nr 212125, wyrok WSA w Warszawie z dnia 24.11.2005r. sygn. III SA/Wa 2293/05, wyrok NSA z 28.04.2003r. sygn. II SA 2486/01, wyrok WSA w Warszawie z 07.11.2006r. sygn. III SA/Wa 2015/06, LEX nr 328521).

Powyższe wymogi odnoszą się do każdej decyzji administracyjnej, jednakże dużo większa odpowiedzialność za prawidłowo skonstruowane uzasadnienie ciąży na organie, gdy wydaje decyzję w ramach uznania administracyjnego, tak jak w przypadku orzekania o zasiłku celowym.

Wadliwość uzasadnienia decyzji organu I instancji w rozpatrywanej sprawie nie pozwala na jednoznaczne stwierdzenie, czy organ nie przekroczył zakresu uznania administracyjnego.

Uzasadnienie to sprowadza się bowiem w większej części do przedstawienia ustalonego w sprawie stanu faktycznego, brakuje w nim natomiast konkretnych argumentów uzasadniających podjęte rozstrzygnięcie.

Wielokrotnie, zupełnie niepotrzebnie, organ cytuje te same przepisy ustawy o pomocy społecznej, powiela ustalenia dotyczące sytuacji materialnej i życiowej skarżącej, których dokonał w trakcie przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego (m. in. jaki dochód miesięczny osiąga, w jakich warunkach mieszka i jakie ponosi opłaty związane z eksploatacją mieszkania), opisuje też szczegółowo jakich w trakcie postępowania dokonywał czynności, jakie pisma kierował do skarżącej i jakie pisma skarżąca nadesłała do organu. Zabrakło natomiast ustaleń, co do istotnych w sprawie okoliczności. W sześciostronicowym uzasadnieniu organ tylko jednym zdaniem odniósł się do jej żądania wskazując, że opłaty sądowe nie zostały ujęte w katalogu wskazanym w art. 39 ustawy o pomocy społecznej, w związku z czym nie można ich uznać za niezbędną potrzebę bytową, wymagającą zaspokojenia w pierwszej kolejności ze środków pomocy społecznej. O braku skrupulatności organu przy sporządzaniu uzasadnienia decyzji świadczy np. zapis "iż zasadność przyznania pomocy na zakup biletów do teatru rozpatrzono na podstawie aktualizacji wywiadu...", podczas gdy organ w istocie rozpatrywał tylko wniosek dotyczący opłaty sądowej. Takie niedokładności uzasadnienia budzić mogą przede wszystkim u strony wątpliwość, co do rzetelnego rozpoznania jej wniosku.

W ocenie Sądu w konkretnej sprawie zastrzeżenia budzi twierdzenie organu I instancji, że podejmując decyzję odmowną wzięto pod uwagę środki, jakie zaplanowano w budżecie na realizację zadań własnych oraz ilość osób i rodzin zgłaszających się o pomoc w formie zasiłków celowych. W świetle przedstawionej analizy środków finansowych nieprzekonywująca jest konkluzja organu, że wnioskowana potrzeba skarżącej (tj. opłata w wysokości 30 zł) "wybiega poza możliwości finansowe Ośrodka, a jej realizacja stałaby w sprzeczności z poczuciem sprawiedliwości społecznej wobec pozostałych osób i rodzin ubiegających się o pomoc społeczną na zaspokojenie najpilniejszych potrzeb życiowych"

Ubocznie trzeba zauważyć, że w związku z dużą ilością spraw toczących się przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Gorzowie Wlkp. ze skarg D.B., dostrzegalne jest to, że wiele decyzji uzasadnianych jest identycznie mimo, że dotyczą różnych żądań i potrzeb skarżącej

Organ winien natomiast każdą sprawę, każde żądanie skarżącej, traktować indywidualnie i do każdej z nich odnieść się stosownie do okoliczności sprawy.

Duże zróżnicowanie wniosków składanych przez skarżącą stwarza potrzebę większego dostosowania zakresu ustaleń faktycznych do specyfiki poszczególnych spraw.

Oczywiście Sądowi z urzędu wiadomo jakie organizacyjnie trudności wynikają z tak dużej liczby spraw administracyjnych związanych z wnioskami i odwołaniami skarżącej, jednak nie zwalnia to organów obu instancji od stosowania wszelkich wymogów proceduralnych w rozstrzyganych sprawach.

Zaznaczyć również należy, że zgodnie z art. 100 cyt. ustawy w postępowaniu w sprawie świadczeń z pomocy społecznej należy kierować się przede wszystkim dobrem osób korzystających z pomocy społecznej i ochroną ich dóbr osobistych. Wyrazem tego jest m. in. dostosowanie podejmowanych działań proceduralnych do konkretnej sytuacji i osoby z uwzględnieniem jej właściwości osobistych, charakterologicznych i zdrowotnych. Pamiętać należy, że w sprawach z zakresu pomocy społecznej w dużej mierze występować mogą trudności w relacjach z osobą potrzebującą pomocy. Stąd z dużą ostrożnością należy oceniać brak efektywnej współpracy z niektórymi wnioskodawcami. Natomiast formy działań organu muszą być zindywidualizowane i dostosowane do celów pomocy społecznej.

Reasumując wskazać należy, iż kontrola Sądu w przedmiotowej sprawie miała na celu ustalenie, czy organ przy wydaniu decyzji nie przekroczył granic uznania administracyjnego i czy uzasadnił rozstrzygnięcie dostatecznie zindywidualizowanymi przesłankami. Należy podkreślić, iż stwierdzenie powyższego możliwe jest wyłącznie wówczas, gdy organ należycie dokona uzasadnienia podjętej decyzji podając w sposób rzetelny i przejrzysty podstawy i powody rozstrzygnięcia. Obowiązek ten również odnosi się do organu odwoławczego rozpoznającego sprawę merytorycznie w całokształcie.

Odnosząc powyższe spostrzeżenia do rozpatrywanej sprawy stwierdzić należy, że decyzja odmawiająca przyznania zasiłku podjęta została z przekroczeniem granic uznania administracyjnego. Organ odwoławczy nie dostrzegając tego wydał w konsekwencji decyzję, która narusza prawo.

Odnosząc się dla porządku do treści skargi zaznaczyć trzeba, że Sąd nie ma kompetencji by organom administracji nakazać podjęcie konkretnych rozstrzygnięć. Sąd administracyjny sprawując kontrolę działalności administracji publicznej stosuje środki określone w ustawie. W sytuacji, gdy Sąd stwierdzi - jak w rozpoznawanej sprawie - naruszenie przepisów postępowania mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy, to w konsekwencji uchyla zaskarżoną decyzję. Zgodnie z art. 153 ppsa ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą organ przy ponownym rozpoznawaniu sprawy.

Mając powyższe na względzie należało orzec jak w sentencji wyroku zgodnie z art. 145 § 1 pkt 1 lit. c ppsa.