Uchwała z dnia 1972-10-04 sygn. III CZP 69/72

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 69/72

Uchwała z dnia 4 października 1972 r.

Przewodniczący: sędzia K. Piasecki (sprawozdawca). Sędziowie: F. Wesely, Z. Trybulski.

Sąd Najwyższy, w sprawie z wniosku Bronisławy A. przeciwko Józefowi G. oraz Mirosławowi i Janinie K. o egzekucję z nieruchomości, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Krakowie postanowieniem z dnia 3 sierpnia 1972 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"Czy zarzut naruszenia przepisu art. 976 § 1 k.p.c., polegającego na dopuszczeniu do udziału w przetargu siostry dłużniczki, może być podniesiony tylko w zażaleniu na postanowienie co do przybicia?",

postanowił udzielić następującej odpowiedzi:

Podstawą zażalenia na postanowienie co do przysądzenia własności (art. 998 § 1 k.p.c.) nie może być uchybienie art. 976 § 1 k.p.c., polegające na dopuszczeniu do udziału w przetargu osoby, która nie może w nim uczestniczyć.

Uzasadnienie

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 § 1 k.p.c. zagadnienie prawne nasunęło się w związku z zażaleniem na postanowienie o przysądzeniu własności. Wątpliwości, które znalazły wyraz w pytaniu, są wynikiem zaakcentowania powagi uchybienia, polegającego na naruszeniu art. 976 § 1 k.p.c., którego treścią jest wyłączenie od przetargu między innymi dłużnika i jego rodzeństwa. Jak wynika z uzasadnienia postanowienia przekazującego zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu w składzie trzech sędziów, zdaniem Sądu Wojewódzkiego nadawanie takiego znaczenia wspomnianemu uchybieniu w toku egzekucji z nieruchomości mogłoby uzasadniać zapatrywanie, że tego rodzaju uchybienie może być podnoszone i uwzględnione przez sąd także dopiero w postępowaniu zażaleniowym, wywołanym wniesieniem zażalenia na postanowienie o przysądzeniu własności (art. 998 § 2 k.p.c.). Według tego poglądu, w rozważanej sytuacji nie miałby w konsekwencji zastosowania przepis art. 998 § 2 zdanie drugie k.p.c., w myśl którego podstawą zażalenia nie mogą być uchybienia sprzed uprawomocnienia się przybicia.

Jednakże tego rodzaju wykładnia przepisów k.p.c., a zwłaszcza art. 998 § 2 oraz art. 976 § 1 k.p.c., nie może być aprobowana z następujących przyczyn, które miał na uwadze Sąd Najwyższy, podejmując uchwałę w niniejszej sprawie.

Przede wszystkim należy wskazać, że egzekucja z nieruchomości składa się z kilku chronologicznie po sobie następujących faz, zarówno gdy chodzi o czynności przed licytacją, jak i po licytacji.

Nieprawidłowości w toku licytacji (art. 972-986 k.p.c.) mogą być usuwane za pomocą skargi na czynności komornika (art. 986 k.p.c.). Dotyczy to także uchybienia art. 976 § 1 k.p.c.

W następnej fazie postępowania (przybicie uregulowane w art. 987-997 k.p.c.), w której po zamknięciu przetargu następuje wydanie postanowienia przez sąd co do przybicia, jest również przewidziany środek prawny w postaci zażalenia na postanowienie sądu co do przybicia (art. 997 k.p.c.). Jest rzeczą charakterystyczną, że podstawy tego zażalenia są w pewnym stopniu ograniczone, skoro podstawą zażalenia nie mogą być takie uchybienia przepisów postępowania, które nie naruszają praw skarżącego (art. 997 zdanie drugie k.p.c.). Nie ulega też wątpliwości, że w tej fazie postępowania egzekucyjnego podstawą zażalenia na postanowienie co do przybicia może być uchybienie art. 976 § 1 k.p.c.

Kolejną fazą postępowania egzekucyjnego jest przysądzenie własności (art. 998-1103 k.p.c.). Po uprawomocnieniu się przybicia i wykonaniu przez nabywcę warunków licytacyjnych lub postanowienia o ustaleniu ceny nabycia i wpłaceniu całej ceny przez Skarb Państwa sąd wydaje postanowienie o przysądzeniu własności (art. 998 § 1 k.p.c.).

Jak widać z tego unormowania, przesłanką wydania postanowienia o przysądzeniu własności jest prawomocność postanowienia o przybiciu. Do tej przesłanki (w czym się wyraża swoistość konstrukcji prawnej) nawiązuje bezpośrednio unormowanie zawarte w art. 998 § 2 zdanie drugie k.p.c., w myśl którego podstawą zażalenia nie mogą być uchybienia sprzed uprawomocnienia się przybicia. Tego rodzaju uregulowanie daje wyraz zapatrywaniu ustawodawcy co do waloru prawnego postanowienia o przybiciu, skutków jego uprawomocnienia się w postaci wyłączenia kontroli w trybie środka prawnego (zażalenia) postanowienia o przybiciu w następnej, kolejnej fazie postępowania egzekucyjnego, a mianowicie w postępowaniu, w którym wydaje się postanowienie o przysądzeniu własności.

Zażalenie na postanowienie o przysądzeniu własności może opierać się na wielu różnorodnych podstawach. Można zarzucać, że postanowienie co do przybicia nie jest prawomocne, że nie nastąpiło wykonanie przez nabywcę warunków licytacyjnych itp. W żadnym jednak razie - i na tym polega swoisty sens unormowania, stojącego na gruncie prawomocności postanowienia co do przybicia - podstawą zażalenia nie mogą być uchybienia sprzed uprawomocnienia się przybicia. Należy zwrócić uwagę na to, że to unormowanie różni się od uregulowania zawartego w poprzednio obowiązującym k.p.c. Według bowiem art. 742 § 3 dawnego k.p.c. na postanowienie o przysądzeniu własności przysługiwało zażalenie, i to bez wprowadzonego obecnie ograniczenia.

W związku z wysuniętymi wątpliwościami wymaga rozważenia także kwestia, którą można ująć w postaci następującego pytania: czy pojęcie "uchybienia sprzed uprawomocnienia się przybicia" w rozumieniu art. 998 § 2 zdanie drugie k.p.c. obejmuje wszelkie możliwe uchybienia, bez względu na ich charakter i powagę, czy też tylko niektóre kategorie uchybień, charakteryzujące się mniejszą wagą?

Otóż wątpliwość tę należy rozstrzygnąć w tym sensie, że wszystkie uchybienia, o których mowa jest w art. 998 § 2 zdanie drugie k.p.c., należy traktować w świetle tego przepisu w sposób jednolity, bez możliwości wyłączenia jakichkolwiek uchybień sprzed uprawomocnienia się przybicia. Wniosek ten wynika z reguły interpretacyjnej, według której jeżeli ustawa nie dokonuje rozróżnień, brak jest podstaw do ich formułowania. O tym, że przepis prawny w jednolity sposób nakazuje traktować wszystkie uchybienia sprzed uprawomocnienia się przybicia, świadczy określenie ich jako uchybień, których dopuszczono się do czasu uprawomocnienia się przybicia, a więc uchybień, które powstały we wcześniejszej fazie. Następuje swoiste, związane z prawomocnością, sprekludowanie możności podnoszenia uchybień procesowych oraz innych wadliwości postępowania i orzekania. Nie ma przy tym potrzeby podkreślania, że uchybienie art. 976 § 1 k.p.c., podobnie zresztą jak i inne uchybienia, nie jest wadliwością tego rodzaju, aby wyłączyć uprawomocnienie się postanowienia o przybiciu i postanowienia o przysądzeniu własności.

Przy wykładni art. 998 § 2 zdanie drugie k.p.c. należy mieć również na względzie przepis ogólny, według którego w postępowaniu egzekucyjnym zażalenie na postanowienie sądu przysługuje w wypadkach w ustawie przewidzianych.

Z tych przeto względów uzasadniony jest wniosek, że uchybienie art. 976 § 1 k.p.c. nie może stanowić podstawy zażalenia na postanowienie o przysądzeniu własności.

OSNC 1973 r., Nr 5, poz. 74