Wyrok z dnia 1971-07-09 sygn. II CR 220/71

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt II CR 220/71

Wyrok z dnia 9 lipca 1971 r.

1. Jeżeli powód zmienia powództwo na rozprawie w obecności pozwanego, to odmowa odroczenia rozprawy na wniosek tego ostatniego celem umożliwienia mu zajęcia stanowiska wobec zmienionego powództwa nie pociąga za sobą nieważności postępowania, ale stanowi uchybienie procesowe, które może być zwalczane w ramach podstawy rewizyjnej przewidzianej w art. 368 pkt 5 k.p.c.
2. Sentencja wyroku rozstrzygająca o żądaniu ochrony dóbr osobistych (art. 23 i 24 k.c.) nie może się ograniczać do ogólnikowego zakazu ich naruszania, ale obok wymienienia naruszonego dobra powinna zawierać ścisłe określenie czynności, która ma być zaniechana.

Przewodniczący: sędzia K. Piasecki. Sędziowie: J. Krajewski (sprawozdawca), S. Perestaj.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy z powództwa Michała K. przeciwko Wiktorii S. o ochronę czci, na skutek rewizji pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Rzeszowie z dnia 29 stycznia 1971 r.,

zmienił zaskarżony wyrok tylko w ten sposób, że zakazuje Wiktorii S. naruszania czci Michała K. przez używanie w stosunku do niego obraźliwych słów, oddalił rewizję w pozostałej części.

Uzasadnienie

W pozwie z dnia 12 października 1970 r. Wiktoria S. domagała się zakazania Michałowi K. naruszania jej czci w związku z użyciem pod jej adresem obelżywych słów podczas sprzeczki w dniu 25 czerwca 1970.

Michał K. wniósł przeciwko Wiktorii S. powództwo wzajemne o zakazanie pozwanej naruszania jego czci twierdząc, że podczas opisanej w pozwie głównym sprzeczki pozwana również go obraziła.

Przesłuchiwany na fakt istniejących pomiędzy stronami nieporozumień świadek Ludwik M. zeznał, iż jesienią 1970 r. w jego obecności Wiktoria S. obraziła słownie powoda wzajemnego. W związku z tym zeznaniem Michał K. rozszerzył powództwo w ten sposób, że objął nim również zdarzenia z jesieni 1970 r.

Sąd Wojewódzki uwzględnił tak rozszerzone powództwo, "zakazując pozwanej Wiktorii S. naruszanie czci powoda Michała K.".

W skardze rewizyjnej Wiktoria S. wnosi o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, zarzucając nieważność postępowania ze względu na pozbawienie jej możności obrony swych praw.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Nieważności postępowania dopatruje się skarżąca w nieuwzględnieniu wniosku o odroczenie rozprawy celem ustosunkowania się do twierdzeń zawartych w rozszerzonym powództwie. Pogląd, że pozbawienie strony możności złożenia twierdzeń faktycznych powoduje nieważność postępowania, uznać należy za trafny, gdyż uchybienie to w istocie prowadzi do pozbawienia możności obrony jej praw, narusza bowiem równorzędną w stosunku do zasady prawdy obiektywnej zasadę równości stron w procesie.

Sytuacja taka nie zachodzi jednak w niniejszej sprawie. Powód bowiem rozszerzył powództwo na rozprawie w obecności pozwanej i jej pełnomocnika, wobec czego pozwana nie została pozbawiona możności złożenia twierdzeń faktycznych co do treści rozszerzonego powództwa; zresztą złożyła ona oświadczenie, w którym zaprzeczyła, aby zdarzenie, o jakim mowa w rozszerzonym powództwie, miało miejsce. Taka treść oświadczenia eliminuje z natury rzeczy możność złożenia dalszych twierdzeń faktycznych. Nie zachodziła zatem potrzeba odroczenia rozprawy, skoro pozwana nawet w rewizji nie przytacza żadnych twierdzeń ani dowodów, a nieważności postępowania dopatruje się wyłącznie w odmowie odroczenia rozprawy ze względu na rozszerzenie powództwa.

Konieczność odroczenia rozprawy w razie zmiany powództwa zachodzi jedynie na tle art. 193 § 3 k.p.c., gdy powód dokonuje tej zmiany pod nieobecność pozwanego. Wtedy bowiem sąd będzie zmuszony odroczyć rozprawę w celu doręczenia pozwanemu pisma zawierającego zmianę powództwa. Nieodroczenie rozprawy w takiej sytuacji pozbawia pozwanego możności obrony swych praw i pociąga za sobą nieważność postępowania. Jeżeli zaś powód zmienia powództwo na rozprawie w obecności pozwanego, to odmowa odroczenia rozprawy na wniosek tego ostatniego celem umożliwienia mu zajęcia stanowiska wobec zmienionego powództwa nie pociąga za sobą nieważności postępowania, ale stanowi uchybienie procesowe, które może być zwalczane w ramach podstawy rewizyjnej przewidzianej w art. 368 pkt 5 k.p.c.

Wobec niezasadności podniesionych zarzutów rewizja pozwanej nie mogła być uwzględniona (art. 387 k.p.c.).

Z urzędu jednak Sąd Najwyższy podniósł wadliwość sentencji zaskarżonego wyroku i w tym zakresie dokonał niezbędnej korektury.

Sąd Wojewódzki z naruszeniem art. 325 k.p.c. zredagował sentencję orzeczenia w sposób ogólnikowy, ograniczając się do powtórzenia właściwego przepisu ustawy (art. 24 § 1 k.c.). Stosownie zaś do art. 325 k.p.c. formuła sentencji powinna dokładnie określać zakres rozstrzygnięcia, tak aby przy wykonaniu orzeczenia nie zachodziły trudności oraz aby sentencja umożliwiała ustalenie granic przedmiotowym powagi rzeczy osądzonej. Rozstrzygnięcie sądu o żądaniach strony powinno być tak zredagowane, żeby było ono zrozumiałe bez uzasadnienia wyroku, zwłaszcza że w świetle art. 328 § 1 k.p.c. nie każdy wyrok jest uzasadniony.

Trzeba mieć na uwadze, że wyrok zakazujący naruszeń dóbr osobistych podlega wykonaniu w trybie przewidzianym w art. 1051 k.p.c., zawierającym dotkliwe sankcje nawet natury osobistej. Zbyt szerokie i niezgodne z zakresem naruszenia dobra osobistego ujęcie sentencji może prowadzić do szykanowania dłużnika. Podobnie jak szeroki w naszym prawie jest zespół dóbr osobistych, tak samo różne mogą być formy i postaci obrazy czci. Przepis art. 1051 k.p.c. prowadzący do wymuszenia biernego zachowania się dłużnika wymaga ścisłego określenia czynności, która ma być zaniechana. Z tych względów sentencja wyroku rozstrzygająca o żądaniu ochrony dóbr osobistych (art. 23 i 24 k.c.) nie może się ograniczać do ogólnikowego zakazu ich naruszania, ale obok wymienienia naruszonego dobra powinna zawierać ścisłe określenie czynności, która ma być zaniechana.

Wobec wadliwości sentencji zaskarżonego wyroku należało dokonać niezbędnej korektury.

OSNC 1972 r., nr 1, poz. 19