Uchwała z dnia 1970-03-11 sygn. III CZP 28/70

Drukuj dokument lub zaznaczenie Kopiuj zaznaczony tekst bez formatowania

Sygn. akt III CZP 28/70

Uchwała z dnia 11 marca 1970 r.

Przewodniczący: sędzia J. Majorowicz. Sędziowie: J. Ignatowicz (sprawozdawca), R. Czarnecki.

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Józefa P. przeciwko Feliksowi C. i Zofii C. o 15.000 zł, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki w Kielcach postanowieniem z dnia 30 grudnia 1969 r. do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.:

"1) Czy ważna jest dokonana pod rządem kodeksu cywilnego w notarialnej umowie darowizny własności gospodarstwa rolnego czynność darczyńcy wkładająca na obdarowanych (córkę i zięcia) obowiązek zapłaty kwoty pieniężnej nie mającemu kwalifikacji do dziedziczenia gospodarstwa rolnego synowi, nie będącemu stroną umowy, w wypadku złożenia przez obdarowanych oświadczenia o przyjęciu takiego zobowiązania,

a w razie odpowiedzi negatywnej -

2) czy również nieważna jest taka czynność dokonana w umowie dożywocia?"

postanowił udzielić następującej odpowiedzi:

Obciążenie w umowie darowizny lub dożywocia nabywcy nieruchomości rolnej obowiązkiem zapłaty na rzecz osoby trzeciej określonej kwoty pieniężnej jest dopuszczalne.

Uzasadnienie

Małżonkowie Jan i Marianna P. w umowie notarialnej z dnia 31 marca 1965 r., nazwanej umową darowizny, choć jej treść może wskazywać na to, że jest ona umową dożywocia, przenieśli na swą córkę i zięcia własność nieruchomości rolnej, zobowiązując zarazem nabywców do wypłacenia trojgu pozostałym rodzeństwa po 15.000 zł. Nabywcy na obciążenie to wyrazili zgodę.

W związku z tym, że rodzeństwo, na rzecz którego został na nabywców włożony obowiązek wypłacenia po 15.000 zł, nie ma kwalifikacji do dziedziczenia gospodarstwa rolnego, Sąd Wojewódzki w Kielcach powziął wątpliwość, czy opisana umowa nie narusza przepisów o dziedziczeniu gospodarstw rolnych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje.

Przepisy o dziedziczeniu gospodarstw rolnych, a wśród nich przepisy ograniczające możność obciążenia spadkobiercy gospodarstwa rolnego zapisami (art. 1067 § 2 k.c.), mają, jako przepisy ograniczające ustawowy krąg spadkobierców i ograniczające swobodę testowania, charakter norm wyjątkowych. Jako takie więc nie mogą być interpretowane rozszerzająco. W szczególności brak jest podstaw do uznania, że same przez się wprowadzają one jakiekolwiek ograniczenia, które by wyłączały lub utrudniały właścicielowi gospodarstwa rolnego dyspozycję tym gospodarstwem w umowach inter vivos. W tym zakresie obowiązują tylko ograniczenia odnoszące się do takich umów zawarte w art. 160 i nast. k.c. Oczywiście w wyjątkowym wypadku, np. wtedy gdy właściciel gospodarstwa rolnego na łożu śmierci dokonuje połączonej z odpowiednimi obciążeniami darowizny zamiast testamentu, można by się dopatrzyć chęci obejścia prawa i tym samym uznać taką umowę za nieważną (art. 58 § 1 k.c.). Jeżeli jednak takie wyjątkowe okoliczności nie występują (tak jak najpewniej w sprawie niniejszej, bo darczyńcy nadal pozostają przy życiu), to przepisów prawa spadkowego nie można stosować do czynności prawnych między żyjącymi.

Z zasad powyższych Sąd Najwyższy udzielił na pytanie Sądu Wojewódzkiego odpowiedzi jak w sentencji. W sentencji tej pominięto włączoną do tego pytania kwalifikację zawartej przez zbywców nieruchomości umowy, gdyż z punktu widzenia ważności zastrzeżenia, o które chodzi w sprawie, kwalifikacja ta nie ma istotnego znaczenia.

OSNC 1971 r., nr 10, poz. 171