Darowizna obciążliwa; obciążenie obdarowanego obowiązkiem świadczenia na rzecz osoby trzeciej

Co do zasady stronami umowy darowizny w myśl art. 888 § 1 k.c. jest darczyńca i obdarowany, który jest beneficjentem bezpłatnego świadczenia darczyńcy kosztem jego majątku. W istocie w praktyce obrotu występuje niekiedy łączenie umowy darowizny z umową o świadczenie na rzecz osoby trzeciej ‎(art. 393 k.c.), na której to podstawie osoba trzecia staje się wierzycielem obdarowanego. W nauce prawa konstrukcja ta określana jest mianem darowizny obciążliwej.

Zadaniem wykładni jest ustalenie, czy w konkretnym przypadku mamy do czynienia z poleceniem, czy z pactum in favorem tertii. Beneficjent umowy uregulowanej w art. 393 k.c. musi zostać w niej wskazany, a przynajmniej muszą zostać zawarte takie postanowienia, które pozwolą go zidentyfikować ‎(zob. wyrok SN z 28 listopada 2003 r., IV CK 206/02).

Z uwagi na to, że ‎tzw. darowizna obciążliwa jest wyjątkiem od klasycznej umowy darowizny, skonkretyzowanie osoby trzeciej, która staje się wierzycielem obdarowanego, jest warunkiem sine qua non powołania tej konstrukcji do życia.

Wyrok SN z dnia 26 marca 2025 r., II CSKP 510/22

Standard: 88564 (pełna treść orzeczenia)

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 21 marca 1973 r., (III CRN 40/73) art. 888 k.c. nie stanowi, że obdarowanym musi być wyłącznie druga strona umowy. Jeżeli więc całość bezpłatnego świadczenia może nastąpić na rzecz osoby trzeciej, dopuszczalne być powinno także postanowienie darczyńcy, że część świadczenia zobowiązuje się świadczyć swemu kontrahentowi, a część przeznacza osobie trzeciej.

Tego rodzaju konstrukcja przyjmuje postać umowy mieszanej - umowy darowizny oraz umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej. Ukształtowanie umowy w ten sposób jest dopuszczalne i mieści się w granicach swobody zawierania umów, gwarantowanej ustawowo w art. 353[1] k.c. (zob. też w tym zakresie uzasadnienie uchwały SN z dnia 19 kwietnia 2002 r., III CZP 19/02). Nie sprzeciwia się temu brak w Kodeksie cywilnym odpowiednika art. 362 § 4 k.z., który wprost dopuszczał możliwość domagania się przez osoby trzeciej spełnienia korzyści ze świadczenia według przepisów o umowach na rzecz.

Wyrok SN z dnia 22 lutego 2018 r., I CSK 361/17

Standard: 20307 (pełna treść orzeczenia)